چینی خانه
تبلور معماری صفوی
مقدمه: زمینه شکل گیری ساخت بنا
یکی از زیباترین بناهای به جا مانده از عصر صفوی که بی‌شک تبلوری دیگر از شکوه قدرت صفویان است، تالار چینی خانه است. طراحی و نظارت بر ساخت این بنا به دستور شاه عباس صفوی برای بزرگداشت شیخ صفی‌الدین اردبیلی به شیخ بهایی سفارش داده شد؛. گفتنی است شیخ صفی‌الدین نیای بزرگ خانواده گسترده صفویان ایران و نیز هشتمین نفر از نسل و تبار فیروزشاه زرین‌کلاه بوده است. او در عرفان و درویش مسلکی صاحب مکتب و سلوک منحصر به خود بوده است، مکتبی که به طریقت صفویه مشهور شد.
چینی‌خانه: کمی تاریخ و معماری
این بنای تاریخی که کاربری موزه دارد در جوار آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی قرار گرفته است. چینی‌خانه ۱۲۵۶۶ طاقچه تو نشسته دارد که جای قرار گیری چینی‌های اهدایی امپراطور چین بوده‌اند و همگی به شیوه دستی اجرا شده‌اند. می‌شود تصور کرد این کار در زمان خودش چقدر سخت و زمان بر بوده است.
این موزه تاریخی، سرایی است شامل چهار شاه‌نشین و طاق‌نما‌هایی بسیار زیبا که محلِ چینی‌های شاه صفوی بوده است. این تالار وزین که یکی از زیباترین جاهای دیدنی اردبیل به شمار می‌رود، چهار شاه‌نشین و طاق‌نمای بسیار زیبا دارد که هرکدام با مقرنس و کاشی‌کاری های بسیار زیبا تزئین شده‌اند، به شکلی که هر بیننده‌ای را مسحور خودشان می‌کنند. گچبری‌های اینجا هم منبع الهام بسیاری از استادکاران ایرانی بوده که همیشه برای آموختن به اینجا سفر می‌کردند. بر روی تزئینات معماری تالار چینی‌خانه، طلاکاری و نقاشی انجام شده است که میراثی شگرف در هنرهای تزئینی محسوب می‌شود.
کاشی کاری داخل شبستان‌ها، کاشی‌های هفت رنگ با معرق‌کاری های زیبا در آمیخته و کتیبه‌های معرق همراه با طرح نقوش و رنگ‌آمیزی های متنوع و الوان نارنجی و لاجوردی، شکوه و زیبایی خیره‌کننده‌ای به این اثر برجسته تاریخ و معماری بخشیده است. دیدن این بنا تا حد زیادی بر دانش معماری و تاریخی گردشگران می‌افزاید و می‌تواند زمینه ساز آشنایی بیشتر با تمدن و تاریخ ایران در عصر صفوی را ایجاد نماید.
ظروفِ چینی‌خانه، پس از رسیدن به ایران به دست هنرمندان حکاک اصفهان به مهر «بنده شاه ولایت عباس» ممهور می‌شدند و سپس به اردبیل فرستاده می‌شدند تا در این طاقچه‌های زیبا نشانده شوند. این چینی‌ها به سفارش ایران در چین ساخته می‌شدند تا نشان دهنده پیوند تمدن ایران و چین باشند. اما در اردبیل نگهداری می‌شدند چون ایستگاهی مهم بر سر راه جاده ابریشم بود. اما بد نیست کمی هم درباره سرنوشت این چینی‌ها بدانید. پس از امضای عهدنامه ترکمن چای بیش از هشتصد ظرف از این ظروف چینی و حدود چهار هزار جلد از کتب و نسخ دست‌نویس و متون مهم طریفت صوفیه به همراه بسیار از عتیقه‌جات مجموعه شیخ صفی الدین توسط روسیه به یغما برده شد.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
بد نیست کمی هم درباره خود بنای آرامگاه شیخ صوفی بخوانیم. در این آرامستان به جز آرامگاه شیخ صفی‌الدین، گور شاه اسماعیل اول و همسرش هم قرار دارد. و همینطور مادر شاه طهماسب و دیگر صاحب منسبان خاندان صفوی. این مجموعه علاوه بر چینی‌خانه که در بالا توضیح داده شده، مسجد، جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه و چراغ‌خانه هم دارد که هرکدام زیبایی‌های خاص خودشان را دارند که ناشی از وجود تفکر صوفی و عارفانه در شکل طراحی این مجموعه است. مثلا، راه رسیدن به بقعه شیخ از هفت بخش تشکیل شده که نمایه‌ای است از هفت وادی عرفان یا همان هفت شهر عشق عارفانه که با هشت سردر و دروازه، به نشانه هشت راه سلوک تصوف از هم تفکیک شده‌اند. این تنها یکی از چندین و چند سرِ موجود در تار و پود معماری ایرانی و اسلامی است.
درباره شیخ بهایی
شیخ بهایی نابغه عصر صفوی بود و در فلسفه، عرفان و ادبیات تالیفات بسیار و ساخته‌های زیادی دارد. سوای اینها، وی در علوم تغذیه هم صاحب نظر بود و او را مبدع روش تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی هم می‌دانند. او شخص زیرکی بود و با درایت خود توانست سندی برای تقسیم آب زاینده رود نیز تدوین کند که تا امروز معتبر و محل رجوع است. اشکال هندسی پیچیده در طرح تقسیم فضایی و استفاده از اعداد رمزی در معماری جزو اصول معماران صوفی بوده که شیخ بهایی یکی از رهبران فکری این جریان بوده است. ساخت حمام شیخ بهایی و مسجد شاه اصفهان را نیز از شاهکارهای این دانشمند ایرانی می‌دانند که می‌توانید اسرار معماریش را در بلاگ رازهایی در قلب اصفهان بخوانید.
اگر علاقه‌مند هستید تا به اردبیل سفر کنید، به خاطر داشته باشید، علاءالدین تراول تضمین کننده بهترین‌ها است. همین حالا با ما تماس بگیرید. و با پیشنهاد‌های غافلگیرکننده تور سرعین اردبیل ما آشنا شوید. همچنین برای رزرو هتل های اردبیل با بهترین نرخ، می‌توانید وارد بخش هتل های اردبیل در سایت علاءالدین تراول شوید و رزرو خود را آنلاین ثبت کنید.
.jpg)
