جشن امردادگان

مردم ایران باستان شیفته رقص و شادی بودند و به مناسبت‌های گوناگون جشن‌های مختلفی برگزار می‌کردند. بیشتر این جشنهای باستانی به بهانه نیایش به درگاه خدای یکتا برگزار میشد و از فلسفه‌ و معنایی قوی برخوردار بود. در طول سال 12 جشن باستانی برای 12 ماه سال برگزار میشد که یکی از آنها جشن امردادگان است و هنوز در برخی نواحی ایران به ویژه یزد و کرمان و روستاهای اطرافش جشن گرفته میشود.
امردادگان پیشینه‌ای جالب و خواندنی دارد. از این رو، برای آشنایی با فلسفه این جشن‌ و گرامیداشت آیین گذشتگان قصد داریم تا در این مطلب اطلاعاتی را درباره جشن امردادگان با شما به اشتراک بگذاریم و پیشنهاد می‌کنیم در ادامه همراه وبلاگ علاءالدین تراول باشید.
نگاهی به امردادگان و پیشینۀ نام این جشن
همانطور که گفته شد، جشن باستانی امردادگان یکی از جشنهای دوازده گانه ایرانیان است که از زمان‌های بسیار دوردر نواحی مرکزی ایران اجرا می‌شود. واژه امرداد در زبان اوستایی از ریشه مئیریه در معنای مرگ گرفته شده و برای منفی کردن و استخراج معنای جاودانگی حرف ا به آن اضافه شده است. در نتیجه امئیریه معنای جاودانگی میدهد. این واژه به زبان پهلوی به صورت ساده شده امرتات رسید و به عنوان صفتی برای نشان دادن پایندگی و زوال ناپذیری اهورامزدا استفاده شده و به یکی از فرشتگان مقربش اطلاق میشد. 
به مرور در گذر زمان، ا از ابتدای این واژه حذف شد و با تبدیل ت در انتهای واژه به د امروزه کلمه مرداد را داریم. اگرچه برخی این جشن را به عنوان مردادگان می‌شناسند، اما باید دانست که لازم است حتما در ابتدای آن حرف الف را قرار دهیم چرا که خود کلمه مرداد به معنی مرگ و زوال است و وجود حرف الف در ابتدای آن باعث می‌شود این کلمه به جاودانگی تغییر معنی دهد.  

جشن امردادگان چه زمانی است؟

در ایران باستان هر روز از ماه نام مخصوص به خود را داشت و طبق رسم معمول باید هر روزی را که با ماه مورد نظر هم نام می‎شد، جشن می‌گرفتند. یعنی هفتم هر ماه امرداد نامیده می‌شد و از این رو در زمان باستان و در فرهنگ ایران، هفتم ماه به عنوان جشن امردادگان با آدابی خاص برگزار میشد.

تاریخچه جشن امردادگان 

با این‌که چندین ماه از بهار گذشته اما همچنان در ماه مرداد جلوه‌های زیبایی را در طبیعت می‌بینیم. این جلوه‌ها شامل فراوانی نعمت و میوه، طبیعت سبز، وفور آب رودها و آبشارها در اثر برفاب کوهها، گل‌های زیبا و آسمان پر ستاره میشود. در ایران باستان این جشن را به فرشته‌ای به نام امشاسپند امرداد نسبت می‌دادند که از مقربان درگاه اهورامزدا است. امشاسپند امرداد نماد جاودانگی و تندرستی است و به عنوان نماینده پاکی و آبادی زمین شناخته می‌شود. این فرشته باید به نگهداری جهان پرداخته و مشغول آراستن غذاها و داروهایی باشد که اصل آنان از نباتات است. در نهایت امشاسپند امرداد بیماری‌ها، زیان و گرسنگی را از بین میبرد. ایرانیان باستان هم به پیروی از این فرشته روز جشن امردادگان را به شور و شادی می‌گذارندند. همچنین هرکدام از این جشنهای دوازده گانه ایرانی گل مخصوص به خود را دارند و گل امرداد زنبق است.    

ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه درباره امشاسپند امرداد چنین گفته که امردادگان، روز هفتم مرداد است و از آن‌جایی که هم ماه و هم روز به یک اسم درآمدند این روز را به عنوان جشن امرداد نام نهادند. امرداد به معنی مرگ و نیستی نیست، بلکه نشان دهنده جاودانگی است و فرشته امرداد باید از گیتی و جهان نگهبانی کند. 
همچنین خیام در نوروز نامه این چنین می‌گوید: مرداد ماه یعنی خاک، داد خویش بداد از برها ومیوهای پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبار خاک باشد و این ماه میانه تابستان بود و قسمت او از آفتاب، مر برج اسد را باشد.
کتاب بندهشن نیز یکی از آثار ارزشمند و گرانقدر دوران پهلوی است و امرداد بی‌مرگ را سرور گیاهان بی‌شمار میداند؛ بندهش میگوید امرداد به گیتی، گیاه خویش است. گیاهان را رویاند و رمهِ گوسفندان را بیافزاید، زیرا همه دام‌ها از او خورند و زیست ‌کنند. نیز انوش (خوراک بی مرگی) را از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه امرداد، آسوده یا آزرده بُوَد...

آداب و رسوم جشن امردادگان 
   
برای برگزاری جشن امردادگان در ایران باستان، مردم به سمت رود‌ها و باغ‌ها می‌رفتند و در دل طبیعت زنده و زیبا به جشن و شادی مشغول میشدند. پس از جشن مردم شروع به نیایش و پرستش خداوند می‌کردند که این نیایش ها امروزه در قالب متون اوستایی و متون پهلوی باقیمانده است. 
در حال حاضربعد از گذشت چندین سال هنوز هم برخی از ایرانیان برای نزدیک شدن به خدا و تشکر از او مراسم جشن امردادگان را در قالب سخنرانی برگزار می‌کنند و در آن نیایش و سرودهایی را در وصف خداوند می‌خوانند. مسعود سعد سلمان، شاعر سده‌ی پنجم هجری در باب جشن باستانی امردادگان این چنین سروده است:

روز ِ مرداد مژده داد بدان

که جهان شد به طبع، باز جوان

***
مرداد مه است سخت خرم

مَی نوش پیاپی و دمادم