مراسم‌ منحصربه‌فرد استان کردستان

مراسم‌ منحصربه‌فرد استان کردستان 
مراسم استان کردستان، با لباس‌های رنگارنگ سنتی مردم این منطقه، بوی خوش غذاهای محلی و داستان‌ها و افسانه‌هایی که دارد از جمله جاذبه‌های دیدنی کردستان محسوب می‌شود. سالانه صدها توریست و گردشگر داخلی و خارجی برای شرکت در مراسم استان کردستان و آشنایی با آیین و رسوم کردها به این منطقه سفر می‌کنند تا از نزدیک شاهد زیبایی این جشن‌ها بوده، پای سفره غذاهای محلی نشسته و همراه با کردها در دشت‌های سرسبز به رقص و پایکوبی بپردازند. شما با چند مورد از این جشن‌ها آشنا هستید؟ آیا تا به‌حال نام جشن‌هایی مانند «بوکه باران»، «پیر شالیار» یا «بیلن دانا» را شنیده‌اید؟ در مراسم نوروزی کردستان شرکت داشته‌اید؟ این مطلب را بخوانید تا با مراسم منحصربه‌فرد کردستان آشنا شوید. 

معرفی مراسم منحصربه‌فرد استان کردستان
اقوام کرد، مراسم بومی و سنتی خود را با پوشیدن لباس‌های رنگی محلی، پخش موسیقی‌های سنتی و شاد کردی، حرکت‌های منظم دسته جمعی و بازی های محلی برگزار می‌کنند. به همین خاطر است که به مردم این دیار، لقب «سرزمین شادیان» را داده‌اند. بهتر است بدانید مراسم‌های کردستان، ریشه در تاریخ، باورها، افسانه‌ها و اعتقادات دینی و مذهبی این مردم دارد. 
آیین‌‌های کردستان به عنوان میراث ناملموس مردم کرد، از دیرباز سینه به سینه به ایشان به ارث رسیده البته این گذر زمان در برخی موارد رنگ و بویی عرفانی و دینی به خود گرفته که این مورد نیز باعث جذابیت هرچه بیشتر مراسم‌ کردستان شده است.  

۱. آیین عروس باران یا بوکه باران 
مراسم «عروس باران» که در کردی به آن «بووکه باران» نیز گفته می‌شود، از جمله قدیمی‌ترین مراسم‌ کردستان است. در این مراسم که آیین باران خواهی بوده و هزاران سال قدمت دارد، دختران خردسال در زمان خشکسالی یا فصل‌هایی که باران کم می‌شود، با عروسک‌هایی که در دست دارند، شعر «بوکه بارانه» (الهه آب) را می‌خوانند. این مراسم، نماد دفع خشکسالی، زیبایی و پاکی است. 
دختران کوچک برای این مراسم همراه با مادر و مادر بزرگ خود، عروسک‌های پارچه‌ای با لباس عروس کردی و رنگارنگ درست می‌کنند و آن را به سر یک چوب بلند وصل کرده و با شور و شوق شعر عروس باران را در کوچه و محل به زبان کردی می‌خوانند. 

۲. شه و چله؛ مراسم شب یلدا کردستان
یکی از مراسم‌ کردستان که نزد بزرگان این قوم در روستاها و شهرها بسیار با اهمیت است، مراسم شب چله یا شب یلدا بوده که در زبان کردی به آن «شه و چله» می‌گویند. در این مراسم از یک هفته قبل از فرا رسیدن آخرین شب پاییز، به صاحب خانه که اغلب بزرگ فامیل است، اطلاع می‌دهند که اقوام و دوستان نزدیک می‌خواهند «شه و چله» را مهمان خانه او باشند. این دورهمی صمیمی، اصلی‌ترین و مهم‌ترین ویژگی شه و چله کردستان است. 

۳. جشن بیلن دانا؛ جشنی برای پایان سرما
یکی از باشکوه‌ترین و زیباترین مراسم‌های استان کردستان، «جشن بیلن دانا»، «بیل دانا» یا «پیر سرما» است. این جشن دو روزه در نیمه بهمن‌ماه (چهاردهم بهمن هر سال) توسط جوانان برگزار می‌شود. این جشن بابت شکرگزاری پایان سرمای استخوان‌سوز و استقبال از بهار و طلب روزی فراوان از خداوند برگزار شده و قدمتی بیش از ۴ هزار سال دارد. 
در جشن بیلن دانا کردستان که از آیین های نوروزی کردها محسوب می‌شود، آتش به‌عنوان نماد اصلی این جشن بوده که در آن هر جوان یک پارو یا ۴ دسته چوبی که نماد آب، گوشت، نان و بلوط است را در وسط محوطه یا میدان اصلی شهر و روستا می‌گذارند و سپس آن‌ها را روی هم قرار می‌دهند. پس از روشن کردن آتش، به عقیده پیران و بزرگان، هر چوبی که زودتر آتش بگیرد، نشانه فراوانی آن محصول در سال جدید است. دسته چوبی که نماد آب بوده، نشان می‌دهد سالی پر از بارش و آب پیش‌روست، نان، نماد برکت و روزی، گوشت به معنی افزایش دام و بلوط، به معنی ازدیاد محصولات جنگلی در آن سال خواهد بود. از سویی دیگر، سوزاندن چوب نیز باعث ضدعفونی کردن آغل دام‌ها و نمادی برای ستایش اهورامزدا بوده، به‌‌همین دلیل آتش زدن در این جشن از این باورها نشأت گرفته است. 

۴. جشن میرمیرین؛ جشن شکست پلیدی 
یکی دیگر از آیین‌های کردستان که مخصوص فرا رسیدن بهار است، جشن «میرمیرین» یا «جشن امیر بهادری» نام دارد. در این جشن که با رقص، پایکوبی، موسیقی محلی و آوازهای کردی همراه است، مردم، گروه گروه پای داستان‌ها، قصه‌ها و طنزهای که بزرگترها می‌گویند، می‌نشینند. در این جشن که نمادی از شکست پلیدی و شادی از رفتن حاکمان ظالم است، داستان‌ها درباره انتقاد از حاکمان یا فرامانروایان بدجنس و مستبد و برکناری آن‌ها است.

۵. جشن هه لاوه مه لاوه؛ قاشق زنی کردی
مشابه با مراسم قاشق زنی در شهرهای دیگر ایران، در کردستان نیز مراسمی با نام «هه لاوه مه لاوه» برگزار می‌شود. این مراسم یک ماه پیش از عید و قبل از کاشتن دانه گندم، عدس، نخود و کنجد برای رویاندن سبزه عید برگزار شده و در آن کودکان و نوجوانان به‌صورت دوتایی یا گروه‌های چند نفره در روزهای پایانی سال با خواندن شعر «هه لاوه مه لاوه»، درب همسایه‌ها و هم‌محله‌ای‌ها را کوبیده و پیش از آن که صاحبخانه بپرسد، چه کسی در می‌زند، می‌خواندند: 
هه لاوه مه لاوه، بیستانی سوور و ساوا، کورتان ببی به زاوا، کچ تان نه بی به چاوا، شتیک مان بو بخنه بن تاوا
معنی شعر به فارسی( هه لاوه مه لاوه، بوستان‌تان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چیزی برای‌مان بیاور) 
صاحبخانه پس از شنیدن این شعر، درب را باز کرده و هدیه‌ای به کودک و نوجوان می‌دهد. با ارزش‌ترین هدیه، «تخم مرغ» بوده که نشانه‌ای از زندگی دوباره است. بعدها از این تخم‌مرغ‌ها برای تهیه غذاهای محلی کردی در نوروز استفاده می‌کردند. 

۶. مراسم کوسه گردی یا کوسه گلین و میر نوروزی
یکی دیگر از مراسم های کردستان که قدمتی تاریخی دارد، مراسم «کوسه گردی»، «میر نوروزی» یا «کوسه به داس» است که در مناطق کردنشین آذری به آن «کوسه گلین» نیز می‌گویند. این نمایش نمادی از زنده شدن دوباره زمین در فصل بهار، راندن درد و بلا و به نوعی پیام آور آمدن نوروز است.
طی مراسم کوسه گردی کردستان که شب قبل از سال تحویل انجام می‌شود، گروهی ۴ نفره یا ۶ نفره شامل «کوسه»، «توبره کش»، «نی زن»، «محافظ کوسه» یا «کوسه دوگه» و مردی که طناب کوسه را به‌دست دارد، اجرا شده و بازیگر نقش کوسه با لباسی گشاد و کوتاه با ریش و سبیل انبوه و کلاه بلند و شاخ‌دار، زنگوله‌ای بر گردنش آویخته و همراه زن کوسه که لباس زنانه کردی به تن دارد، در کوچه و معابر با خواندن ترانه‌های شاد کردی، باعث خنده و تفریح اهالی ده یا محله می‌شدند. مردم نیز با دادن هدایا به کوسه، باعث شادی او می‌شوند. 

۷. جشن نوروز پالنگان کردستان 
یکی از مهم‌ترین عیدها در کردستان، عید نوروز است بنابراین مراسم های کردی معروفی برای گرامیداشت شروع فصل بهار و تابستان انجام می‌شود. جشن نوروز کردستان پرشورتر و بسیار متفاوت از سایر نقاط ایران برگزار می‌شود. یکی از این اعیاد که قدمتی چند هزار ساله دارد، «نوروز باستانی پالنگان» بوده که ۲۰ روز پیش از روز سال تحویل در روستای پلکانی پالنگان اجرا شده و در آن دختران و پسران با لباس‌های رنگارنگ کردی با در دست داشتن مشعل و همراه با دف زنی و موسیقی کردی از بالای روستا به پایین آمده و در دایره‌ای مشغول رقص و پایکوبی می‌شوند. قطعا شرکت در این جشن، تجربه‌ای فراموش نشدنی خواهد بود. در نهایت همگی مردم روستا همراه با جوانان به سمت رودخانه پالنگان رفته و آهنگ کردی نوروز را به رودخانه تقدیم می‌کنند. 

۸. روز سیزده بدر؛ روزی ویژه در کردستان 
همگی ما با روز سیزده‌ به در آشنا هستیم، اما آیا می‌دانستید روز سیزده به‌ در یکی از مراسم‌های کردستان است که به‌صورت بسیار متفاوتی برگزار می‌شود؟ 
در این روز، زنان و دختران کردی با لباس محلی به دشت‌های سرسبز این منطقه رفته و در دل طبیعت شروع به پخت غذاهایی مانند «آش دوخا» و سایر غذاهای محلی می‌کنند. دختران دم بخت به امید زندگی پرسعادتی در سال جدید به علف‌ها قند بسته و آن را گره می‌زنند. مردان و پسران نیز مشغول بازی‌هایی مانند «کلاوریزان» و «هیله ماران» می‌شوند. در برخی مناطق کردستان در این روز مردم با پرت کردن ۱۳ سنگ کوچک نحسی و پلیدی سال پیش رو را از خود دور می‌کنند.
رها کردن سبزه در رودخانه و آرزو کردن سالی پر از خیر و برکت برای اعضای خانواده از دیگر مراسم های کردستان در روز سیزده به‌ در است.
کلاوریزان به این گونه انجام می‌شود که فردی کلاهی را پر از سنگریزه به‌صورت وارونه روی یک سطح قرار داده و سایر بازیکنان باید کلاه را طوری بردارند که هیچ سنگریزه‌ای از کلاه روی زمین پخش نشود. اگر موفق نمی‌شد، باید سنگریزه‌های باقی‌مانده روی زمین را به‌صورتی برمیداشت که بقیه سنگریزه‌ها روی زمین تکان نخورند، در غیر این صورت بازی را باخته بود. 
هیله مارانی یا «تخم مرغ شکستن» نیز یک بازی محلی کردی است که در روز ۱۳ به‌در انجام می‌شود. در این بازی برد و باخت، در هر مرحله دو نفر روبه‌روی یکدیگر بوده و باید تخم‌مرغ‌هایشان را به‌صورتی در دست می‌گرفتند که سر آن رو به بالا باشد. سپس فرد دیگر باید تخم مرغش را از سر دیگر به تخم مرغ شخص مقابل پرتاب کرده و اگر تخم مرغ یکی ترک برمی‌داشت، دوباره از سر دیگر باید تخم مرغ‌ را پرتاب می‌کردند، اگر در هر دو مرحله تخم مرغ یک نفر ترک برمی‌داشت، آن شخص بازنده بود و باید تخم مرغش را به‌عنوان هدیه به شخص مقابل می‌داد.

۹. عروسی پیرشالیار؛ مراسمی هزار ساله در کردستان 
«پیر شالیار» مراسمی با قدمت بیش از هزار سال در کردستان است، این مراسم ریشه در سنت‌ها و داستان‌های اسطوره‌ای و تاریخی مردم این منطقه دارد. عروسی پیر شالیار یا «پیر روحانی» در منطقه هورامان کردستان در بهار و زمستان و زمان آغاز چله کوچک طی ۳ هفته در هر سال برگزار می‌شود. کردها در این روز با قربانی کردن دام و نیایش خداوند، جشن گرفته و دف‌نوازی می‌کنند، درویشان نیز مشغول رقص سماع می‌شوند. مردم اورامان برای پیر شالیار احترام زیادی قائل هستند و اجازه نمی‌دهند کتاب مقدسش را کسی ببیند. 
در این مراسم یکی از اصیل‌ترین موسیقی‌های سنتی کردستان به‌نام «سیاه چمانه» که مخصوص منطقه اورمان است، نواخته می‌شود. در نهایت جشن بزرگ مردم اورامان در بهمن‌ماه که روز ازدواج پیر شالیار است، برگزار شده و گردشگران زیادی را برای دیدن این مراسم زیبا به سمت منطقه اورامان راهی می‌کند.

۱۰. سمنوپزان و سایر مراسم مذهبی کردستان 
سمنوپزان یک رسم سنتی در میان مردم کردستان است. این جشن، مخصوص زنان و دختران کردی بوده و همراه با هلهله و نوای موسیقی است که امروزه بیشتر رنگ و بویی مذهبی دارد. زنان روستای قلعه قروه سمنو را مهریه حضرت زهرا دانسته و این مراسم میان آن‌ها ۱۵ روز ادامه دارد. در مراسم سمنوپزان کردی، نوای دف زنی و مولودی خوانی زنان کردی از گوشه و کنار به‌گوش می‌رسد.
از دیگر اعیاد و مراسم های کردستان که ریشه در باورهای مذهبی دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 
•    جشن عید فطر 
•    جشن شب معراج
•    عید شب برات 
•    عید قربان 
•    ماه مبارک رمضان (در روستاها هر شب یک نفر در سحر با خواندن سوره‌های قرآن اهالی را بیدار می‌کند.)
•    عید میلاد پیامبر اکرم 
•    جشن آغاز ربیع‌الاول 

سفر به کردستان؛ سفر به دنیای آواز و موسیقی
جشن‌ها، آیین‌ها و مراسم‌ کردستان به زیبایی هر چه تمام‌تر در فصل‌های مختلف برگزار می‌شوند. بسیاری از این مراسم مانند «بوکه باران» به ثبت آثار ملی ناملموس رسیده و نمادی از فرهنگ و تاریخ و باورهای مردم این منطقه هستند. شما هم می‌توانید با شرکت در تور کردستان، مهمان این مراسم‌ها بوده و در کنار بازدید از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی کردستان، با فرهنگ، آداب و رسوم این منطقه بیشتر آشنا شوید. 
جهت آشنایی بیشتر با زیبایی‌های کردستان و دیدنی‌های سنندج می‌توانید به وب‌سایت علاءالدین مراجعه کرده و از صفحه رزرو تورهای داخلی ایرانگردی ، تور کردستان را برای تابستانی دل‌انگیز انتخاب کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره ۰۲۱۷۴۴۹۵ تماس بگیرید.