آشنایی با سوغات و صنایع دستی گرگان

گرگان را با سوغاتی‌ها و صنایع‌دستی‌اش بهتر بشناسید

گرگان را شهر طلای سفید می‌دانند، چرا که پنبه‌های سفید مزارعش همچون تکه‌های برف، آن را سپید پوش کرده‌اند. این شهر در زمان قدیم استرآباد (شهری آباد و مهم در نزدیکی گنبدکاووس امروزی) نام داشت که قدمتی بیش از 6000 هزار سال دارد. گرگان شهری است که مواهب خداوندی را یک‌جا به ما هدیه می‌دهد، چون می‌توانید همه اقلیم‌های آب و هوایی از جمله کوهستانی، معتدل، نیمه گرم بیابانی، کوهپایه‌ای و همینطور پدیده‌ها و عوامل طبیعی و جغرافیایی مختلف چون کوه، دریا، جنگل، غار، تالاب، گل‌فشان، جزیره، رودخانه، آبشار و غیره را در آن ببینید. گرگان را باید به ‌مانند اسم استانش، گلستان، بهشت گردشگران نامید. بهشتی زیبا که مناظری چشم‌نواز و فرهنگی غنی را در خود جای داده است. با علاءالدین تراول همراه باشید تا خوراکی‌های خوشمزه و صنایع‌دستی اقوام مختلف (ترک، قزاق، سیستان و ترکمن) این شهر را که الهام گرفته از طبیعت شهرشان است بیشتر بشناسید و از آن‌ها به عنوان سوغاتی برای دوستان و آشنایان به یادگار ببرید.

خوردنی‌ها

از قدیم پخت شیرینی‌های خانگی در گرگان مرسوم بوده است، به طوری که با گذشت زمان کارگاه‌های شیرینی‌پزی و قنادی توانستند جایگزین شیرینی خانگی شوند و امروزه مردم برای خرید سوغاتی به این مکان‌ها مراجعه می‌کنند، اما بانوان ایرانی هنوز این رسم را که از مادربزرگ‌هایشان به یادگار برده‌اند را فراموش نکرده‌اند و به مناسبت‌های مختلف شیرینی‌هایی خوشمزه‌ای می‌پزند.

نون عیدی

به این خوشمزه‌ها، نان عیدی گفته می‌شود. البته اسم درست این شیرینی، نان خرمایی و زنجبیلی است، به دلیل اینکه این شیرینی در مناسبت‌های خاصی پخت می‌شد، در بین مردم گرگان به نان عیدی معروف شده است. مردم هر سال یک ماه قبل از عید، در خانه‌ی بزرگ‌ترها جمع می‌شدند، خمیر آن را آماده می‌کردند، توی سینی فر می‌چیدند، نوبت نانوایی می‌گرفتند و آنجا این شیرینی‌ها را می‌پختند.

سر غربیلی

در قدیم گرگانی‌ها یک نوع شیرینی مخصوص عید می‌پختند که سرغربیلی نام داشت. بعد از آماده شدن خمیر شیرینی سرغربیل، تکه‌های کوچکی از خمیر را بر داشته و به پشت سبد یا غربیل می‌کشیدند تا فرم و مدل خاص خودش را بگیرد. البته این شیرینی، در شیرینی‌های ایرانی معروف به آقا گردک است و باید آن را در روغن سرخ کنند و بعد از خنک شدن توی پودر قند و هل فراوان غلتانده تا خوش‌طعم و شیرین شود.

حلوا اماج

حلوا اماج نیز از سوغاتی‌های دیگر گرگان است که طرز تهیه آن بسیار سخت است. برای پخت این حلوا آرد را با آب مخلوط می‌کنند، می‌گذارند خشک شود و بعد پودر می‌کنند. به این حالت آرد، اماج می‌گویند، نام این حلوا را به همین دلیل اماج گذاشته‌اند. ترکیبی از روغن حیوانی و عسل و آرد اماج شده باید حسابی هم خورده شود تا یک حلوای بسیار خوشمزه با طعم عالی از زعفران و عسل و روغن و هل به دست آید.

پشت زیک

پشت زیک، در واقع همان حلوا کنجدی است که آن را نازک‌تر و برشته‌تر کرده‌اند. به این شیرینی به دلیل اینکه  آن را پشت دیگ‌های بزرگ پهن می‌کردند و می‌کوبیدند، پشت دیگ یا به اصطلاح گرگانی‌ها پشت زیک هم می‌گفتند.

صنایع دستی

فرش‌های ترکمنی

فرش ترکمنی، از مهم‌ترین صنایع‌دستی شهر گرگان به شمار می‌رود. مردم‌دوست داشتنی ترکمن خانه‌هایشان را با فرش‌های رنگارنگ و دست‌باف خود که هر کدام از نقش‌های بسیار زیبا بافته شده‌اند، می‌آرایند. هنر فرش‌بافی در بین دختران ترکمن به‌گونه‌ای است که باید آن را در سنین کم یاد بگیرند و به قالی‌باف حرفه‌ای تبدیل شوند. هر یک از قبایل ترکمن بر روی قالی‌های خود از طرح و نقش‌های متفاوتی استفاده می‌کردند که می‌توان به طرح‌هایی چون طرح مارگول و طرح قفسه گول اشاره کرد. حاشیه‌های این قالی‌های زیبا به‌مانند رنگین‌کمان می‌مانند که به اعلم معروف است. در بین دو حاشیه اعلم، طرح داغدانان بافته می‌گردد که نمادی از درخت مقدس در فرهنگ ترکمن است. با تراشیدن این درخت و آویختن آن بر گردن کودک، عقیده دارند که از آسیب رسیدن به کودک خود جلوگیری می‌کنند. در هر صورت زنان ترکمن از هر آنچه در طبیعت اطرافشان وجود دارد، در خلق طرح جدیدی استفاده می‌کنند.

زیورآلات دست‌ساز

زیورآلات ترکمن که از جنس نقره و طلا ساخته می‌شوند اصالت و زیبایی چشمگیری دارند و به همین دلیل در بین علاقه‌مندان داخلی و خارجی محبوب‌اند. زیورآلات دست‌ساز کاربرد بسیاری برای زنان ترکمن دارد، به طوری که از آن‌ها برای تزیین مو، گوشواره، گل یقه، دستبند، شانه و ابزار نخ‌ریسی استفاده می‌کنند.

روسری‌های ترکمنی

طرح‌های زیبایی که در روسری‌های ترکمنی دیده می‌شود، نشانگر هویت و فرهنگ آن‌ها است و در حال حاضر جایگاه ویژه‌ای در بین زنان ایرانی پیدا کرده است. زنان ترکمن هنگام بیرون رفتن از منزل روسری‌های ترکمنی خود را سر می‌کنند که این روسری‌ها در بازار با طرح‌هایی متنوع موجود است. اندازه و سایز بزرگ روسری‌های ترکمن در مقایسه با سایر روسری‌ها، از ویژگی‌های خاص آن محسوب می‌شود. زنان ترکمن به هنگام عروسی رفتن از شال‌ها، روسری‌ها و سر اندازه‌ای بزرگی به عنوان چارقد استفاده می‌کنند. ریشه‌های کناری این چارقدها را پورچیک می‌نامند که معمولاً برای مهمانی‌ها با لباس‌هایشان ست می‌کنند. چارقدها گل‌هایی زیبا و رنگارنگ دارد و به صورت لچک سه گوش بر سر می‌اندازند.