حتی اگر به قشم سفر نکرده باشید حتما درباره آن زیاد شنیده‌اید. قشم، بزرگ‌ترین جزیره ایران است. جاذبه‌های طبیعی این جزیره بسیار دیدنی است و گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. فقط طبیعت زیبای قشم نیست که آن را به شهری جذاب برای بازدید و سفر بدل کرده است، آثار هنری و صنایع دستی قشم هم از دلایل جذابیت این جزیره به شمار می‌رود. هم‌نشینی با خلیج‌فارس در تنوع صنایع دستی قشم نقش پررنگی داشته است. به طوری‌که این دست‌سازه‌ها پیش از آنکه نام صنایع را یدک بکشند باید آنها را هنرهای دستی نامید. آنچه که در صنایع و هنرهای دستی قشم جلوه‌گر است، کاربرد رنگ در ساخت محصولات مختلف از جمله: انواع لباس، وسایل زینتی و... است. ساکنین قشم بدون اینکه مبانی رنگ و طراحی را در مکتب و دانشگاهی یاد گرفته باشند، در ایجاد هارمونی و طراحی درجه یک عمل می‌کنند و انتخاب‌هایشان واقعا ستودنی است. در ادامه به انواع صنایع دستی قشم پرداخته شده است:
انواع دوخت سنتی و لباس زنانه قشم
به کارگیری رنگ‌ها و طرح‌های متنوع برای زنان و دخترانی که اغلب جز قدم گذاشتن بر خاک داغ زمین‌های افسانه‌ای قشم به جای دیگری پا نگذاشته‌اند تا حدی عجیب است. خلاقیت در انتخاب طرح‌ها و رنگ‌هایی که که در پارچه لباس زنانه قشم وجود دارد بسیار جالب توجه است به طوری که پای صنایع دستی و دوخت‌های زنان قشم به مجامع بین‌المللی هم باز شده است. این لباس‌ها و محصولاتی که حاصل دوخت و دوز دست هنرمند قشمی‌ها است در نمایشگاه‌های معتبر خارجی مانند نمایشگاه بین‌المللی هنر میلان در ایتالیا هم به نمایش درآمده و باعث جلب‌توجه خارجی‌ها به هنرهای ایرانی شده است. دلیل اصلی جلب توجه لباس زنانه قشم، دوخت‌های متنوع و سنتی به کار گرفته‌شده در آنها است. انواع صنایع دستی و دوخت در قشم به شرح زیر است:
• شک بافی:
شک‌بافی یکی از هنرهای زنان و دختران قشم است. با شک‌بافی، نوارهای زیبایی از جنس نخ پنبه برای تزئین لبه شلورا، دامن، پیراهن، سجاده، یقه لباس، بقچه‌های تزئینی و... استفاده می‌شود. برای شروع شک‌بافی به یک بالش کوچک مخصوص نیاز است. این بالش پارچه‌ای را با آرد، آهک، گاهی‌اوقات صدف و ماسه پر می‌کنند. در مرحله بعدی بالش را روی یک هاون چوبی موسوم به چوغن قرار می‌دهند تا برای بافتن نوار مورد نظر، تکیه‌گاهی مناسب به وجود بیاید. سپس قرقره‌ها و نخ مخصوص بافت را روی بالش گذاشته و شروع به بافتن می‌کنند. از جمله طرح‌های متنوعی که روی نوارهای لباس زنانه قشم یا سایر وسایل مانند سفره عقد و... دوخته می‌شود باید به طرح‌های: لوزی، خاتم‌بندی یا ستاره‌های ریز و کوچک، دل‌دالی یا دال‌هایی که به طور موازی کنار هم دوخته می‌شوند، گل اشرفی یا یک ۶ ضلعی با صلیبی در آن پنهان و طرح بسیار جالبی به نام قبر عاشقون اشاره کرد. طرح قبر عاشقون از تعدادی مستطیل و دایره تشکیل شده که هر یک نماد چیزی هستند؛ مستطیل نماد قبر است و دایره دهانه باز آن است. این طرح استعاری بیشتر برای لباس دختران جوان استفاده می‌شود و اشاره به این دارد که عاشق واقعی حتی در قبر هم به یاد محبوب خود است و دل در دنیا دارد. شک‌بافی در لبه شلوار لباس زنانه قشم زیاد دیده می‌شود.
• زری‌بافی:
زری‌بافی هم نوع دیگری از دوخت به کار رفته در لباس زنانه قشم است. زری‌بافی هم به شک‌بافی شباهت‌هایی دارد. قدمت زری‌بافی در ایران به قرن‌های گذشته بازمی‌گردد. در زری‌بافی از الیاف فلزی استفاده می‌شود. الیافی که با گذشت زمان نه تنها کهنه نمی‌شوند که حتی جلوه بیشتری هم پیدا می‌کنند. دستگاه‌های زری‌بافی بسیار ساده هستند و تنها با چند قطعه چوب هم می‌توان آنها را ساخت و به کار گرفت. طرح‌های مختلف و نقش‌هایی مانند حیوانات، بته‌جقه و... با زری‌بافی ایجاد می‌شود و روی لباس زنان قشمی خوش می‌درخشد.
• خوس‌دوزی:
در هر تار و پود لباس‌های زنان قشم می‌توان شاهد داستان و تاریخ این خطه بود. شاید باورکردنی نباشد اما گاهی‌اوقات پیراهن یک دخترک اهل این جزیره بازگوکننده نکات و داستان‌های تاریخی زیادی از این سرزمین خواهد بود. طرح‌ها و نقش‌های سنتی معمولا بی‌دلیل انتخاب نمی‌شوند و هر یک افسانه، داستان یا ماجرایی را در خود پنهان دارند که به علاقه‌مندان و کارشناسان تاریخی، فرصتی ایده‌آل برای مطالعه و تحقیق می‌دهد. خوس‌دوزی هم یکی از دوخت‌های سنتی است که در دسته رودوزی‌ها قرار می‌گیرد. یعنی ابتدا مانند یک نوار دوخته و سپس بر لبه شلوار یا روی لباس دوخته می‌شود. نخ مورد استفاده در خوس‌دوزی، نخی نقره‌ای یا طلایی است. طرح‌ها در خوس دوزی ساده هستند و از پیچیدگی خاصی بهره نمی‌برند. رومیزی، روسری، پرده، انواع لباس و... با خوس‌دوزی زیباتر می‌شود.
• بادله دوزی:
بادله نوعی شلوار در لباس زنانه قشم است و با رودوزی‌هایی با نخ گلابتون تزئین می‌شود. دوخت‌هایی که روی بادله نقش می‌بندد، بادله‌دوزی می‌گویند. بادله‌دوزی از به هم پیوستن چند نوع زری و شک (که پیش‌تر عنوان شد) ایجاد می‌شود و در نهایت نوارهایی حدودا ۱۵ سانتی‌متری به وجود می‌آید که لبه شلوار نوعروسان یا زنان در مهمانی‌ها را تزئین می‌کند.
• تکه دوزی:
تکه دوزی در بیشتر نقاط ایران رواج دارد اما در میان ساکنین قشم از طرفداران زیادی برخوردار است. تکه‌دوزی یا همان چهل‌تکه‌دوزی، لباس، رومیزی، روتختی و چیزهای دیگری است که از به هم پیوستن چندین تکه پارچه رنگی در کنار هم به وجود می‌آید. تکه‌دوزی هم صبر، دقت و سلیقه زیادی می‌خواهد که دخترکان و زنان قشمی از آن بهره زیادی برده‌اند.
• لباس و برقع:
اگر تبلیغات و بازاریابی برای معرفی لباس زنانه قشم در شهرهای دیگر و کشورهای مختلف به گستردگی صورت بگیرد، قطعا استقبال زیادی از این همه رنگ، طرح و دوخت‌های متنوع به عمل خواهد آمد. لباس‌های زنانه در قشم هم زیبا و رنگارنگ هستند و هم برای گردشگران مختلف از جذابیت زیادی برخوردار هستند. همه اینها در کنار هم به معنای وجود ظرفیت بسیار بالایی برای ایجاد بازاری پررونق است. برای مثال، برقع یا همان نقابی که زنان جنوبی روی چهره می‌زدند بخشی جالب از پوشش زنان این خطه بوده و در بعضی نقاط هنوز هست. این نقاب که از ابرو تا بالای دهان را می‌پوشاند، رنگ‌های مختلفی دارد و نوعی هنر به شمار می‌رود که متاسفانه در حال منسوخ شدن است.
• وسایل تزئینی:
سنگ‌ها و صدف‌های متنوعی که دریا به اهالی قشم تقدیم می‌کند هم از هنر آنها بی‌نصیب نمی‌ماند. مردان و بیشتر زنان اهل قشم با سلیقه و بدون استفاده از مواد مصنوعی اقدام به درست کردن اشیای تزئینی برای منزل، دست‌بند، گردن‌بند، گوشواره و... می‌کنند. نتیجه کار بسیار زیبا و در بیشتر اوقات به عنوان سوغاتی جذاب به مسافران عرضه می‌شود.
• حصیر، سبدبافی و سوند:
سوندبافی و سبدبافی هم از هنرها و صنایعی است که در قشم رواج دارد. از شاخ و برگ درختان نخل برای ساختن سایبان، خانه‌های روستایی، انبار، کپر و حریم باغ‌ها استفاده می‌شود. ماندگاری و مقاومت در باربر رطوبت و آفتاب و سهولت ساخت سوند و حصیر باعث شده تا تولید این محصول در خلیج فارس و کشورهای حوالی آن رونق داشته باشد.
• گلیم و قالی:
هنر فرش‌بافی در ایران شهرت جهانی دارد. جالب این است که فرش‌بافی در هر نقطه ایران، ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد. نقشه فرش‌ها، گلیم‌ها و قالی‌ها در هر شهر و دیاری نشان از فرهنگ، نیازها و خواسته‌هایی دارند که بر روی دار قالی نقش بسته‌اند. در قشم هم گلیم‌بافی و قالی‌بافی رایج است. طرح‌های برخی از این بافته‌ها، آن‌قدر زیبا است که فقط باید آنها را مانند تابلویی زیبا به دیوار آویخت. خورجین، کیف، سجاده و... از جمله وسایلی هستند که به کمک گلیم و قالی‌بافی در قشم تولید می‌شوند و ظاهرا بازار خوبی هم برای فروش آنها در قشم به وجود آمده است، گردشگران هم استقبال خوبی از این هنر دستی به عمل می‌آورند.
• ساخت ادوات موسیقی:
ساز عود یا بربط با آن سوز نجیبی که از تارهایش در فضا می‌پیچد، یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی است. عود بی‌شباهت به تار نیست اما ساختار و صدایش متفاوت است. عودسازی هم یکی از هنرهای مردمان قشم به حساب می‌آید. سابقه ساخت این ساز در قشم به سال‌های خیلی دور بازمی‌گردد و اگر حمایت‌های لازم از تولیدکنندگان عود صورت بگیرد، قطعا رونق و رشد بیشتری را تجربه خواهند کرد.
اگر شما هم هوای سفر به این جزیر شگفت‌انگیز به سرتان زده است، با کمک خدمات علاءالدین تراول در تور قشم شرکت کنید یا با رزرو بلیت هواپیما و هتل‌های مختلف قشم از ما، سفری بی‌دغدغه و شیرین برای خود تدارک ببینید.
