مراسم عزاداری محرم، در تمامی شهرهای ایران برگزار می‌شود، مراسم تعزیه، سینه‌زنی و زنجیرزنی دسته‌های عزاداری، نوحه‌خوانی، نذری و روضه از جمله روش‌های مرسوم سوگواری برای امام حسین (ع) است. اما این مراسم در برخی شهرها شور و هیجان بیشتری دارد، زنجان، تبریز، اردبیل، مشهد، اهواز، آبادان و یزد از جمله شهرهایی هستند که شور حسینی در آنها به شکلی متفاوت دیده می‌شود. مراسم نخل گردانی و سوگواری امام حسین (ع) در شهر قناعت و قنوت و قناعت، هرساله صدها نفر از عاشقان حسینی را با تور یزد به این شهر می‌کشاند. جالب است بدانید که این شهر به دلیل شهرت مراسم سوگواری‌اش به حسینیه ایران نیز معروف است. در این مقاله همراه علاءالدین تراول باشید تا در خصوص مراسم سوگواری محرم برایتان بگوییم.
مراسم سوگواری امام حسین (ع) در یزد
عزاداری محرم در یزد، آیین‌های متفاوتی دارد که از آن جمله می‌توان به آذین بندی حسینیه، نخل برداری یا نخل گردانی، جغجغه زنی، دسته سقا اشاره کرد.
نخل گردانی
از مهمترین رسوم عزاداری در یزد می‌توان به نخل گردانی اشاره کرد. نخل که سازه‌ای چوبی است، در واقع نمادی است از تابوت امام حسین (ع) که مردم آن را به دور حسینیه‌ها می‌چرخانند و تشییع می‌کنند. آماده کردن نخل‌ها برای ایام عزاداری و آذین بندی آن، در دوران قدیم، با فراخوان بین اهالی محل انجام می‌شد.
چهار قطعه چوب به شکل عمودی، پایه‌های نخل را تشکیل می‌دهند و چهار قطعه چوب هم به شکل افقی به عنوان دسته‌های نخل تعبیه شده‌اند. تعدادی از خادمان حسینیه نیز از هشت محرم شروع به بستن نخل می‌کنند، به این ترتیب که خنجر در جلو و عقب نخل، پارچه مشکی روی نخل، آیینه بزرگ و یک سازه چوبی بزرگ به شکل رو روی آن نصب می‌کنند، کاری که تا ظهر روز نهم یعنی تاسوعای حسینی به طول می‌انجامد. برخی نخل‌ها مانند نخل میدان امیرچخماق یزد و یا نخل تفت پس از انکه آذین بندی شد، به چندین تن افزایش می‌یابد. روز عاشورا، ده‌ها مرد با پای برهنه زیر پایه‌های نخل می‌روند و آن را از میان عزادارن عبور می‌دهند و آن را همچون یک تابوت تشییع می‌کنند. در گذشته برای آماده سازی نخل، مردم محل، هر کمکی می‌توانستند انجام می‌دادند و پارچه، چراغ، آیینه، دشنه و خنجر، زنگوله و سپر، زنگوله و زیورآلات را برای آذین بندی اهدا می‌کردند. گاه، درختانی نیز به همین امر اختصاص می‌یافت و توسط مردم وقف می‌شد، درختانی که در زمان کهنسالی، از چوبش برای مرمت نخل استفاده می‌کردند. یک طرف نخل را آئینه می‌بندند تا نمادی باشد از نورافشانی پیکر امام حسین (ع)، طرف دیگر نخل را نیز با پارچه مشکی روکش می‌کنند. به شمایل سرو سبز سر تیز خنجر و دشنه فرو می‌کنند که نمادی است از زخم‌هایی که بر امام سوم شیعیان وارد شده است. شکل شیر و بدنی بی سر آغشته به خون نقاشی یا تکه دوزی شده در دو سوی دیگر نخل دیده می‌شود. شیر در این نقش، در حال بوسیدن بدن و جدا کردن نیزه‌ها از آن است.
در فرهنگ عامیانه یزد، نخل و پیدایشش داستان‌های متفاوتی دارد، برخی اعتقاد دارند که نخل اقتباس از خیمه مجمع حضرت موسی (ع) است و اشاره به صندوقی دارد که خداوند برای مادر این پیامبر فرستاد تا فرزندش را درون آن بگذارد و به آب رود بسپرد. عقیده دیگری نیز این نخل را به تابوت حضرت علی (ع) نسبت می‌دهند. برخی نیز آن را یادآور گهواره امامین حسنین می‌دانند. درحالی که اکثر افراد نخل را نماد جنازه حضرت سیدالشهدا و آئینه را نمادی از شخصیت ایشان می‌دانند. یزدی‌ها اعتقاد زیادی به مراسم نخل گردانی یا همان نخل ماتم دارند، برای رفتن در زیر نخل نذر می‌کنند، به نخل متوسل می‌شوند یا به آن سلام می‌دهند. از نخل‌های معروف یزد می‌توان به نخل میدان امیرچخماق، نخل میدان بعثت و نخل میدان امام شهرستان تفت اشاره کرد. از انجا که نخل میدان امیرچخماق بسیار قدیمی و بادگار 450 سال پیش است، تنها به آذین کردنش بسنده می‌کنند تا آسیبی به آن وارد نشود. اگر می‌خواهید مراسم نخل گردانی را در یزد مشاهده کنید، صبح عاشورا به محله کوچه بیوک بروید، یک ساعت مانده به ظهر عاشورا در محله خیرآباد، هنگام ظهر در منطقه زارچ، عصر عاشورا در تفت و اشکدز می‌توانید این مراسم را ببینید.
کتل بستن
کتل بستن از دیگر آیین های محرم در یزد محسوب می‌شود. برای اجرای این مراسم، اسبی را زین می‌کنند و آن را با چند شال و ترمه و ابریشمی به رنگ سرخ و سبز می‌آرایند. افسار اسب را در دست می‌گیرند و جلوی صف عزاداران به حرکت در می‌آورند. چند قطعه آیینه کوچک، قرآن و نگین بر سر و صورت اسب می‌گذارندگذاشتن پارچه سفید آغشته به رنگ سرخ، و چوب‌های رنگی به نشانه پیکان و کبوتری زنده آغشته به رنگ قرمز نیز روی این اسب قرار می‌دهند. به این حرکت نمادین اسب و کتل گفته می‌شود.
مراسم جوش دوره
آیین جوش دوره به این شکل است که افرادی به شکل دایره وار می‌ایستند و با ریتم نوحه و روضه، اقدام به سینه‌زنی می‌کنند. این آیین، در روز تاسوعا برگزار می‌شود.
جغجغه زنی
برخی حسینیه‌های یزد اقدام به برگزاری مراسم سنگ زنی یا همان جغجغه زنی می‌کنند. در این مراسم، گروهی، 70-80 نفره از افراد میانسال، پس از مراسم نوحه خوانی و زنجیرزنی دور هم جمع می‌شوند، یک نفر نوحه‌سرایی می‌کند و باقی افراد دو سنگ یا دو چوب را که از قبل آماده کرده‌اند را به هم می‌زنند.
سیزده محرم
سوم امام حسین مصادف با سیزدهم محرم، مراسم مختلفی نظیر نخل گردانی در یزد برگزار می‌شود، دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی، در این روز (از آغاز صبح تا برگزاری نماز ظهر و عصر) در مسجد ملا اسماعیل عزاداری برگزار می‌کنند. مراسم ویژه هیئت بنی اسد نیز از دیگر آداب عزاداری سیزدهم محرم است.
آیین چاووشی خوانی
آیین چاووشی خوانی که در ماه رمضان و در شهرهای دیگر نیز برگزار می‌شود، مراسمی است که در آن، فردی که چاووش خوان است به بلندی می‌رود و اشعاری برای امام حسین خوانده و مردم را از فرا رسیدن ماه عزاداری آگاه می‌کند.
نذری
آش امام حسین، از معروفترین نذری های یزد است. برای پخت این آش که بسیار مشابه آش گندم است 17 ساعت زمان نیاز است. این آش هرساله، در اذان ظهر روز قبل از اربعین پخت شده و اذان روز بعد بین مردم پخش می‌شود.
دسته سقا
در مراسم عزاداری امام حسین (ع) گروهی از نوجوانان با پوشیدن لباس مشکی و بستن دور لنگ قرمز دور کمر، مشک آبی بر روی دوش خود می‌گذارند. بازوبندی از قرآن با پولک‌های رنگارنگ و برگ‌های فلزی نیز بر بازوهای این نوجوانان، گذاشته می‌شود. هم‌خوانی و منظم بودن صف‌های آنها نیز مثال زدنی است. این نوجوانان با مشک‌هایی که از آب و شربت گلاب پر شده‌اند در انتهای دسته‌ها ایستاده و آن را به عزاداران تعارف می‌کنند.
پرسه زنی در تاسوعا
تاسوعای هر سال، هیئت‌های عزاداری یزد، در خانه وفات یافتگان آن سال شرکت می‌کنند. در مراسم پرسه زنی در تاسوعا، عزاداری و نوحه زنی برای متوفا که دوستدار امام حسین (ع) بوده انجام شده و برای او طلب بخشش و مغفرت می‌کنند.
از دیگر آیین‌های خاص ماه محرم در شهرهای مختلف می‌توان به تعزیه دوطفلی در بروجرد، شامگاه خدام، طوق بندان و یا عباس یاعباس در شاهرود، قفل آجین در زنجان، سنج و دمام در جنوب کشور و استان‌هایی مانند خوزستان، بوشهر و هرمزگان، وای عباس در مراغه، کاروان هلال غم در زواره، کرب زنی در لاهیجان، چک چکو در استهبان، گل مالی یا خره مالی در خرم آباد، دورود، بیجار، نورآباد، الشتر، بروجرد و کوهدشت، علم بندان در ماسوله و علمگردانی در هزاوه اشاره کرد.
به شما هم توصیه می‌کنیم که اگر به این مراسم خاص علاقه دارید، همسفر تور یزد علاءالدین تراول شوید، هم به عزاداری بپردازید و هم با رسوم خاص حسینیه ایران بیشتر آشنا شوید. هممچنین می‌توانید همراه راهنمایان گردشگری مجرب ما دیدنی های یزد را متفاوت‌تر ببینید. رزرو هتل در یزد از دیگر خدمات علاءالدین تراول است که با تخفیف ویژه و قیمتی مناسب به شما عرضه می‌کنیم.
