معرفی قله دماوند

دماوندِ زیبا بلندترین قله فلات ایران است که در شمال کشور و در دل رشته کوه البرز واقع شده و قدمتی به اندازه تاریخ و روایات شفاهی ایران دارد. از کهنترین منابعی که درباره دماوند صحبت کرده باید به اوستا، یشت‌ها و البته شاهنامه فردوسی اشاره داشت. اسطوره‌های ایرانی نیز باور دارند که ضحاک ماردوش در دماوند به زنجیر کشیده شده و پیش از پایان دنیا مجدد برای آشوب آزاد خواهد شد.
اگر می‌خواهید درباره این قله زیبا و مرتفع ایران، مسیرهای مختلف و شرایط محیط زیستی‌اش بیشتر بدانید در ادامه با ما همراه شوید.
قله دماوند کجاست؟
قله دماوند، بلندترین قله فلات ایران و مرتفع ترین چکاد رشته کوه البرز به لحاظ جغرافیایی و تقسیمات کشوری از توابع لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران است که در سال 1387 به عنوان گنجینه طبیعی ایران در فهرست ملی آثار طبیعی ثبت شده و عظمتی شاهانه دارد. این شکوه و جلال موجب شده که در فرهنگ و ادبیات ایران از دیرباز دماوند به عنوان نماد استقامت و اقتدار شناخته شود. این قله باشکوه بر اساس آخرین اعلام‌ها 5671 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و از 4 جبهه اصلی توسط کوهنوردان صعود میشود.
قله زیبای دماوند در صورت صاف بودن هوا از اتوبان همت در تهران، از قم و از ورامین قابل رویت است و همیشه دامنه‌هایی پوشیده از برف دارد. خوب است این را بدانید که این برفها و دیگر یخچال‌های دماوند همیشگی بوده و هیچ گاه آب نمی‌شود در نتیجه اگر کسی بخواهد به این ارتفاع بالا صعود کند علاوه بر آمادگی بدنی و تمرینات لازم که در کوهنوردی از آن با عنوان هم‌هوایی یاد میشود، باید حتما تجهیزات لازم را هم داشته باشد.

صعود به  قله دماوند
لازم است این مهم را بدانید که صعود دماوند اصلا آسان نیست و اول از همه نیاز به آموزش دارد. متولی آموزش کوهنوردی و سنگنوردی در ایران، فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی است و تنها از این مسیر می‌توانید به صورت رسمی و تائید شده وارد دنیای کوهنوردی شوید. بعد از آموزش حرفه‌ای کوهنوردی، شما نیاز به تمرین مداوم، کفش و کوله مناسب، لباس مخصوص فصل و دیگر تجهیزات کوهنوردی خواهید داشت تا با همراهی تیم و راهنمای حرفه‌ای و کاربلد عازم صعود شوید.
با توجه به ارتفاعی که دماوند دارد، صعود بدون تمرین یا همان هم‌هوایی منجر به ارتفاع‌زدگی خواهد شد. ارتفاع زدگی از ارتفاع 3900 به بالا شروع خواهد شد و شامل حالت تهوع، سردرد، ضعف و دشواری در نفس کشیدن می‌شود. در این شرایط کوهنوردان بلافاصله باید ارتفاع کم کرده، در محیط مرتفع نباشند و البته امداد و داروهای لازم را دریافت کنند.

جبهههای اصلی دماوند
قله دماوند دارای 4 جبهه اصلی و یک مسیر به نام یال داغ برای صعود است. مسیر جبهه جنوبی دماوند از پلور شروع شده و کوهنوردان بعد از رسیدن به فدراسیون کوهنوردی در مسیر پلور به رینه، می‌توانند با لندورها و پاترول‌ها به کمپ اصلی (گوسفندسرا) برسند. جبهه غربی قله هم از دشت لار شروع شده و همچون جبهه جنوبی باید از فدراسیون سوار ماشین‌های مخصوص مسیر غربی برای رسیدن به کمپ اصلی شد. البته این قصه برای جبهههای شمالی و شمال شرقی دماوند متفاوت است. برای جبهه شمالی کوهنوردان باید از جاده هراز عبور کرده و بعد از شهرهای پلور، گزنک و لاریجان به روستای ناندل برسند. آخرین جبهه هم مسیر شمال شرقی است که مسیری طولانی‌تر داشته و برای رسیدن به آن باید به همین مسیر را طی کنید.
لازم به ذکر است که جبهههای اصلی دماوند دارای پناهگاه هستند. پناهگاه جنوبی با نام بارگاه سوم شناخته شده و در جبهه غربی نیز بارگاه سیمرغ منتظر کوهنوردان است. پناهگاه مسیر شمال شرقی هم تخت فریدون نام داشته و محلی برای کمپ کردن و چادر زدن را فراهم کرده است.
یال داغی نیز دیگر مسیر صعود دماوند و تنها نقطه اتصال دماوند به رشته کوه البرز است که از جبهه غربی به خوبی دیده شده و بی‌نهایت زیباست. یال داغی را باید دشوارترین مسیر صعود دماوند دانست که نیاز به تمرین‌های مداوم و چندین سال تجربه کوهنوردی و کمپینگ دارد.

پوشش گیاهی و حیات جانوری قله دماوند
پوشش گیاهی دماوند اول از همه با لاله‌های قرمز رنگش شناخته میشود که در تیر ماه از ارتفاع 2000 تا 3500 به چشم میخورد و پوشش گیاهی ویژه جبهه جنوبی و جبهه غربی دماوند است. با توجه به این که دشت لار و دامنه‌های جنوبی دماوند برای عموم باز است، متاسفانه بسیاری از شهروندان به صورت بی‌رویه لاله‌های قرمز را چیده و به شدت محیط زیست منطقه را تحت تاثیر قرار داده‌اند که نیاز به رسیدگی جدی و دخالت فدراسیون برای محافظت بیشتر از دماوند دارد. اما علاوه بر این لاله‌های قرمز، دامنه دماوند مملو از پوشش گیاهی و حیات وحش است که موجب اهمیت این قله در منابع ایران شده و از آن به عنوان گنجینه طبیعی ایران یاد می‌شود.
عمده پوشش گیاهی دامنه‌های قله دماوند شامل گیاهانی چون بومادران، ماشک، کتانی، ریش قوش، پیرگیاه و فراموشم نکن، بوته‌های خاردار و خارپشتی میشود. خشخاش، شکر تیغال، سنبله ارغوانی، نسترن وحشی، رز گردآلود، علف صورتی و چمن آراراتی دیگر پوشش گیاهی دامنههای قله تا ارتفاعات بالاتر است که نیاز به محافظت جدی دارد.
اما درباره حیات وحش دماوند باید اول از همه به عقاب باشکوه این ناحیه اشاره کرد. علاوه بر عقاب دماوند که شاید بسیاری از کوهنوردان صدای باشکوهش را شنیده باشند، زندگی حیات وحش دامنههای دماوند تا ارتفاع 4 هزار متری شامل روباه، شغال و گرگ کوهستان است. خرس‌های دماوند هم البته در دامنههای غربی و شمالی دیده می‌شوند که بر خلاف خرس‌های ارتفاعات سبلان به کوهنوردان خیلی نزدیک نمی‌شوند. کَل، میش، آهو و گراز هم دیگر پوشش جانوری و حیات وحش دماوند است که تا ارتفاع بالای 5 هزار هم دیده می‌شوند.

یخچالهای همیشگی قله دماوند
قله دماوند به دلیل ارتفاعی که دارد، حتی در روزهای گرم سال هم در ارتفاعاتش، هوایی سرد گاه با وزش باد و حتی بارش برف دارد. همین مهم موجب شده تا این قله دارای یخچال‌های همیشگی باشد که نه تنها مسیر مورد علاقه بسیاری از یخنوردان است، بلکه هیچگاه ذوب نشده و در گرم ترین روزهای سال در ارتفاعات پایین به صورت برفاب در می‌آید.
یخچالهای اصلی و همیشگی دماوند شامل یخچال سیوله، یخچال دوبی سل و یخچال عروسک‌ها در جبهه شمالی، یخچال دره یخار در جبهه شمال شرقی، یخچال غربی و یخچال شمال غربی می‌شود. عبور از یخچال‌ها نیاز به آموزش دقیق و تجهیزات کامل، کرامپون و باتوم دارد و در غیر این صورت ممکن است به حادثه منجر شود.

دماوند در ادبیات ایران
دماوند در ادبیات، شعر و فرهنگ ایران از جایگاهی ویژه برخوردار بوده به طوری که برخی از زبانشناسان اعتقاد دارند که کوه هوابرزئیتی Havabarzaiti در اوستا همان دماوند است که از آن مکرر به عنوان مکانی مقدس یاد شده و البته این مورد محل اختلاف نظر است. در شاهنامه فردوسی نیز دماوند جایگاهی اسطوره‌ای ارزشمندی داشته و بنا به روایت‌هایی کاوه آهنگر بعد از شورش علیه ضحاک با کمک فریدون، شاه مار دوش را در این کوه به بند کشید.
در دوران معاصر نیز از این قله به عنوان نماد استقامت و قدرت یاد شده و ملک الشعرای بهار بیتی معروف سروده که بسیاری از شما آن را شنیدهاید. بیت "ای دیو سپید پای در بند / ای گنبد گیتی ای دماوند/ از سیم به سر یکی کله خود / ز آهن به میان یکی کمربند" نشان دهندۀ جلال و شکوه دماوند در طول تاریخ ایران بوده که با چشم اندازش به پایتخت به عنوان نماد عظمت هم شناخته شده است.
در سال‌های اخیر سیزدهم تیر ماه به عنوان روز ملی دماوند انتخاب شده است. علت اصلی این انتخاب، جشن تیرگان در دهم تیر ماه باستانی است که به عنوان یادبود پیروزی فریدون شاه و کاوه آهنگر بر ضحاک ماردوش جشن گرفته می‌شود. ارتباط پیروزی کاوه و فریدون شاه موجب شده تا سالگرد این نبرد تاریخی در بین عموم مردم و کوهنوردان به عنوان روز ملی دماوند نیز شناخته شود.

آتشفشان دماوند
در سالهای اخیر گاه و بیگاه به دلایل متفاوت درباره آتشفشان دماوند و فعال شدن این قله صحبت شده است. البته این را هم بدانید که این قله نیمه فعال، چکادی منفرد و مخروطی شکل میباشد که تنها از یک جبهه یعنی یال داغی به رشته کوه البرز متصل است. 
دماوند آتشفشانی نیمه فعال است که بنا به شواهد علمی در دوران چهارم زمین شناسی یعنی دوره هولوسین شکل گرفته و در حدود 38500 سال عمر و قدمت دارد. دهانه این آتشفشان 400 متر قطر داشته مملو از برف است. چندین تپه گوگردی در دامنه جنوبی دماوند فعال بوده و کوهنوردانی که از جبهه جنوبی به دماوند صعود کنند، از کنار این تپه‌های گوگردی گذر خواهند کرد. این را هم بدانید که کوهنوردان قدیمی اعتقاد دارند، زمانی که کوهنورد متوجه بوی گوگرد شود، قله به او خوشامد گفته و منتظر صعودش است. توصیه می‌شود که کوهنوردان از جبهه جنوبی با ماسک عبور کرده و از استشمام بوی سمی گوگرد دوری کنند.

در انتها امیدواریم به خوبی قله مرتفع و زیبای دماوند را شناخته باشید و پیش از هرگونه صعود و برنامه‌ریزی برای کمپینگ حتما تجهیزات لازم را فراهم کرده و آمادگی بدنی خوبی برای فعالیت داشته باشید.