آثار تاریخی ایران، گنجینه‌ای بی‌نظیر از تمدن کهن و فرهنگ غنی این سرزمین است که امروزه بخش بزرگی از آن در موزه‌های سراسر جهان پراکنده شده است. از منشور کورش بزرگ تا سرستون‌های تخت جمشید، هر یک از این آثار، داستانی حزن‌انگیز از جدایی از وطن و سرزمینی که به آن تعلق دارند را روایت می‌کنند. این در حالی است که بسیاری از آثار تاریخی ایران در داخل کشور به دلیل بی‌توجهی و عوامل طبیعی در معرض نابودی قرار دارند. با وجود این، حضور آثار ایرانی در موزه‌های جهان، فرصتی برای معرفی فرهنگ و تاریخ غنی ایران به جهانیان است. در این مقاله، به بررسی برخی از معروف‌ترین آثار تاریخی ایران که در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند، می‌پردازیم.
موزه لوور فرانسه نگین درخشان موزه های جهان
موزه لوور پاریس ، گنجینه‌ای بی‌نظیر از هنر و تاریخ جهان، در قلب پاریس می‌درخشد. این موزه تاریخی، با مجموعه‌ای غنی از آثار هنری و باستانی از جمله تمدن‌های کهن ایران، مصر و یونان، هر ساله میلیون‌ها بازدیدکننده را در زمان بازدید از دیدنیهای پاریس ، به سوی خود می‌کشاند. از سرستون‌های باشکوه هخامنشیان تا تابلوی مرموز مونالیزا، هر گوشه از لوور، داستانی از هنر و تمدن را برای ما روایت می‌کند. لوور، تنها یک موزه نیست، بلکه سفری است به اعماق تاریخ و تجربه زیبایی‌های بی‌کران هنر بشری.
لوور، یکی از مشهورترین موزه‌های جهان، علاوه بر آثار هنری ارزشمند از سراسر دنیا، گنجینه‌ای از آثار تاریخی ایران را نیز در خود جای داده است. از جمله این آثار می‌توان به قطعات بزرگ سرستون‌های کاخ هخامنشیان و تخت جمشید، لوح قانون حمورابی، ظرف‌های سفالی رنگارنگ، آثار برنزی، تابلوهای نقاشی و مجسمه‌های کوچک دوره هخامنشی اشاره کرد. این آثار ارزشمند که در فاصله سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰ میلادی به موزه لوور فرانسه منتقل شده‌اند، حکایت از تمدن غنی و کهن ایران دارند. نقش یک شیر و گاو بالدار روی آجرهای لعابدار شوش و سرستون گاو دوسر از قصر هخامنشیان در شوش، از جمله مهم‌ترین آثار ایرانی در موزه لوور هستند که به عنوان نگین این موزه جهانی می‌درخشند.
ایالات متحده آمریکا، با وجود تاریخچه‌ای کوتاه‌تر نسبت به ایران، به دلیل سیاست‌های استعماری و کاوش‌های باستان‌شناسی، میزبان بخش قابل توجهی از آثار تاریخی و هنری ایران است. این آثار که در موزه‌های مختلفی از جمله بوستون، شیکاگو، کانزاس سیتی، دیترویت، سینسیناتی، مریلند و نیویورک نگهداری می‌شوند، گنجینه‌ای ارزشمند از تمدن غنی ایران را به نمایش می‌گذارند.
موزه هنر شیکاگو که از دیدنیهای شیکاگو است ، میزبان آثار بی‌نظیری از تخت جمشید است. از جمله شیرهای غران تخت جمشید، سر ستون‌های تخت جمشید، کتیبه خشایارشاه و مجسمه نیم‌تنه شاپور دوم که از شاهکارهای هنری و تاریخی ایران باستان بشمار میروند. این آثار ارزشمند، پنجره‌ای رو به شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی می‌گشایند و نمادی از تمدن غنی ایران هستند.
در دل موزه بوستون ، یکی از ارزشمندترین آثار هنری ایران قرار دارد : نقش برجسته سرباز هخامنشی. این اثر بی‌نظیر، با جزئیات دقیق و ظرافت مثال‌زدنی، قامت سربازی را به تصویر می‌کشد که نمادی از قدرت و شکوه امپراتوری هخامنشی است. این نقش برجسته، نه تنها یک اثر هنری زیبا، بلکه یک سند تاریخی ارزشمند است که به ما اجازه می‌دهد تا به دنیای کهن ایران سفر کنیم و به زندگی روزمره سربازان این امپراتوری قدرتمند پی ببریم. این اثر، گنجینه‌ای است که باید آن را پاس داشت و به نسل‌های آینده منتقل کرد.
موزه نلسون-اتکینز در کانزاس سیتی، به عنوان یکی از معتبرترین موزه‌های هنری آمریکا، میزبان مجموعه ارزشمندی از آثار باستانی ایران است. سرستون‌های سنگی با جزئیات بی‌نظیر، نقش برجسته‌های هخامنشی که شکوه و عظمت این تمدن را به نمایش می‌گذارند، و ظروف مفرغ لرستان با طرح‌های پیچیده و ظریف، نمونه‌ای بارز از هنر و صنعت فلزکاری در ایران باستان هستند.
موزه هنر سینسیناتی، میزبان یکی از ارزشمندترین آثار باستانی ایران است: این لوح نقره‌ای با نقش زروان، اهورامزدا و اهریمن، تصویری واضح از باورهای پیچیده مذهبی ایرانیان باستان، به ویژه آیین زروانی، ارائه می‌دهد. زروان به عنوان خدای زمان و آفریننده‌ی اهورامزدا و اهریمن، نقش محوری در این دین داشته است. این اثر هنری بی‌نظیر، پنجره‌ای رو به دنیای اساطیری و اعتقادات پیچیده‌ی نیاکان ایرانی است.
موزه هنر والترز در مریلند با مجموعه‌ای غنی از آثار ایرانی: از جمله گلدان 900 ساله با نقوش دایره‌البروج، بز کوهی 3000 ساله، مهر هخامنشی، لوستر نقره‌ای، آبریز سرامیکی، مجسمه سرامیکی سر زن سلجوقی، بشقاب نقره‌ای با نقش پادشاه و ملکه ساسانی یکی از مهم‌ترین آثار باستانی برای علاقه‌مندان به تاریخ و هنر ایران است
یکی از معتبرترین موزه‌های جهان، موزه متروپولیتن نیویورک آمریکا گنجینه‌ای از آثار هنری و تاریخی ایران را در خود جای داده است. بشقاب شکار قوچ با نقش‌های ظریف، سگک عقاب و صید نمادین از قدرت و شکوه، کاسه زرین میخی با خطوط باستانی، مجسمه تکوک شیر غران، سفالینه‌های رنگارنگ نیشابور و محراب بزرگ کاشی لعابی با نقش و نگارهای پیچیده، تنها گوشه‌ای از این گنجینه ارزشمند هستند.
یکی از مشهورترین آثار ایرانی در اتریش ، قالی شکارگاه شاه عباس است که در موزه هنرهای دستی اتریش نگهداری می‌شود و به عنوان یکی از نفیس‌ترین قالی‌های جهان شناخته می‌شود. این فرش تمام ابریشم، صحنه شکار شاه عباس را با ظرافت و زیبایی خاصی به تصویر می‌کشد.
همچنین، موزه ایالتی تیرون اتریش که از دیدنیهای اتریش است ، مجموعه‌ای غنی از تابلوهای نقاشی ایرانی از جمله آثار عبید زاکانی، نقاشی‌ها و هنرهای سکاها، مدال‌ها و هنرهای تزئینی را در خود جای داده است. این آثار ارزشمند به عنوان سفیرانی فرهنگی در موزه‌های اتریش می‌درخشند.
از تخت جمشید تا هنرهای دستی در موزه های ژاپن
ژاپن ، سرزمین آفتاب تابان، نه تنها به دلیل فرهنگ و هنر غنی خود شناخته شده است، بلکه میزبان آثار ارزشمند هنری از سراسر جهان، از جمله ایران نیز می‌باشد.
در موزه ملی توکیو ، مجموعه‌ای متنوع از آثار هنری ایرانی از جمله نقاشی، خوشنویسی، فلزکاری، کنده‌کاری، سرامیک‌سازی، خاتم‌کاری و انواع پارچه‌ها نگهداری می‌شود. این آثار، شاهدی بر تبادل فرهنگی میان ایران و ژاپن در طول تاریخ هستند.
علاوه بر موزه ملی توکیو که از دیدنیهای جذاب ژاپن است ، موزه میهو نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین موزه‌های هنر آسیایی، دو حجاری ارزشمند از تخت جمشید را در خود جای داده است. این دو حجاری که شامل نقش اسبان ارابه و خدمتگزار تخت جمشید می‌شود، در سال ۱۹۸۵ توسط موزه میهو خریداری شده‌اند. جالب است بدانید که نقش اسبان ارابه، ادامه نقش ارابه‌ران است که در موزه بریتانیا لندن نگهداری می‌شود. این مجموعه ارزشمند، اهمیت تاریخی و فرهنگی تخت جمشید را نیز برجسته می‌کند.
موزه هرمیتاژ در سنت پترزبورگ روسیه ، گنجینه‌ای پنهان از آثار تاریخی و هنری ایران را در خود جای داده است.
یکی از ارزشمندترین این آثار، قالی پازیریک است که به عنوان قدیمی‌ترین قالی جهان شناخته می‌شود و به دوره پارت‌ها یا مادها تعلق دارد. این قالی در گور یخ‌زده یکی از فرمانروایان سکایی در دره پازیریک کشف شده و اکنون در موزه ارمیتاژ سنت پترزبورگ نگهداری می‌شود.
علاوه بر قالی پازیریک، موزه آرمیتاژ میزبان مجموعه‌ای غنی از آثار هنری ایرانی از دوران باستان تا پایان سلسله قاجار است. از جمله این آثار می‌توان به قالی دستباف با اشعاری از شاهنامه فردوسی، ظروف سفالی پیش از میلاد، آثار هنری دوره اشکانی، سکه‌های کمیاب اردشیر بابکان، سنگ‌های قیمتی حکاکی شده، مهر مخصوص مادر خسرو پرویز، ظرف‌های نقره‌ای و یک نقش برجسته سرباز هخامنشی اشاره کرد.
آثار هنری ارزشمند ایرانی، از جمله شاهکارهایی چون محراب زرین مسجد میدان کاشان، ظروف قلمکاری و قلم‌زده، کاشی‌های قرون هفدهم و هجدهم، پارچه‌های دست‌دوز و زربافت، قالی‌های شاه عباسی و مینیاتورهای بلوری، در موزه‌های مختلف آلمان از جمله موزه بزرگ برلین ، موزه هنر کانشته، موزه گوته ، موزه‌های مردم‌شناسی هامبورگ، هانور و هایدلبرگ و موزه کستنر و فولکونگ نگهداری می‌شوند.
با وجود فاصله جغرافیایی، این آثار همچنان به عنوان بخشی از هویت فرهنگی ایران شناخته می‌شوند و به علاقه‌مندان هنر و تاریخ ایران فرصت می‌دهند تا در حین بازدید از دیدنیهای آلمان با بخشی از میراث غنی کشورمان آشنا شوند.
موزه‌های بریتانیا، به ویژه موزه بریتانیا و موزه ویکتوریا و آلبرت، گنجینه‌ای ارزشمند از آثار تاریخی و هنری ایران را در خود جای داده‌اند. منشور کورش، یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی جهان، در بخش خاورمیانه موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. علاوه بر منشور کورش، گنجینه آمودریا (جیحون)، یک مجموعه بی‌نظیر از طلا و نقره متعلق به دوران هخامنشی، در موزه ویکتوریا و آلبرت قرار دارد. این موزه همچنین میزبان آثار ارزشمندی همچون قالی تاریخی اردبیل، شاهنامه‌های نفیس با مینیاتورهای زیبا، نسخه‌های خطی از آثار ادبی کلاسیک ایران و بسیاری دیگر از آثار هنری است. شما میتوانید دیدنیهای انگلستان را در سایت علاالدین تراول ببینید. همچنین جهت اخذ ویزای انگلستان با علاالدین در تماس باشید.
موزه دانشگاه کراکوف در لهستان، میزبان آثار ارزشمندی از ایران است. از جمله این آثار می‌توان به نوشته‌های خط میخی و نقاشی‌های مذهبی اشاره کرد. همچنین، دو بشقاب با اشعاری از جامی و عطار، بر غنای این مجموعه می‌افزاید. این آثار نشان‌دهنده تبادل فرهنگی میان ایران و لهستان در طول تاریخ هستند.
سفری به دوران باستان ایران در موزه بروکسل بلژیک
در موزه بروکسل، مجسمه برنزی یک رب‌النوع متعلق به قرن هفتم و هشتم قبل از میلاد و لگام یک اسب کشف شده از لرستان، از جمله مهم‌ترین آثار ایرانی به شمار میروند. این آثار، تصویری از تمدن غنی ایران در دوران باستان را به نمایش می‌گذارند.
موزه کالوست گُلبِنکیان در لیسبون، میزبان ظروف مربوط به عصر سلجوقی و چندین نقاشی ایرانی است. همچنین، در موزه کاشی لیسبون، کاشی‌هایی با آیاتی از سوره مریم دیده می‌شود که نشان از نفوذ هنر و معماری ایران در این منطقه دارد. شما میتوانید از دیدنیهای پرتغال دیدن کنید و در موزه های این کشور زیبا، آثار فاخر باستانی ایران را نیز ببینید.
در موزه گالری پایتخت پاناما، شمایلی وجود دارد که داستان سیاوش و رفتن او در آتش را روایت می‌کند. این اثر، نشان‌دهنده آشنایی مردم پاناما با اسطوره‌های ایرانی است.
این آثار متنوع، که بسیاری از آن‌ها در کاوش‌های باستان‌شناسی در ایران کشف شده‌اند، دوره‌های تاریخی مختلفی از ایران را پوشش می‌دهند، از هخامنشیان تا صفویه. مجسمه‌ها، کتیبه‌ها، ظروف، جواهرات و آثار هنری دیگر، همه نشان‌دهنده هنر، فرهنگ و تمدن پیشرفته ایران باستان هستند.
اهمیت آثار تاریخی و باستانی ایارن در موزه های جهان :
شناسایی هویت تاریخی ایران: این آثار به ما کمک می‌کنند تا به ریشه‌های تاریخی و فرهنگی خود پی ببریم.
درک هنر و معماری ایرانی: این آثار نمونه‌های بارزی از هنر و معماری پیشرفته ایرانی در دوره‌های مختلف هستند.
تبادلات فرهنگی: حضور این آثار در موزه‌های آمریکا، نشان‌دهنده تبادلات فرهنگی گسترده ایران با دیگر تمدن‌ها است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
بازگرداندن آثار: یکی از چالش‌های مهم، بازگرداندن این آثار به ایران است. تلاش‌های زیادی برای بازگرداندن این گنجینه‌ها به موطن اصلی خود صورت گرفته است.
حفاظت و نگهداری: حفظ و نگهداری از این آثار در شرایط مناسب، یک مسئولیت جهانی است.
ترویج فرهنگ ایرانی: این آثار می‌توانند به عنوان ابزاری برای معرفی فرهنگ و تمدن ایران به جهانیان استفاده شوند.
حضور گسترده آثار ایرانی در جهان
علاوه بر کشورهای ذکر شده، آثار تاریخی و فرهنگی ایران در موزه‌های بسیاری از کشورهای دیگر از جمله چین، کرواسی، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، ازبکستان، عراق، بوسنی، صربستان، مجارستان، رومانی، بلغارستان و هلند نیز یافت می‌شود. این گستردگی نشان‌دهنده نفوذ عمیق فرهنگ و تمدن ایران در سراسر جهان است.
