شاید درباره گذر ادیان تهران یعنی خیابان سی تیر شنیده باشید که در آن کنیسه، آتشکده و مسجد و کلیسا در نزدیکی هم ساخته شده‌اند. آبادان نیز مجاورت یک کلیسا با مسجد همیشه مورد توجه افراد مختلف بوده و آن را دلیلی برای آشتی ادیان می‌دانند اما کمتر کسی از آتشکده و مسجد جامع نطنز که در کنار هم قرار گرفته‌اند چیزی شنیده است. پس همراه ما باشید تا در این مطلب از وبلاگ علاءالدین تراول درباره این آثار و شهر نطنز بیشتر صحبت کنیم.
شهرستان نطنز یکی از شهرهای دیدنی ایران در شمال شرقی استان اصفهان محسوب می‌شود که آثار بی‌نظیر و زیبایی دارد اما برای اهالی گردشگری کمتر شناخته شده است. نطنز شهری است که از شمال به کاشان و آران و بیدگل می‌خورد و از جنوب به شهر اصفهان که در پایه کوه‌های کرکس منتهی می‌شود. این شهر، آب و هوای کوهستانی دارد و در تابستان‌ها آب و هوای آن خنک و مناسب سفر است.
بلوار باغستان یکی از بهترین جاهای دیدنی نطنز است که با فضاهای سرسبز و کوچه‌های گاه گلی دل‌ها را می‌رباید. فضای آرامبخش و تاریخی این بلوار با برگ‌های سبز چنارهای بی‌نظیر، کاشی‌های فیروزهای مسجد و آبی آسمان، یک هارمونی تماشایی از رنگ را ایجاد می‌کند.
در این بلوار، بیست چنار سر به فلک کشیده که رو به سوی آسمان بالا رفته‌اند، از نمونه‌های بی‌نظیری محسوب می‌شوند که از چناری دوهزارساله پا گرفته‌اند، این بیست چنار جوان پاجوش‌هایی از چنار پیرتر (چنار دوهزار ساله نطنز) هستند که در حال حاضر حدود 400 یا 500 سال دارند. نمونه مشابه چنین چنارهایی در ایران نیست، چنارهایی که اکنون به ثبت ملی نیز رسیده‌اند. این چنارهای با عظمت، خود گواهی بر تاریخ شهر باستانی نطنز به شمار می‌روند که شاخ و برگ‌هایش سایه‌بانی برای رهگذران و گردشگران شهر است، در مقابل چنار دوهزارساله نطنز، سرسرای با عظمتی پوشیده از کاشی‌های فیروزهای با نوشته‌های کتبیه‌ای سیاه بر رنگ لاجوردی و مقرنس‌های چشم دوخته بر زمین، شما را به فضای تاریخی دیگر می‌کشاند. منار بلندی به ارتفاع 73 متر یکی از بلندترین مناره‌های بلند مساجد جامع ایران است از نظر "آندره گدار" معمار فرانسوی، منار مسجد جامع نطنز یکی از زیباترین مناره‌های ایران هست و هنوز ارتفاع درختان کهنسال روبروی مسجد به قد مناره بلند مسجد جامع نطنز نرسیده است.
از سرسرا که وارد شوید دالانی است قدیمی که شما را به داخل حیاط مسجد می‌کشاند. سمت چپ، در ورودی آرامگاه شیخ عبد الصمد اصفهانی نطنز از عرفای قرن هشتم قرار گرفته است. از متولی مسجد اجازه بخواهید که در چوبی و قدیمی این آرامگاه را باز کند. سرتان را بالا بگیرید تا سقف بی‌نظیری تزئین شده از مقرنس‌های سفید را ببینید که بسیار دقیق و تمیز با هارمونی زیبایی و سقف گنبد خانه را پوشش داده‌اند. گنبدخانه از نمای بیرون مخروطی است و هشت ضلع دارد که گاه به اشتباه، گردشگران آن را گنبدخانه مسجد جامع فرض می‌کنند. از نمای بیرونی، کاشی‌های فیروزهای تن گنبد را پوشانده‌اند. داخل گنبدخانه همه با کاشی‌های زرین فام تزیین شده است که امروزه تنها یکی دو عدد از این کاشی‌ها بر دیواره گنبد باقی مانده است.
در داخل حیاط مسجد چهار ایوانی که در هر دو اشکوب (طبقه) خود پوشیده از گچ است و خوشنویسی‌های زیبایی دور ایوانش دارد و همچنین کاشی‌های فیروزهای، کف ایوان شمالی شما را به 800 سال پیش می‌برد. این مسجد در دوره ایلخانی بنا شده و از سبک مساجد چهار ایوانی فلات مرکزی ایران است. گنبدخانه اصلی دارای شبستان هشت ضلعی است، در قسمت قاعده گنبد، کتیبه‌ای به‌صورت آجر نوشته برجسته، مربوط به دوره دیلمی (آل بویه) وجود دارد که بعدها در دوره صفویه روی کتیبه را با گچ پوشانده و کتیبه را به‌صورت گچبری تزئین کرده‌اند. محراب شبستان دارای کاشی‌کاری‌های نفیسی بوده که در دوره قاجاری توسط یکی از شاهزاده‌های قاجار که از مسجد جامع دیدن می‌کند، به سرقت رفته و در موزه لوور فرانسه در معرض نمایش گذاشته شده است. هرچند هنوز آثار گچبری و طاق‌نمای این محراب باقی مانده‌اند. منبرهای چوبی قاجاری نیز در گوشه مسجد از یاد رفته‌اند و زیبایی گره‌چینی بی‌نظرشان از دید گردشگران پنهان مانده است.
قسمت کف شبستان به صورت تخته فرش است که به علت وجود رشته قناتی که از داخل حیاط مسجد عبور می‌کند، برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به پایه‌های اصلی شبستان کانال‌کشی شده و روی آن را با تخته، فرش کرده‌اند. جریان هوا در داخل کانال‌کشی‌ها باعث خشک شدن رطوبت زیر شبستان می‌شود.
قسمت ایوان شمالی را با پوششی از کاشی‌های فیروزهای خواهید دید. در طاق‌نمای ایوان، کتیبه‌ای گچبری از آیات 18 و 19 سوره توبه توسط شیخ حیدر خوشنویس شاگرد یاقوت مستعصمی دوره‌ی ایلخانی به یادگار دیوار مسجد مانده است. کتیبه دیگری که در قسمت پایین‌تری از قسمت هلال ایوان شمالی قرار گرفته، توسط علیرضا امامی اصفهانی از خطاطان برجسته دوره صفویه به رشته تحریر درآمده که به‌صورت خط ثلث سفیدی بر زمینه لاجوردی رنگ نوشته شده است. این کتیبه شامل آیات ۱۰۹ سوره جمعه و آیه ۱۱۴ سوره هود است. مشبک کاری در دیوار ایوان شمالی به زیر مقرنس‌های سفید طاقی کوچک، کوچه‌ی کاه‌گلی پشت مسجد را نشان می‌دهد.
از پلکان‌های شرقی ایوان به طبقه دوم بروید و از بالای آن نمای ساختمان را ببینید. از درب شمالی مسجد که بروید، مستقیم مسیر شمال را که ادامه دهید، آتشکده عصر ساسانی که خود بر بالای تپه‌ای کوچک بنا شده را می‌بینید. پایه‌های طاقی‌های این آتشکده از قبل باقی مانده‌اند و سقف گنبدی آن ریخته است. از قاب ورودی چهار طاقی، می‌توانید منار و مسجد را ببینید. نزدیکی این دو بنا نشان می‌دهد که در دوران‌های تاریخی هر دو مذهب با هم زندگی می‌کرده‌اند که به مرور یکی از آن‌ها خاموش شده است. نزدیکی آتشکده و مسجد از موارد معدودی است که در شهر تاریخی نطنز دیده می‌شود.
این شهر دارای روستاهای خوش آب و هوا و بقعه‌های تاریخی فیروز پوش است که از تپه‌های بلندش نمایان است و هر کدام با تزیینات معماری آراسته و زیبا شده‌اند و گردشگران تاریخ و فرهنگ و معماری را به سوی خود می‌کشاند. قصد سفر به نطنز را دارید؟ هتل قصر جهان نطنز یکی از بهترین هتل‌های این شهر است که می‌توانید در آن اقامت کنید.
