مراسم پیر شالیار

ایران سرزمینی زیبا با فرهنگ‌ها و آداب و رسوم مختلف است. کشوری که با داشتن تاریخ چند هزار ساله خود، باورها، سنت‌ها و آیین‌های جالبی در طی دوره‌های تاریخی دارد. جشن های ایران باستان در واقع یکی از همین باورها و سنت‌ها است که یک پیام بزرگ و مهم برای ایرانیان دارد. بدین معنا که رسوم و آداب تمدن ایران برای همه زمان‌ها و مکان‌ها زنده است و شامل گذر زمان و مکان نمی‌شود. مراسم پیر شالیار رسمی دیرین و کهن در تاریخ سرزمینمان است که یکی از مراسم‌های ویژه در منطقه هورامان کردستان است. اگر تمایل دارید بدانید که ریشه مراسم پیر شالیار از کجا آمده است و چرا اینقدر طرفدار دارد، کافیست این مطلب از وبلاگ علاءالدین تراول را دنبال کنید تا درک بهتری از این مراسم باشکوه داشته باشید.
تاریخ مراسم پیر شالیار
روستای هورامان یا اورامان، روستایی زیبا در دل جاده‌های پر پیچ و خم و در دل رشته کوه ‌های زاگرس است. از زیبایی‌های جاده‌های هیجان‌انگیزش که بگذریم، نوبت به معماری چشم‌گیر خانه‌هایش می‌رسد که به صورت پلکانی در کمرکش کوه‌های سخت استوار ایستاده‌اند. علاوه بر طبیعت بکر و معماری متفاوتی که دارد، فرهنگ و آداب و رسومی قابل احترام هم دارد. مراسم پیر شالیار از جمله آداب و رسوم این منطقه به شمار می‌رود که از زمان‌های دور تا به الان توسط ساکنان روستای هورامان برگزار می‌شود. این روزها علاقه‌مندان بسیاری هم از دور و نزدیک و در قالب تور کردستان برای دیدن این مراسم به این روستا سفر می‌کنند. در واقع این مراسم، جشن عروسی انسانی بزرگ به نام پیر شالیار است که برای مردمان روستای هورامان افتخار آفرین بوده است. هر ساله این مراسم به همراه جمعی از اهالی روستا در تاریخ 15 بهمن برپا می‌شود. در ادامه به شرحی از ریشه مراسم پیر شالیار می‌پردازیم.

ریشه مراسم پیر شالیار
همانطور که گفتیم در افسانه‌های مردم روستای اورامانات درباره یک پیر عرفانی سخن گفته‌اند که همان پیر شالیار است. فردی بزرگ که امروزه با برگزاری مراسمی به نام وی، از آن به خوبی یاد می‌کنند. شاید برایتان این سوال پیش بیاید که حقیقت ماجرای این مراسم چیست؟ ماجرا از این قرار بوده است که "شاه بهار خاتون، فردی کر و لال بوده و همه طبیبان از مداوایش عاجز مانده بودند تا اینکه شهرت پیر شالیار به بخارا می‌رسد و پادشاه بخارا هم شرط می‌کند که اگر کسی دخترش را شفا دهد او را به همسری‌اش در می‌آورد. بالاخره عموی پادشاه با جمعی از اطرافیانش راهی منطقه هورامان می‌شوند تا دختر را پیش پیر شالیار بیاورند. همینکه دختر نزدیک روستا می‌شود، گوش‌هایش به یکباره شفا پیدا می‌کند. البته ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود، وقتی که خود را به نزدیکی خانه پیر شالیار می‌رسانند، صدای فریاد دیوی را می‌شنوند. دیو از تنوره نزدیک خانه پیر به زمین می‌افتد و کشته می‌شود. همزمان با کشته شدن دیو زبان شاه بهار خاتون هم باز می‌شود و شروع به حرف زدن می‌کند. پادشاه طبق وعده‌ای که داده بود، دخترش را به عقد پیر شالیار در آورد و اهالی روستای اورامان تخت جشن عروسی بزرگی را برایشان گرفتند." این مراسم سال به سال توسط مردم روستا به همان شیوه گذشته هر ساله برگزار می‌شود.

در روز مراسم پیر شالیار چه می گذرد؟
هر چند که نام این مراسم عروسی است، اما در اصل، این مراسم یک آیین سنتی تلقی می‌شود که در آن دام قربانی می‌کنند. مراسم پیر شالیار به مدت سه روز به طول می‌انجامد. صبح روز اول دامداران، دام‌های خود را جلوی خانه پیر شالیار می‌آورند و با قربانی کردن دام خود، قسمتی از آن را بین مردم پخش می‌کنند و قسمتی دیگر از آن را برای پختن غذا کنار می‌گذراند. در روز دوم مراسم، مردم بعد از تعطیل شدن از کارشان، دست در دست هم به رقص سماع و دف زدن می‌پردازند. بد نیست بدانید غذای مراسم هم، همان غذای 950 سال پیش است. یعنی همان آش جو یا "هولوشینه تشی" که می‌پختند، امروزه هم همان را طبخ می‌کنند. روز آخر هم بعد از جشن و پایکوبی تا شب، به سمت خانه پیر شالیار می‌روند و ساعاتی را هم آنجا می‌گذرانند. از دیدنی‌ترین لحظاتی که این مراسم را از همیشه تماشایی‌تر می‌سازد، زمانی است که مردم روی پشت بام‌ها جمع شده‌اند و از دیدن عظمت این مراسم جمعی لذت می‌برند. از رسوم قابل توجه این آیین که در طول هفته انجام می‌شود، این است که برادران هدیه‌ای را برای خواهران و برادرزاده‌ها برای عمه‌های خود می‌برند، به قول معروف به این هدیه‌هایی که هنگام سر زدن به اقوام خود می‌دهند، "کلاوروچنه" می‌گویند. قسمت دوم یادواره "کلاوروچنه" مراسمی است که به کودکان روستا مربوط می‌شود. یعنی کودکان یک روز قبل از شروع مراسم پیر شالیار با در دست داشتن کیسه‌هایی به درب خانه‌های روستای اورامانات تخت می‌روند و با فریاد کلاورونچی از صاحب خانه‌ها، طلب "کلاوروچنه" می‌کنند. طوری که هر خانواده‌ای که برای این روز خاص چیزی را کنار گذاشته باشد در کیسه کودکان ریخته و آن‌ها هم با شادمانی به خانه خود می‌روند.

آخرین قسمت مراسم پیر شالیار
این بخش از مراسم (به زبان کردی زه ماون) را در هورامان مرسوم به تربه می‌دانند. مراسم تربه دقیقا یک هفته بعد از اجرای مراسم عروسی برگزار می‌شود. البته عده‌ای دیگر هم مراسم تربه را به عنوان برفروبی مزار پیر شالیار می‌شناسند و به همراه آن نان‌های محلی به نام "گته مه ژگه" که دست پخت زنان روستا است را بین اهالی روستا پخش می‌کنند. برخی هم در مراسم تربه، ماست به همراه خود می‌آورند تا با این نان‌های محلی نوش جان کنند.

آرامگاه پیر شالیار
در پس آرامگاه پیر شالیار، افسانه زیبایی پنهان است که در سطرهای بالاتر به آن اشاره کردیم. این آرامگاه در حال حاضر یکی از جاذبه های هورامان به شمار می‌رود که می‌توانید در سفرتان به این دیار به روستای اورامانات تخت بروید و از آن دیدن کنید. بنای سنگی این مقبره با گنبد کوچکی به رنگ فیروزه میان طبیعتی چشم نواز خودنمایی می‌کند. از جاذبه‌هایی که نزدیک به آرامگاه پیر شالیار وجود دارد، می‌توان به رودخانه سیروان و لیله اشاره کرد که از میان روستا می‌گذرند. پیشنهاد می‌کنیم برای بازدید از این جاذبه گردشگری، همسفر ما در تور کردستان علاءالدین تراول شوید تا سفرتان به یکی از به یادماندنی‌ترین سفرها تبدیل شود. نگران اقامت خود هم نباشید، کافیست با همکاران رزرواسیون هتل ما تماس بگیرید و در بهترین هتل های این شهر همچون هتل هاله بانه، هتل شادی سنندج و هتل کورد سقز اقامت داشته باشید.

خدمات علاءالدین تراول
حال که این مطلب از وبلاگ علاءالدین تراول را خواندید، پیشنهاد می‌کنیم سری هم به دیگر صفحات بلاگ ما بزنید و از اخبار جذاب گردشگری در وب سایت ما باخبر شوید. البته ما صفحات دیگری هم در وب سایت خود داریم که شاید برایتان جالب باشد نگاهی هم به آن‌ها بیاندازید. مثلا به صفحه بلیط جاذبه ها بروید و چنانچه دوست داشتید بلیط جاذبه مورعلاقه‌تان را خریداری کنید یا به صفحه رزرو هتل بروید و بهترین  هتل های کیش، هتل های سنندج و دیگر شهرها را برای اقامت خود رزرو نمایید.