بیشتر شهرهای ایران در اردیبهشت ماه به اوج زیبایی خود می‌رسند و گردشگران زیادی در این ماه به ایرانگردی می‌پردازند. یکی از شهرهای پربازدید ایران در ماه اردیبهشت، کاشان است که علاوه بر هوای مطبوع آن، مهمترین رویداد کاشان یعنی گلاب گیری در آن برگزار میشود. این جشنواره در برخی از استان‌های ایران از جمله اصفهان، فارس، یزد، کرمان، سمنان، و آذربایجان نیز برگزار میشود ولی در این بین، گلاب گیری در کاشان معروف‌ترین است و همه ساله افراد زیادی از علاقمندان را با تور گلاب گیری همراه می‌کند. همراه علاءالدین تراول باشید تا تمامی جزئیات مربوط به گلاب گیری کاشان را در اختیار شما قرار دهیم.
تاریخچه‌ی گلاب گیری کاشان
با توجه به اسناد تاریخی موجود، قدمت گلاب گیری کاشان به سال‌های دور و به زمان تمدن سیلک برمی‌گردد. سیلک در 3 کیلومتری جنوب غربی شهر کاشان واقع شده و یکی از اولین تمدن‌های ایران و جهان است. اکنون بقایای این شهر عظیم باستانی را با نام تپه سیلک از مهمترین دیدنی های کاشان است که علاقمندان به علم باستان شناسی را به سوی خود جذب می‌کند. پس از کاوش‌های بسیار، باستان شناسان اشیایی را در این منطقه پیدا کردند که نقوش روی آن‌ها نشان‌دهنده‌ی گل‌های سرخ بودند. همین‌طور در حکایات و سفرنامه‌ها آمده که از زمان قدیم در این منطقه گل سرخ وجود داشته است. مثلا شاردن، جهانگرد فرانسوی، که در زمان شاه عباس به کاشان آمده بود از وجود این گل یاد کرده و همچنین محمد حسن فیض کاشانی که خود در قمصر زندگی می‌کرد در آثار خود درباره‌ی این گل صحبت کرده است. کارشناسی بلغاری در سال‌های 52 و 54 هجری پس از مقایسه گل سرخ قمصر کاشان با نقاط دیگر به این نتیجه رسید که گل سرخ محمدی این منطقه کیفیت بالاتری دارد و امروزه گلاب گیری قمصر به عنوان معروف‌ترین در شهر کاشان است.
از طرفی بر اساس کتب و مدارک تاریخی، ایرانیان اولین افرادی بودند که برای تقطیر مایعات و گرفتن اسانس دست به اختراع دستگاه مخصوص آن زدند. در یونان قدیم فقط عصاره‌ی مایع گل سرخ را در روغن به کار می‌بردند و اطلاعی از چگونگی عمل تقطیر نداشتند. این علم در پیشرفت بسیاری از علوم شیمیایی دیگر تاثیرگذار بود، به همین جهت اختراع ایرانیان گام مهمی تلقی میشود و جابر ابن حیان صوفی را پدر شیمی در این زمینه لقب داده‌اند. در حقیقت بیشتر معروفیت و محبوبیت این مراسم به دلیل سنتی برگزار شدن آن است. این گلابِ جهانی از لحاظ معنوی و مذهبی هم دارای ارج و قرب است به‌طوری که هر ساله 6 ذی الحجه خانه خدا را با گلاب محمدی شستشو می‌دهند.
مکان گلاب گیری کاشان
قمصر: این شهر در 30 کیلومتری جنوب کاشان قرار دارد و قدیمی‌ترین و مهمترین منطقه در پرورش گل محمدی و گلاب گیری در کاشان به حساب می‌آید. در گذشته روستاهای اطراف هم گل محمدی خود را پس از برداشت به قمصر انتقال می‌دادند ولی امروزه به دلیل اهمیت اقتصادی آن، بیشتر روستاییان خودشان گلاب گیری می‌کنند. شرایط اقلیمی مناسب برای پرورش گل محمدی و بالا بودن اسانس آن در قمصر، باعث شده که با کیفیت‌ترین گلاب در این منطقه تولید گردد. در این شهر پر از باغ گل، گردشگران می‌توانند به خانه‌های گلاب گیری بروند و مراسم را از نزدیک مشاهده کنند. مردم محلی با شربت از گردشگران پذیرایی می‌کنند و با حوصله و دقت فرآیند گلاب گیری را به شما توضیح می‌دهند. پس از بازدید از این مراسم می‌توانید به زیارت امامزاده داوود بروید.
نیاسر: این منطقه در 30 کیلومتری غربی کاشان واقع شده که کهن باغ‌شهر ایران نام دارد. پس از قمصر، مراسم گلاب گیری نیاسر معروف است که می‌توانید در کنار بازدید از این مراسم به آبشار نیاسر، بنای چهار طاقی و آتشکده‌ی نیاسر سر بزنید. علاوه بر این دو شهر در مناطق دیگری مانند برزک و روستاهای ون، سده، وداقان و... هم گلاب گیری برگزار میشود.
زمان گلابگیری کاشان
جشنواره گلاب گیری کاشان از 15 اردیبهشت آغاز میشود و تا 25 اردیبهشت ماه ادامه دارد. همچنین همه ساله در 18 اردیبهشت، مراسم عطر افشانی امامزداده علی محمد انجام میشود که با شرکت در آن خاطره‌ای به یاد ماندنی از سفر به کاشان در ذهن شما نقش می‌بندد.بسیاری از افراد خوش سفر، در این زمان علاوه بر مشارکت در چیدن گل‌ها و مراسم گلابگیری، حتما از جاذبه های گردشگری کاشان نظیر خانه طباطبایی های کاشان که از زیباترین خانه های تاریخی ایرانی است دیدن می‌کنند. و البته بازدید از خانه بروجردی های کاشان که توسط معمار خانه طباطبایی‌ها و به دلیل جلب رضایت آقای طباطبایی برای ازدواج دخترش با آقای بروجردی ساخته شد را نیز فراموش نمی‌کنند. دو خانه تاریخی که دوستداران هنر را برای ساعت‌های متمادی درگیر نقش و نگارهای خود خواهند کرد. باغ فین کاشان نیز که از جمله باغ های ایرانی ثبت شده در فهرست میراث یونسکو محسوب میشود در سفر به این شهر دیدن دارد.
مراسم سنتی گلاب
با فرا رسیدن بهار و باز شدن شکوفه‌ها، از زن و مرد تا بچه‌های کوچک‌تر شروع به چیدن گل‌ها می‌کنند. به این افراد گل‌چین می‌گویند و گل‌چین‌ها معتقدند که پس از طلوع خورشید گل عطر بیشتری دارد، به همین دلیل از صبح بسیار زود شروع به کار می‌کنند تا قبل از طلوع خورشید گل‌ها را برداشت کرده باشند. شیوه‌ی کار هم به این شکل است که آن‌ها سعی می‌کنند گل را به کمک ناخن انگشت شست و خود انگشت سبابه جدا کنند. عصاره گل در قسمت انتهای گل که به شاخه متصل میشود متراکم‌تر است، به همین دلیل گل را از بند جدا می‌کنند. پس از چیدن و انبار کردن گل‌ها آماده‌ی برگزاری مراسم گلابگیری سنتی می‌شوند. در زمان‌های دورتر آداب و رسوم متفاوتی وجود داشت و بعد از چیدن گل‌ها، آن‌ها را به همراه ساز و دهل بر روی الاغ می‌گذاشتند و به کارگاه می‌بردند. البته این مراسم هنوز در بعضی نقاط کاشان انجام میشود و به وسیله شتر گل‌ها را حمل می‌کنند. برای گلاب گیری روش‌های مختلفی وجود دارند و ابوالقاسم عبدالله کاشانی تاریخ‌نگاری که در قرن هفتم زندگی می‌کرد، در کتاب خود انواع روش‌ها را توضیح داده و عنوان کرده است که در ایران از دستگا‌های تلفیقی برای این کار استفاده می‌کنند. گلاب کاشان به جهت غلطت بالایش و به کارگیری اصول و تکنیک بسیار ظریف، گلاب ناب تلقی میشود و شهرتی جهانی دارد.
وسایل گلاب گیری
دیگ: دیگ‌هایی از جنس مس یا آلومینیم و ساخت مسگرهای کاشان هستند که در اندازه‌های مختلف در گوشه‌ی حیاط منزل یا کارگاه‌های گلاب گیری شهر بر روی اجاق قرار می‌گیرند و داخل آن را با مخلوط آب و گل محمدی پر می‌کنند.
درپوش دیگ: در دیگ باید کاملا بسته باشد تا بخار بیرون نرود، از این‌رو به وسیله چند پیچ و مهره درپوش را کاملا سفت می‌کنند. در گذشته برای این کار از چند تکه سنگ بسیار سنگین استفاده می‌کردند.
پارچ یا قرابه: پارچ ظرفی استوانه‌ای شکل است که برای عمل تقطیر گلاب به کار گرفته میشود. در مقابلِ هر کدام از دیگ‌ها، یک چاله باریک حفر می‌کنند و پارچ‌ها را در آن قرار می‌دهند به طوری‌که دهانه پارچ از سطح زمین بالاتر باشد و داخل آب سرد قرار بگیرد. برای نگه‌داشتن پارچ در این چاله‌ها از میله استفاده می‌کنند و در گذشته تخته و نردبان کاربرد داشت.
نی: یک جفت لوله‌ی آلومینیمی را با چند دستک به طور موازی در کنار هم قرار می‌دهند تا نی درست کنند. باید نی طوری قرار گیرد که یک طرف آن به صورت مورب از دیگ به بالا باشد و طرف دیگر آن به صورت عمودی به پارچ متصل شود.
شیشه: از آن‌جایی که قمصر مرکز اصلی گلاب گیری بوده، دارای کارخانه‌ی شیشه سازی هم است. برای نگه داشتن گلاب از ظروف شیشه‌ای استفاده می‌کنند و این ظروف در اندازه‌های مختلف هستند. از انواع شیشه‌ها می‌توان شیشه کتاب، فوت، کپ و نیزه‌ای را نام برد.
مراحل گلاب گیری کاشان
ابتدا دیگ‌های مسی را بر روی اجاق یا هیزم قرار می‌دهند و داخل آن گل‌های چیده شده را می‌ریزند و 3 برابر حجمشان آب اضافه می‌کنند. سپس همان‌طور که گفتیم درپوش را کاملا محکم می‌بندند، شعله را روشن می‌کنند و پس از 10 دقیقه آب به جوش می‌آید. بعد از به جوش آمدن آب، بخار داخل دیگ از طریق لوله‌ها به پارچ که در آب سرد قرار گرفته منتقل میشود و پس از تماس آب با دیواره‌های سرد عمل تقطیر صورت می‌گیرد. حدود 4 الی 5 ساعت بعد پارچ مسی از گلاب پر میشود و زیر شعله را خاموش می‌کنند. برای عطر گل، باید لایه روغنی نازک روی گلاب را با سرنگ جدا کنند. حتما اسم گلاب دو آتیشه را شنیده‌اید که برای داشتن آن، باید دوباره گلاب به دست آمده را در دیگ بجوشند.
خواص گلاب
علاوه بر زیبایی مراسم گلاب گیری کاشان که همه را به خود جلب می‌کند، دلیل دیگری که گردشگران دوست دارند حداقل سالی یک بار به کاشان بروند، خواص دارویی عرقیجات و گلاب است. متاسفانه گلاب اصل هر جایی پیدا نمی‌شود ولی شما با سفر به کاشان و خرید از مراکز معتبر می‌توانید از اصالت آن اطمینان خاطر داشته باشید. گلاب اصل شفاف، بدون رسوب و دارای عطر گل محمدی است. از لحاظ طعم هم گلاب باید سنگین و کمی مایل به تلخ باشد. از خواص گلاب می‌توان به رفع درد معده و روده، درد چشم، دل پیچه سرد و گرم، سر درد اشاره کرد. گلاب به جهت ضد عفونی به کار می‌رود و پاک‌کننده‌ای قوی برای پوست‌های خشک و حساس است. بوی گلاب باعث ترشح ئیدروفن و اندورفین در مغز میشود و احساس آرامش و آسودگی را به ارمغان می‌آورد.
در اردیبهشت ماه خصوصا زمان گلاب گیری کاشان، بیشتر هتل‌های این شهر پر می‌شوند و ممکن است ظرفیت خالی پیدا نکنید. اگر قصد شرکت درمراسم گلاب گیری 99 را دارید، پیشنهاد می‌کنیم همین حالا هتل مورد نظرتان را از طریق ما با قیمتی مناسب‌تر رزرو کنید. همچنین با شرکت در تور گلاب گیری علاءالدین تراول، علاوه بر آشنایی با مراسم زیبای گلاب گیری، از دیدنی های کاشان هم دیدن کنید و لحظات به یاد ماندنی برای خود رقم بزنید.
اگر برایتان سوال پیش آمده که در سفر به کاشان کجا بریم؟ یا بهترین زمان سفر به کاشان چه زمانی است، می‌توانید به وبلاگ علاءالدین تراول مراجعه کنید.
