آرامگاه حکیم نزاری بیرجند در بافت قدیمی شهر بیرجند واقع شده است که بسیار مورد توجه اهل ادب قرار دارد. در کتب و روایات درباره این شاعر قرن هفتمی اینطور نوشته‌‌اند که وی اهل روستای فوداج از توابع بیرجند بود و تا پایان تحصیلات مقدماتی خود در بیرجند و قاین به مطالعه ادبیات، فلسفه و علوم متداول زمان خود در قهستان پرداخت. در جوانی به کار دولتی مشغول بود و بعدها به نقاط مختلفی سفر کرد و تجربیات خود را در کتابی به نام سفرنامه جمع‌آوری کرد.
حکیم نزاری آثار بسیار ارزشمند و متنوعی برای ما به یادگار گذاشته است که از جمله آنها می‌توان به سفرنامه، ادب نامه، مثنوی روز و شب، ازهر و مزهر، دستور نامه و نامه‌های منظوم و رباعیات حکیم نزاری قهستانی اشاره کرد که در قالب‌های غزل و مثنوی و رباعی ترجیع بند سروده شده‌اند.
اگر تا کنون از اشعار نزاری نخوانده‌اید شمارا به خواندن یک غزل عاشقانه از این شاعر دعوت می‌کنیم:
یا خود همه کس فتنهء بالای بلندنـــد بر عــادتِ من چون گران مولعِ قندنـد
از خیمه برون آی و ببین منتظران را دیوانه و عاقل زچپ و راست که چندند
دانند که بودن نه صلاح است و نیارند از پیش تو رفتن که گرفتار کــمندند
حیف است که این روی به هرکس بنمودی تا بی‌نظران نـیز نظر بر تو فکندند
این است قیامت که بگفتــند و بدیدیـــم گو خلق ببینـند گر از ما نپــــسندند
یوسف چو ببینی نکنی عیبِ زلیخا ای مدّعی آخر ز سرت دیده نکندند
یاران و رفیقانِ سفر بیش مگریید بر من که بر آشفتنِ دیوانه بخـــندند
با خلق مگویید کنون جز سخنِ دوست گرهم چو نزاری همه کس دشمنِ پـــندند
حکیم نزاری در سفرنامه خود به سفر به شیراز و دیدارش با سعدی نیز اشاره کرده و بسیار به او ارادت داشته است. امروزه محققان تاریخ ادبیات بر این باورند که حافظ نیز از اشعار نزاری بسیار تاثیر گرفته است. در اشعار نزاری، اصطلاحات دینی، علمی و فلسفی، عرفانی و صوفیانه بسیار دیده می‌شود، که در جایگاه‌های مناسب و در معانی درست خود به کار رفته‌اند. به نظر صاحب‌نظران، انتخاب نام نزاری به احتمال زیاد به خاطر ارادت حکیم نزاری به نزار المصطفی الدین الله، انتخاب شده است.
تاریخچه ساخت مقبره حکیم نزاری داستان جالبی دارد، بعد از فوت، شاعر و در محل کنونی یعنی میدان شهدا ابتدای خیابان حکیم نزاری دفن شد، اما در اثر گذر زمان مورد بی توجهی قرار گرفت و مهجور واقع شد. تا اینکه مقبره کوچکی برایش ساخته شد اما متاسفانه به دلیل عدم رسیدگی و مراقبت آن مقبره نیز تخریب گشت. البته راوی این مطالب که شهردار سابق بیرجند است زمان ساخت این مقبره را ذکر نکرده‌اند ولی به احتمال زیاد مقبره حکیم نزاری در زمان مشروطه ساخته شده است، چراکه شهابی که از شاعران دوره مشروطه بوده در زیارتش از مقبره حکیم نزاری چنین سروده:
یا این هزار خشت تو برکن از این مزار یا بقعه را فراخور حال حکیم ساز
بعدها دانشجویان دانشگاه تهران در پی نوشتن مقاله‌ای در این مورد، خواستار مرمت مقبره حکیم نزاری شدند و اینگونه بود که بنا به توصیه رئیس انجمن شهر، مقبر کنونی در شان این شاعر بزرگ پارسی گو ساخته شد.
همانطور که در عکس آرامگاه حکیم نزاری پیداست، معماری این بنا به سبک ایرانی-اسلامی است و از خصوصیات بارز این سبک معماری می‌توان به طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوان‌های رفیع، ستون‌های بلند، و بالاخره تزئینات گوناگون اشاره کرد. هرچند که این بنای آجری تمامی این ویژگی‌ها را ندارد و در نهایت سادگی تماما از آجر ساخته شده است. امروزه از فضای داخل ساختمان برای تدریس خطاطی استفاده می شود و آثار اساتید خطاطی و شاگردان پرتوانشان دیوار‌ها و تاقچه‌های آرامگاه حکیم نزاری را زینت بخشیده‌اند.
حال که با نزار بیرجندی بیشتر آشنا شدید، در سفرتان به خراسان جنوبی در میان گشت وگذار و دیدار از دیدنی های بیرجند پیشنهاد می‌شود سری هم به آرامگاه حکیم نزاری در بیرجند بزنید و فاتحه‌ای نثار روح شاعر کرده و لحظاتی دل و جانتان را در حال هوای عرفانی و روحانی آرامگاه صفا دهید.
"تور بیرجند شرق باشکوه" نام تور ایران گردی ماست که اگر ذوق سفر با گروه داشته باشید، می توانید در سایت با جزییات این سفر و نحوه ی ثبت نام و رزرو بلیت و زمان و چگونگی رفت و آمد بیشتر آشنا شده و با ما در این سفر به یادماندنی همراه شوید. همچنین از طریق شماره تلفن 02174495 با گروه تور های داخلی شرکت علاءالدین تماس گرفته و راهنمایی‌های لازم جهت سفر به بیرجند را دریافت کنید.
