سفر به بروجرد و بازدید از دیدنیهای طبیعی و تاریخ این شهر دوست‌داشتنی از استان «لرستان»، تجربه‌ای بی‌نظیر به‌خصوص در بهار و تابستان خواهد بود. بروجرد، مشهور به «عروس زاگرس»، دومین شهر پرجمعیت استان لرستان در غرب است. این منطقه به آب و هوای بسیار خوب، طبیعت همیشه سبز، دیدنیهای طبیعی و تاریخی بی‌شمار شهرت دارد. در قسمت اول از این مطلب با علاءالدین همراه شوید تا سفری به انواع تاریخی دیدنیهای بروجرد داشته و در قسمت دوم با دیدنیهای طبیعت آن آشنا شویم.
بروجرد کجاست؟
شهرستان بروجرد یکی از شهرستان‌های غربی استان لرستان است که در منطقه کوهستانی زاگرس قرار دارد. این شهر از شمال با ملایر و نهانود در همدان، از شرق با شازند و سربند در استان مرکزی، از جنوب به شهرستان دورود و از غرب به شهرستان‌های سلسله، الشتر و دلفان رسیده و از جنوب غربی به خرم‌آباد مرکز لرستان راه دارد. این شهر که در مسیر اتوبان قم به تهران و پیش از رسیدن به اراک قرار داشته، آب و هوایی معتدل دارد و قدمت آن، به قرن‌ها پیش از اسلام می‌رسد. بروجرد در گویش لری به «ورودگرد» و در زبان محلی بروجردی، «ورویرد» خوانده می‌شود.
نگاهی کوتاه به تاریخچه بروجرد و القاب این شهر
برخی از تاریخ‌نگاران ساخت این شهر را به «منوچهر»، پادشاه بزرگ ایران نسبت داده و قدمت بروجرد را بیش از ۴ هزار سال می‌دانند. اما عده‌ای دیگر ساخت این شهر را با نام «پیروز گرد» به «فیروزساسانی» نسبت داده‌اند.
نام قدیمی این شهر، «ویروگرد» و «ویروکرد» بوده که به‌معنای «دست ویرو»، یکی از شاهزادگان اشکانی است، به‌همین دلیل برخی ساخت این شهر را به زمان اشکانیان نسبت داده‌اند. همچنین وجود «کوه ولاش» در این منطقه که نام یکی دیگر از شاهان اشکانی است، حاکی از آن بوده که بروجرد از گذشته تا کنون، مکانی محبوب برای پادشاهان، اعیان و گردشگران داخلی و خارجی است. قله مرتفع «گرین» در رشته کوه زاگرس، از شمال غربی تا جنوب شرقی این شهر قرار داشته و باعث آب و هوای بسیار خوب منطقه، وجود دره و رودهای فراوان شده است.
این منطقه، مقصد محبوب کوهنوردان است تا جایی که به بروجرد، «پایتخت کوهنوردی ایران» می‌گویند. در مورد بروجرد کافی است بگوییم که این شهر بیش از ۲۰۰ خانه اعیانی تاریخی از زمان قاجاریه داشته و بافت تاریخی آن با وسعت ۲۷۰ هکتار، سومین بافت تاریخی بزرگ در شهرهای ایران است.
اما همانطور که اشاره شد، کارشناسان عقیده دارند که این شهر توسط «فیروز ساسانی» ساخته شده، براساس اسناد تاریخی و لوح و کتیبه‌های پیدا شده در این منطقه، بروجرد با نام «پیروزگرد» در زمان ساسانیان یکی از شهرهای اصلی و بسیار مهم بوده، بنابراین وجود آتشکده‌های بزرگ در این منطقه، چندان دور از انتظار نیست.
جالب است بدانید، بروجرد آنقدر طبیعت زیبا و سرسبزی دارد که در گذشته به آن «شهر سبز حضرت سلیمان» می‌گفتند. حتی زمانی که شجاع‌الدین لر در این شهر سکونت داشته، به آن لقب «شهر شجاعان» داده‌اند و افرادی مانند محمد تقی خان به دلیل سرسبزی منطقه، آن را «دارالسرو» خوانده است. با توجه به این که بروجرد، مهد پرورش بسیاری از چهره‌های سرشناس ادبی، علمی و هنری در دهه‌های اخیر بوده است، به آن «شهر فرزانگان» نیز گفته می‌شود. نکته جالب این که زیبایی بروجرد باعث شده که به آن «پاریس کوچک ایران» نیز گفته شود.
بهترین زمان سفر به بروجرد
از آنجایی که بروجرد در منطقه‌ای کوهستانی و در غرب ایران واقع شده، زمستان‌هایی سرد و پربرف دارد. اما در بهار و تابستان، با آب شدن برف‌های زاگرس، رودها و چشمه‌های متعددی در این منطقه پدیدار می‌شوند که زیبایی و هوای معتدل و بسیار خوبی در این زمان به بروجرد و مهمانان آن هدیه می‌دهد. بنابراین اگر قصد دارید برای سفر به بروجرد برنامه‌ریزی کنید، بهترین زمان بهار و تابستان تا اوایل پاییز و پیش از شروع فصل سرما است. پس برای سفر به بروجرد بهتر است، یکی از تعطیلات تابستانی را انتخاب کرده و از گرمای این روزها فرار کنید. در خصوص آب و هوای این منطقه، میرزا حبیب قاآنی حق مطلب را با سرودن شعر زیر ادا کرده است:
گرچه سپاهان بهشت روی زمین است
لیک نیرزد به یک بهار بروجرد
سفر به دیدنیهای بروجرد؛ عروس زاگرس
دیدنیهای طبیعی و تاریخی بروجرد آنقدر زیاد است که شاید گنجاندن آن‌ها در یک لیست و سفری چند روزه امکان‌پذیر نباشد. این شهر و مناطق اطراف آن، به اندازه‌ای زیبا هستند که دل شما را اسیر کرده و حتما برای تعطیلات آخر هفته یا مرخصی‌های خود گریزی به بروجرد خواهید زد. کافی است یک بار به این شهر سفر کرده تا مانند شاهان قاجار، اسیر زیبایی آن شوید.
۱. تپه قلعه رومیان
با «تپه رومیان» یکی از اولین آثار تاریخی و دیدنیهای بروجرد شروع می‌کنیم. این تپه در جنوب شهر واقع شده و آثار تاریخی کشف شده در آن مربوط به دوره سلوکیان است. این تپه که آثار باقی مانده از «قلعه رومیان» است با نام‌هایی مانند «قلعه رمیان» (قلا رمیون)، «قلعه ارمیان» و «قلعه وامیان» نیز شناخته می‌شود. این تپه در سال ۱۳۷۹ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است. قلعه رومیان در زمان حمله اسکندر به ایران ساخته شده و یکی از قلعه‌هایی بوده که ایرانیان برای مقابله با روم به‌صورت متعدد و پراکنده می‌ساختند. بعدها، این قلعه طی نبرد نیروهای روم و ایران به تصرف رومیان درآمده که بسیاری، دلیل نامگذاری آن را همین حادثه تاریخی می‌دانند. قلعه رومیان روی تپه‌ای متمایز از زمین مسطح اطرافش ساخته شده که برای دیدن آن باید به روستای رمیان در سه کیلومتری جنوب بروجرد بروید.
۲. پل چالان چولان
یکی دیگر از دیدنیهای بروجرد، «پل چالان چولان» است. این پل در دشتی حاصلخیز در مسیر جاده قدیمی بروجرد به خوزستان و اصفهان قرار داشته و از جمله آثار ملی و تاریخی به ثبت رسیده است. این پل در زمان صفوی روی رودخانه پرآب «سزار» ساخته شده، جالب است بدانید پایه‌های این پل را ساسانیان احداث کرده‌اند.
۳. پل قلعه حاتم
پل قلعه حاتم در بروجرد یکی از پل‌های طرح ریزی شده براساس اقلیم کم آبی و فصل‌های خشک است. هدف از ساخت این پل در سال ۱۳۱۳ و اوایل حکومت پهلوی، انتقال آب از «چشمه ماشا» یا «باغ شاه» و مقابله با کم آبی بوده است. این پل در فاصله ۵ کیلومتری شمال غربی بروجرد در روستای «قلعه حاتم» قرار داشته و از میان زمین‌های زیرکشت و رودهای پرآب منطقه خودنمایی می‌کند.
۴. بقعه زواریون
«بقعه زواریون»، «آرامگاه برکیارق»، «بقعه زواریجان» و « بقعه زوارگان» همگی نام بنایی خشتی و آجری متعلق به دوره سلجوقیان و منتسب به یکی از سرداران آل زیار است. بنای اصلی بقعه شامل یک گنبدخانه و گنبدی بلند و هشت ضلعی است که در ۵ کیلومتری شمال شهر بروجرد، در بلندی تپه‌ای مشرف به شهر قرار دارد. این بنای آجری دارای حجره‌های مختلف و یک ضریح و قبرستان کوچک است که در نزدیکی روستایی به همین نام واقع شده‌اند. جالب است بدانید که گنبد این بقعه دو جداره بوده و در زیر این گنبد، قبر اصلی با ضریحی چوبی قرار دارد.
۵. تپه قرق
در بخش مرکزی شیروان، روستای قرق واقع شده است که خانه اولین ساکنان بروجرد بوده، این تپه با نام «تپه قرق» قدمتی تاریخی داشته که به عصر مس بازمی‌گردد. این تپه، مهم‌ترین تپه باستانی بروجرد بوده که به ثبت آثار ملی و تاریخی ایران نیز رسیده است. شکل هندسی سفال‌هایی که از این منطقه کشف شده، نشان می‌دهد که قدمت آن با «تپه گیان» و «کوهدشت» در لرستان هم راستا بوده است. در اکتشافات بعدی، باستان شناسان بازهم اشیایی مربوط به دوره اشکانیان پیدا کردند که مهر تاییدی بر قدمت چندین هزار ساله بروجرد است. این تپه تاریخی مهم در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی بروجرد واقع شده و می‌توانید برای بازدید از آن از راهنمای تور بروجرد خود کمک بخواهید.
از دیگر تپه‌های تاریخی و مهم بروجرد که به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌اند نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تپه قلاع سرقلاع: تپه‌ای واقع در روستای عباس آباد کهریز در بروجرد
تپه قلعه نلخاص بالا: تپه‌ای تاریخی واقع در بخش مرکزی روستای نلخاص از توابع بروجرد
۶. خانه تاریخی کمال الدین نبوی طباطبایی (موزه مردم شناسی)
خانه تاریخی کمال الدین طباطبایی یا «خانه فرهنگ» یکی از صدها خانه تاریخی اعیانی ساخته شده در بروجرد است. این خانه به سبک معماری قاجاری به دستور کمال الدین طباطبایی ساخته شده که شامل راهروی ورودی طولانی، باغ مرکزی، خانه‌ای که دورتادور حیاط قرار گرفته و کاشی‌کاری‌های سنتی دارد، می‌شود. این خانه اکنون «موزه مردم شناسی بروجرد» بوده که تنها موزه رایگان شهر است.
۷. خانه مصری
اگر می‌خواهید زیباترین خانه‌های دوره قاجار را ببینید، به خیابان صفا در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های بروجرد بروید. این خیابان پر از خانه‌های اعیانی به سبک معماری قاجار است. در این میان، «خانه مصری» شهرت دیگری دارد. این خانه بسیار قدیمی یکی از دیدنیهای بروجرد به شمار آمده که کاشی‌کاری‌ها و آجرچینی‌های آن به دوره قاجار بازمی‌گردد. نمای بیرونی عمارت بسیار چشمگیر بوده و محبوب دل دانشجویان معماری و هنر است. اگر شما هم بازدید از خانه‌های تاریخی را دوست دارید، حتما سفر به بروجرد را در لیست خود قرار دهید.
۸. بازار بزرگ بروجرد
در اغلب شهرها، بازار بزرگ و اصلی شهر، یکی از جاذبه‌های تاریخی به‌شمار می‌رود. از بازار وکیل در شیراز گرفته تا بازار بزرگ تهران، همگی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی ایران محسوب می‌شوند. بازار بزرگ بروجرد نیز از این قاعده مستثنا نیست. در گویش بروجردی به این بازار، «راسه» به معنای «راسته» می‌گویند، زیرا بنای این بازار که در زمان قاجاریه ساخته شده راسته بازاری‌ها، کاروانسراها، حمام و مساجد متعددی بوده که امروز تبدیل به دکان‌ها شده‌اند. جالب است بدانید بازار بزرگ بروجرد همچنان مختص افراد خاصی است و راسته‌های آن، با نام‌هایی مانند بازار مسگرها، بازار علاف‌ها، بازار زرگرها و بازار چلنگرها شناخته می‌شود. از جمله دیدنیهای بروجرد در بازار بزرگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۹. مسجد امام یا مسجد حدیث بروجرد
یکی دیگر از آثار حیرت‌انگیز به جا مانده از زمان قاجار در بروجرد، بنای مسجد تاریخی امام است که با نام «مسجد سلطانی» نیز شناخته می‌شود. نام اولیه این بنا، «مسجد حدیث بروجرد» بوده که بعدها پس از تخریب و بازسازی به شکل کنونی درآمده است.
مسجد امام یکی از دیدنیهای بروجرد بوده که نباید فرصت بازدید از آن را از دست بدهید. این بنا ابتدا در دوره زندیه تخریب و سپس فتحعلی شاه قاجار آن را دوباره بازسازی می‌کند. جالب است بدانید که معماری این مسجد مشابه «مسجد امام بازار تهران» بوده و به سبک چهار ایوانی با زیربنایی حدود ۷ هزار متر ساخته شده است. با چنین ویژگی‌هایی، این مسجد، «بزرگترین مسجد غرب ایران» نام دارد. شبستان‌های متعدد، وجود بازار دواتگرا یا خوشنویس‌ها در نزدیکی مسجد، زیبایی آن را دو چندان کرده است.
۱۰. آتشکده بروجرد یا مسجد جامع بروجرد
همانطور که در ابتدای متن اشاره کردیم، بروجرد توسط ساسانیان ساخته شده و یکی از معروف‌ترین بناهای ساخته شده توسط آن‌ها، آتشکده بزرگ شهر بوده است. اکنون این آتشکده بزرگ تبدیل به «مسجد جامع بروجرد» شده که قدیمی‌ترین مسجد غرب ایران بوده و قدمت آن به قرن سوم هجری قمری بازمی‌گردد.
این مسجد، منبر زیبایی از جنس چوب دارد که روی ۹ پله آن، اشعار دلنشینی حکاکی شده است. مسجد جامع بروجرد یکی از شاهکارهای تاریخ معماری ایران و از جذاب‌ترین دیدنی های بروجرد است. تلفیق معماری ساسانی و اسلامی در این مسجد، کاملا مشهود بوده بنابراین از دیدن گنبدخانه بخش قدیمی مسجد و شباهتش با چارطاق‌های ساسانی تعجب نکنید.
بروجرد؛ قلب تپنده تاریخ لرستان
در قسمت اول از این مطلب نگاهی به ۱۰ مورد از دیدنیهای بروجرد که قدمتی تاریخی داشتند، انداختیم. همانطور که گفتیم در بروجرد هزاران جاذبه تاریخی و صدها خانه، خانه‌باغ، مسجد و دیدنیهای دیگر وجود دارد که هرگز از تماشایشان سیر نخواهید شد. در قسمت دوم از این مطلب نیز با علاءالدین همراه شوید تا سری به دیدنیهای طبیعی بروجرد بزنیم.
شما می‌توانید به سایت علاءالدین تراول و صفحه رزرو آنلاین تور داخلی مراجعه کرده و تور لرستان بروجرد سرزمین آبشارها را رزرو کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره 02174495 تماس بگیرید.
