فرهاد تراش یا نقش برجسته خسرو پرویز
عاشقانه خسرو و شیرین نظامی با مناظره زیبای خسرو و فرهاد، بخشی از اشعار شاهنامه فردوسی و منظومه شیرین فرهاد وحشی بافقی اثری از عشق آتشین در دوران ساسانی، هر خواننده‌ای را بر آن میدارد که به سوی کوه بیستون برود و نشانه‌های تیشه فرهاد را بر آن ببیند. مقصد همگان شهر زبیای کرمانشاه در غرب ایران است جایی که قصر شیرین به دستور خسرو پرویز برای همسرش شیرین ساخته میشود.
شهر کرمانشاه از دوهزار سال ق.م، مکانی برای نقش برجسته های شاهی بود که با پادشاه محلی به نام آنوبابانی شروع شده و دوران هخامنشی، اشکانی، ساسانی مورد توجه شاهان قرار گرفت. شهر دیگری چون کرمانشاه در ایران نداریم که به ترتیب از توالی دوره‌های تاریخی پیش از اسلام ماد تا ساسانی دارای نقش برجسته باشد، این امر، اهمیت این شهر تاریخی دو چندان می‌کند.
در زمان خسرو پرویز ساخت و سازهایی در شهر کرمانشاه صورت میگیرد که طاق بستان و قصر شیرین امروز به یادگار مانده است یکی از مکانهای معروف کرمانشاه در زمان ساسانی، فرهاد تراش در نزدیکی بیستون است، نامی که محلی‌های کرمانشاه به آن دادهاند و آن را اثر فرهاد عاشق می دانند. آنها معتقدند، فرهاد روزگاری به کوه بیستون تیشه زده است تا بتواند به معشوق خود برسد و با آوردن خبر مرگ شیرین که دلبرش بوده، تیشه را انداخت و جان خود را داد. اما مطالعات باستانشناسی با نگاهی دقیقتر به ناحیه فرهاد تراش این اثر با عظمت را کار دست فرهاد عاشق نمیداند. اگر می‌خوهید راز فرهاد تراش را بدانید، با ادامه این مطلب همراه ما باشید.
فرهاد تراش در ناحیه بیستون و در غرب کتیبه بزرگ داریوش هخامنشی و در حدود ۵۰۰ متری شرق انتهای غربی جاده قدیمی همدان-کرمانشاه قرار دارد. این سبک نقش برجسته در سینه کوه بیستون به طول ۲۰۰ و عرض ۳۰ متر و ارتفاع 36 متر که تنها کتیبه داریوش در بیستون را می توان به لحاظ عظمت با آن مقایسه کرد و در سراسر ایران نمونه ای مشابه ان تا کنون گزارش نشده است.
کتیبه بیستون
آبراهام ولیام جکسون ، فرهاد تراش را کتیبهای ناتمام و متعلق به زمان داریوش شاه می‌داند اما فرض دوران ساسانی بودن آن را با توجه به اشعار نظامی رد نمی¬کند. از دیگر باستان شناسانی که فرهادتراش را اثری هخامنشی می‌داند ارنست هرتسفلد است و راولینسون کمپ و تامپسون آن را اثری ناتمام منسوب به خسرو پرویز میدانند. با بررسی‌های اخیر که باستان شناسان ایرانی یعنی سید امیر منصوری و بهرام آجرلو انجام دادند مشخص شده است که این عظمت تراشیده شده در دل کوه، متعلق به خسرو پرویز بوده است که احتمالا میخواسته نقش برجستهای عظیم و یا شکارگاهی دیگر در ناحیه کرمانشاه به علت آب و هوای خوش و بسازد. در فرهاد تراش، سکویی دیواری می‌بینیم که به طول 150 متر و به ارتفاع 4.5 متر ایجاد شده و بالای آن نقش بزرگی تراشیده شده است. در دو طرف فرهاد تراش، چهار ستون سنگی تراشیده و آزاد وجود دارد که قاعده آنها بر کوه چسبیده و آثار قلم حجاری روی آنها کاملا مشهود است. درپشت آن نیز، دالان هایی کم‌عرض تراشیده شدهاند که سکوی فعلی دلیل خوبی برای نخجیرگاه بودن آن به شمار می‌رود.
اما آنچه که مهم است این دیوار بزرگ به احتمال زیاد به دستور خسرو پرویز تراش خورده تا نقش شاهانه‌ای چون دیگر نقش برجسته های شاهان ساسانی بدان بیاندازد و به احتمال قوی نخجیرگاهی بسازد.
داستان‌ها و اسطوره‌ها همواره سفر ما را لذت بخش‌تر از همیشه می‌کند. بیراهه نیست که شاید بخواهیم تصور کنیم فرهاد نیز یکی از تیشه زنان این دیوار بزرگ برای عشق خود بوده باشد. همین فرض گردشگران علاقه‌مندی را در حوزه ادبیات پارسی را به پای کوه بیستون برای یادآور نقش فرهاد میکشاند.
و در نهایت چه خوش گفت همای شیرازی در باب عشق آتشین فرهاد، که قرار را از وی ربود بود.
بیستون کندن فرهاد نه کاری ست شگرف شور شیرین به سر هر که فتد کوهکن است.
