ایران را بهتر بشناسید | جنگل‌های هیرکانی میراث جهانی!

مگر می‌توان عاشق طبیعت بود و با جنگل‌های هیرکانی آشنا نبود؟ به طور قطع شما نیز بارها نام جنگل‌های هیرکانی را شنید‌اید یا تجربه لذت‌بخش گشت‌و‌گذار در این جنگل‌ها را به واسطه برخی تورهای ایرانگردی مانند تور لفور و غیره داشته‌اید. جنگل‌های هیرکانی نه تنها در میان ایرانیان، بلکه بین دوست‌داران محیط زیست در جهان نیز نامی آشنا دارد. این جنگل‌های سبز ارزشمند با پوشش گیاهی و جانوری خاص، نقش عظیمی در اکوسیستم جهان ایفا می‌کند و تاثیر شگرفی بر تامین اکسیژن مورد نیاز جهان دارد. جنگل‌های هیرکانی با قدمتی چندین میلیون ساله، در فهرست میراث جهانی جای دارد و از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به شمار می‌رود. در ادامه قصد داریم این میراث جهانی را بیشتر بشناسیم و با تاریخچه و ویژگی‌های خاص آن آشنا شویم. با علاءالدین تراول همراه باشید.

جنگل‌های هیرکانی کجاست؟
برخلاف تصور عموم این جنگل‌ها تنها در ایران قرار نگرفته‌اند بلکه امتداد آن‌ها به کشور آذربایجان نیز کشیده شده است. در واقع بخش عظیمی از آن‌ها به صورت نواری سبزرنگ در ناحیه شمالی ایران قرار گرفته و در شش استان امتداد یافته است. این جنگل‌ها به طور کلی حدود دو میلیون و 125 هزار هکتار مساحت دارند و وسیع‌ترین بخش از آن‌ها با مساحتی حدود یک میلیون هکتار و با میزان تقریبی 53 درصد در استان مازندران جای گرفته است. پس از مازندران حجم انبوه این جنگل‌ها را با رقم 26 درصد در استان گیلان و 21 درصد در استان گلستان شاهد هستیم. مابقی مساحت آن‌ها در خراسان شمالی، اردبیل، آذربایجان شرقی و کشور آذربایجان واقع شده‌اند. یکی از زیباترین ویژگی‌های این جنگل‌ها نزدیکی آن‌ها به دریا است که چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای را در ناحیه شمالی کشور پدید آورده‌اند و تاثیر شگرفی بر اکوسیستم منطقه داشته‌اند. 

تاریخچه جنگل‌های هیرکانی
زمانی که سخن از قدمت جنگل‌های هیرکانی به میان می‌آید، صحبت از صدها سال و هزاران سال نیست بلکه میلیون‌ها سال است که این جنگل‌ها از منابع اصلی تامین اکسیژن در جهان و زیستگاه گونه‌های وسیعی از جانداران بوده‌اند. بر اساس تحقیقات زمین‌شناسان از خاک و گیاهان این مناطق، قدمت این جنگل‌ها به حدود چهل میلیون سال گذشته بازمی‌گردد. این موزه طبیعی ارزشمند شامل فسیل‌های گیاهی و جانوری است که طی هزاران سال پدید آمده‌اند. هیر در زبان تالشی به معنی ابر و مه است، از این رو هیرکان یا هرگون به معنی خانه مه یا محل تجمع مه است و جنگل‌های هیرکانی به معنای جنگل‌های دارای ابر و مه هستند. همچنین هیرکان نام قدیمی کلمه گرگان است که در گذشته به جنگل‌های شمال نیز هیرکان گفته می‌شد، همچنین در کشور آذربایجان نیز منطقه‌ای با این نام وجود دارد، به این ترتیب هر دو کشور با این نام به توافق رسیدند. در سال 1385، جمهوری آذربایجان درخواست ثبت جهانی این جنگل‌ها را به یونسکو ارائه داد اما از آن‌جایی که بخش کوچکی از این جنگل‌ها در این کشور قرار دارد، با درخواست آن موافقت به عمل نیامد. سرانجام در تیر 1398 به درخواست ایران این اثر طبیعی، به عنوان بیست و چهارمین میراث جهانی و دومین میراث طبیعی ایران پس از دشت لوت به ثبت جهانی رسید.

آب و هوای جنگل‌های هیرکانی
آب‌و‌هوا در نواحی مختلف این جنگل‌ها از غرب به شرق با یکدیگر تفاوت دارند و این تنوع اقلیمی در سایر نقاط زمین کمتر به چشم می‌خورد. اگر بخواهیم به طور کلی آب‌و‌هوای جنگل‌های هیرکانی را دسته‌بندی کنیم، دارای سه نوع آب‌و‌هوای خشک تابستانی، مرطوب پاییزی و معتدل زمستانی هستند. 

پوشش گیاهی و جانوری جنگل‌های هیرکانی
فاصله اندک جنگل‌های هیرکانی با دریای خزر و آب‌و‌هوای این ناحیه سبب رشد گیاهان و درختان خاص با قدمت بالا شده است که در هیج کجای این کره خاکی امکان رشد را نداشته‌اند. در ارتفاعات و شیب‌های مختلف این جنگل‌ها، شاهد درختان و گیاهان متنوعی هستیم. به طور کلی پوشش گیاهی این جنگل‌ها دارای بیش از 80 نوع درخت، 50 گونه متنوع از درختچه‌ها و نمونه‌های مختلفی از پوشش گیاهی بومی است که با آب‌و‌هوای خاص این منطقه سازگار هستند. این گیاهان خاص و جنگل‌های انبوه تاثیر قابل توجهی در میزان اکسیژن جهان دارند و خاک غنی و نفوذپذیر آن منبع ارزشمندی برای ذخایر آبی جهان به شمار می‌روند که از بروز سیل در ناحیه شمالی ایران جلوگیری می‌کنند.
درختان پهن‌برگ و سوزنی از انواع مختلف پوشش گیاهی جنگل‌های هیرکانی هستند و درختان راش، افرا، ممرز، نارون، زبان گنجشک، بارانک، توسکا، انجیلی، سرخدار، نمدار، لیلکی، لرک، انجیر، انواع شمشادها و خرمندی از مهم‌ترین درختان این جنگل‌ها به شمار می‌روند. 

حیات وحش جنگل‌های هیرکانی نیز تنوع وسیعی از پرندگان، پستانداران و خزندگان را در سالیان دراز در خود جای داده که اکنون بسیاری از آن‌ها منقرض شده‌اند یا با خطر انقراض مواجه هستند. پرندگانی مانند عقاب، شاهین، کرکس، قرقی، قرقاول، جغد، کبک، بلدرچین، دارکوب، اردک خاکستری، اردک نوک پهن، سار از مشهورترین گونه‌های پرندگان در جنگل‌های هیرکانی هستند که در میان آن‌ها برخی مانند قرقاول‌های خزری با خطر انقراض رو‌به‌رو هستند. در میان پستانداران نیز گونه‌های کمیاب اسبچه خزری و روباه سر دم سیاه در این جنگل‌ها زیست می‌کنند. پلنگ، خرس قهوه‌ای، سمور، خارپشت، شغال، گرگ، گورکن، خرگوش، گربه وحشی، موش جنگلی  نیز از مشهورترین حیوانات جنگل‌های هیرکانی هستند. بسیاری از پستانداران نیز مانند شوکا، کل، بز و مرال نیز به مرور زمان در این جنگل‌ها بسیار کمیاب شده‌اند.

مشهورترین بخش‌های جنگل‌های هیرکانی
طبیعت خارق‌العاده جنگل‌های هیرکانی گردشگران بسیاری را شگفت‌زده می‌کند و بخش‌های مختلف این جنگل‌ها در میان طبیعت‌گردان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. بخش‌هایی از آن‌ها مانند پارک ملی گلستان و پارک ملی ارسباران از مهم‌ترین مناطق جنگل‌های هیرکانی به شمار می‌روند که جزء مناطق محافظت‌شده هستند. از دیگر بخش‌های این جنگل‌ها که در میان گردشگران بسیار مشهور و پرطرفدار هستند و در قالب تورهای یک‌روزه و چندروزه امکان سفر به آن‌ها وجود دارد، می‌توان به جنگل لفور، فیلبند، قلعه رودخان، جنگل ابر شاهرود، الیمستان، بولا ساری، جنگل واز، کجور، لیسار، خشکه‌داران تنکابن و چهارباغ چالوس اشاره کرد. 

نکات بازدید از جنگل های هیرکانی
اگر قصد بازدید و لذت از این موزه طبیعی دنیا را دارید، آگاهانه سفر کردن را هرگز فراموش نکنید. قدم نهادن در این طبیعت ارزشمند ملزم به رعایت برخی نکات است که برای لذت و امنیت هر چه بیشتر شما و حفظ این میراث جهانی ضروری است. برخی از این نکات عبارت‌اند از:
•    ترجیحا از روشن کردن آتش در جنگل بپرهیزید و در صورت نیاز در قسمت‌هایی از جنگل آتش روشن کنید که اثر آتش پیش از شما در آن قسمت دیده می‌شود. 
•    به هیچ عنوان به تنهایی به بازدید از این مناطق نروید و سعی کنید از تورهای گردشگری برای گشت‌و‌گذار در این جنگل‌ها استفاده گنید. همراهی راهنمای محلی و خبره در کنار شما سبب می‌شود علاوه‌بر حفظ ایمنی شما، امنیت اکوسیستم منطقه نیز حفظ شود.
•    از خوردن گیاهان و میوه‌های جنگلی بدون آشنایی قبلی خودداری کنید. 
•    به حیوانات منطقه نزدیک نشوید و به هیچ عنوان اقدام به شکار آن‌ها ننمائید.
•    لباس و کفش راحت و مناسب پیاده‌روی بپوشید و پیش از سفر، درجه سختی را از راهنمای همراه خود سوال کنید.
•    هنگام بازدید، مواد غذایی و آب آشامیدنی به اندازه نیاز به همراه خود داشته باشید. 

خطر نابودی جنگل‌های هیرکانی
تاکنون بیش از نیمی از این جنگل‌ها نابود شده‌اند و هم‌چنان نیز خطر نابودی بیشتر آن‌ها ادامه دارد. این است که فعالان و دوست‌داران محیط زیست دغدغه حفظ این منابع طبیعی را دارند. سابقه آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های هیرکانی، چراهای بسیار دام‌ها، ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه در جنگل‌ها، دفن زباله‌ها، طرح انتقال آب دریای خزر به مناطق کویری، برداشت‌های منابع جنگلی، قطع درختان، باقی گذاشتن زباله‌ها در جنگل و غیره عواملی هستند که سبب نابودی بسیار در این جنگل‌ها شده و آسیب‌های احتمالی را نیز به دنبال دارند. از این رو باید همه افراد آگاهی لازم را در خصوص حفظ این آثار طبیعی ارزشمند کسب کرده و با یاری فراوان کوشیده تا از وارد آوردن خطرات هرچند به ظاهر کوچک به این ثروت جهانی جلوگیری کنند. 

سفر به قلب جنگل‌های هیرکانی با علاءالدین تراول
سفر هیجان‌انگیز در دل جنگل‌های بکر هیرکانی و لذت از آبشارها و طبیعت شگفت‌انگیز آن را با علاءالدین تراول تجربه کنید. همسفر ما در تور لفور جنگل‌های هیرکانی شوید و جادوی سفر به این جنگل‌ها را تجربه کنید. از دیگر تورهای شمال کشور علاءالدین تراول که می‌توانید همراه با آن‌ها، از طبیعت بکر و زیبای این جنگل‌ها لذت ببرید می‌توان به تور آبشار ولیلا جنگل‌های هیرکانی، تور قلعه رودخان، تور آبشار شاهان‌دشت، تور نمک‌آبرود، تور سالاردره سلیمان‌تنگه ساری و تور فیلبند اشاره کرد. برای رزرو آنلاین تورهای ایرانگردی به صورت یک‌روزه یا چند روزه به وب‌سایت علاءالدین تراول مراجعه کنید یا رزرو خود را از طریق تماس تلفنی با شماره 02174495 به کارشناسان ایرانگردی ما بسپارید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم اخبار روز گردشگری ایران و جهان را از دست ندهید و برای مطالعه آن به صفحه اخبار علاءالدین تراول مراجعه کنید.