رازهای قلعه الموت چیست؟

رازهای قلعه الموت چیست؟

اگر اهل بازی‌های کامپیوتری باشید حتما نام «اسسین» و «شاهزاده‌ی ایرانی» و سه‌گانه «شن‌های زمان» را شنیده‌اید. قصه‌ی اصلی این بازی‌ها، از روایت حسن صباح و قلعه‌ی تاریخی الموت گرفته شده است که یک مضمون پرطرفدار میان نوجوانان است. اما چرا این قلعه و تاریخش تا این اندازه برای افراد مختلف جذاب شده است؟ در این مطلب قصد داریم تا کم و بیش به این پرسش پاسخ دهیم. شاید قبل از سفر با تور قزوین الموت، برایتان سوال پیش آمده باشد قلعه الموت کجاست؟ یا اینکه قلعه الموت چند پله دارد و دیدن آن چقدر زحمت دارد؟

‌🚩 لیست تورهای داخلی علاالدین تراول ⬅ رزرو آنلاین تورهای ایرانگردی

قلعه الموت در شمال غربی استان قزوین واقع شده است، در همجواری با روستای گازرخان. شهرت این قلعه به دلیل گره خوردن نامش با حسن صباح، مبلغ آیین عجیب اسماعیلیه در دوره سلجوقیان است. حسن صباح بعد از آنکه از دربار خواجه‌نظام‌الملک و شاه سلجوقی رانده شد، برای آموختن اصول مذهب اسماعیلیه نزد سلسله‌ی فاطمی مصر رفت و در مدت کوتاهی به مقامی بزرگ در این مکتب رسید. او پس از بازگشتن به ایران، سراسر فلات را جهت یافتنِ لوکیشنی برای ساخت مقر فعالیت‌هایش زیر پا گذاشت و در آخر، منطقه الموت را یک جای مناسب برای این منظور شناسایی کرد. 

قلعه الموت هم‌اکنون یکی از دیدنی های قزوین است که سالانه گردشگران زیادی برای بازید از این منطقه زیبا به این شهر سفر می‌کنند. در مورد سال احداث استحکامات قلعه الموت قزوین بین تاریخ‌دانان اختلاف نظر وجود دارد. اما آن را متعلق به اوایل دوره سلجوقی می‌دانند. حسن صباح در سال ۴۸۲ ﮬ.ق این دژ را تصرف و قیمت آن را که به مبلغِ  دو هزار دینار طلا به حاکم درهم‌کوفته‌ شده آن پرداخت کرد. این کهن‌دژ به دست مغولان به آتش کشیده شد و با به آتش کشیده شدنش، کتابخانه نفیس حسن صباح در این قلعه سوخت و چیز چندانی از آن برجا نماند.

این یکی از افسوس‌های بزرگ ما است چراکه اسناد بسیاری را درباره راز و رمز حسن صباح، فرقه‌ی حشاشین و قلعه الموت از دست دادیم. این قلعه در میان مردم بومی به «قلعه حسن» مشهور است. در ادامه این مطلب قصد داریم تا تنها روایتی را که از خلال اسناد برجا مانده برای ما تعریف کرده‌اند برای شما بازگو کنیم. آن هم به شیوه‌ای مختصر و موجز، طوری که در صورت تمایل تشویق شوید تا خودتان بیشتر در این زمینه تحقیق کنید. اگر قصد سفر به قزوین و اقامت در این شهر را دارید، حتما به صفحه هتل های قزوین سری بزنید. 

سه یار دبستانی چه کسانی بودند؟

قصه‌ی حسن صباح و قلعه‌ی الموت یا آنطور که محلی‌ها می‌گویند «آموت» داستانی پر رمز و راز است. شاید صطلاح یاران دبستانی را شنیده باشید اما ندانید که این تعبیر به چه کسانی در چه دوره‌ای از تاریخ اشاره دارد؟ یکی از کسانی که روایت زیبایی از شکل‌گیری حماسه‌ی سه یار دبستانی نگاشته است، یک ادیب و نجیب‌زاده‌ی انگلیسی‌ است به نام ادوارد فیتزجرالد. او برای اولین بار در سال 1859، بخش زیادی از رباعیات خیام را به انگلیسی برگرداند و در مقدمه کتاب اینطور نوشت: سه یار دبستانی، خواجه‌نظام، خیام و حسن صباح بودند.

این سه نفر هم‌قسم شده‌ بودند که هرزمان که یکی‌ از آنان به مسند قدرت رسید دوتن دیگر را یاری کند تا به قول معروف، فلک را سقف بشکافند و طرحی نو دراندازند. سیب درخت عهد این سه‌تن، زمانی که فرو می‌افتاد به شکلی چرخ خورد که عاقبت خواجه‌نظام‌الملک اول از همه بر مسند وزارت درباره سلجوقیان نشست. او برای خیام، شرایطی فراهم کرد تا در فراغت بال و آسایش خیال، بنویسد و کارهای علمی‌اش را پی‌بگیرد. برای حسن صباح هم مقامی در نظر گرفته شد اما میان این دو یار دبستانی اختلاف افتاد و او، صباح را از دربار بیرون انداختند. حسن صباح به شمال آفریقا رفت و درآنجا فرقه‌ای تشکیل داد که بعدها به حشاشین یا همان اسسین معروف شدند. 

شعار معروف گروه حشاشین چنین بود :« هیچ حقیقتی درکار نیست و همه چیز مجاز است.» درواقع حسن صباح با تلقین کردن اینکه واقعیت خالص وجود ندارد و ما در یک پهنه‌ی کیهانی خونسرد زندگی می‌کنیم، به دنباله‌روهایش حالتی میان خودآگاهی و ناهشیاری را القا می‌کرد که در این وضعیت بتوانند حداکثر خشونت را علیه دشمنان حسن صباح به کار ببرند. خود واژه‌ی حشاشین هم در لغت به معنای گیاه‌شناس است یعنی کسی که می‌تواند به کمک‌ گیاهان دارویی انسان را به عالم خلسه راهنمایی کند.

آن‌ها خیلی زود تبدیل به یک گروه ضد اجتماعی افراطی و بی‌منطق شدند که می‌خواستند با انتقام‌جویی و خون‌خواهی‌های پی‌درپی بر کل قلمروی ایران و خاورمیانه مسلط شوند. آن‌ها در این دوران به fedai یا همان فدایی‌ها معروف شدند. پس به بلندای رفیعی رفتند و قلعه‌ای ساختند که به قلعه‌ی الموت معروف شد. داستانی که بعدها زمینه ساز نوشتن رمان‌ها، فیلم‌ها و امروزه بازی‌های ویدئویی بسیاری شده است. 

حسن صباح کیست؟

افسانه‌ها درباره حسن صباح زیاد گفته شده است. اما او در اصل یک مبلغ آیینی بود که سعی داشت به کمک فنونی که از عرفان و دانشی که در حوزه عوالم هپروتی و خفیه‌پردازی داشت، یک فرقه‌ی افراطی برای تسخیر جهان درست کند. او بنیان‌گذار حکومت اسماعیلیه، در فلات ایران بود که در بلندی‌های بین قزوین و رشت، قلعه‌ی الموت را به کمک یاران نزدیکش از چنگ صاحب اصلی بیرون کشید و آن را مقاوم‌سازی نمود. حسن، یارانش را از شمال آفریقا با خود آورده بود تا از سلجوقیان و مشخصا خواجه نظام‌الملک، انتقام بگیرد. او در قم زاده شد (هرچند برخی معتقدند از تبار مردم کوفه بوده است) اما در شهرری در مکتبِ شیعه دوازده امامی تحصیل کرد و بعدها به مذهب اسماعیلی تغییر کیش داد.

می‌گویند او یکی از فریبکاران بزرگ در تاریخ ماست که با تهییج جوانان کم‌خرد در زمان خودش رعب و وحشت زیادی را در جامعه ایجاد کرده بود. هدف اصلی او این بود که همزمان با قطب‌های قدرت در خاورمیانه به ستیز بپردازد. از جمله سلجوقیان در ایران، خلافت عباسی در عراق و حکومت فاطمی در مصر. او با تشکیل یک گروه افراطی از جوانان که به فدائیان معروف شده بودند، شروع به قتل و ترور و هراس افکنی در سرتاسر قلمروی مورد نظرش کرد و در راه رسیدن به اهدافش از هیچ وسیله‌ای چشم‌پوشی نمی‌کرد.

گفتنی است که ترور‌های دار و دسته‌ی افراطی صباح به شکلی نمایشی در پیش چشمان مردم جامعه انجام می‌گرفت که جلوه‌ای هراسناک داشته باشد تا به قول معروف مردم حساب کار دستشان بیاید. حسن صباح دراصل یکی از بنیان‌گذاران تفکر چریکی و فرقه‌ای در تاریخ است. چراکه او هرگز اقدام به حمله‌های گسترده نمی‌کرد و همیشه ضدحمله‌های واکنشی را برای فدائیان تجویز می‌نمود. از ویژگی‌های مهم شخصیتی صباح، وابستگی زیاد او به مطالعه بوده است طوری که او در قلعه الموت یک کتابخانه بزرگ از کتب مهم و نسخ دست‌نویس و نایاب گردآوری کرده بوده و بیشتر اوقات شبانه روز را به مطالعه و تفکر می‌پرداخته.

 معماری و محیط‌شناسی دژ کهن حسن صباح

دژ کهن حسن صباح، قلعه‌ی الموت، بنا به نظر بسیاری از گردشگران بریتانیایی که در سفرنامه‌هایشان به بازدید از این قلعه اشاره‌ کرده‌اند، وسعتی به قدر یک روستای کوچک در حومه لندن یا شفلد دارد. قلعه الموت 20000 متر مربع مساحت دارد آن هم در ارتفاعی به بلندای دوهزار و صد متر از سطح دریا. این دژ مستحکم بربلندای ارتفاعات الموت، تنها یک راه ورودی دارد که در ضلع شرقی قلعه قرار دارد. مسیر رسیدن به قلعه یک کوهنوردی زیگزاگی را پیش پای شما می‌گذارد که خودش به تنهایی یک گردشگری طبیعی و کوهنوردی کامل است. خود الموت به معنی آشیانه عقاب است چرا که این قلعه مرتفع است.

اگر برایتان سوال است که قلعه الموت چند پله دارد باید بگوییم برای رسیدن به آنجا باید از بیش از 300 پله سنگی بالا بروید، البته آنجا محلی‌ها در ابتدای مسیر کوهستانی، چند اسب و الاغ آماده کرده‌اند تا به شما کمک کنند. البته مسیر مال رو که طی شد باز هم باید بالا بروید. پس بدون آمادگی جسمانی هوس سفر به سرتان نزند، این راه را طی کردن شبیه کوهنوردی نیمه سنگین برای آنهایی است که کوهنورد حرفه‌ای محسوب نمی‌شوند. حال می‌خواهیم برایتان بگوییم دسترسی به قلعه الموت چگونه است؟ اگر از سمت تهران و کرج به سمت قزوین بروید، باید نرسیده به این شهر به مسیر فرعی الموت بپیچید، اینجا 85 کیلومتر تا نزدیکترین شهر (شهر معلم کلایه) فاصله دارد ولی طی کردن این مسیر به علت صعب العبور بودن جاده و پیچ در پیچ بودنش، برای آنهایی که شناختی از مسیر ندارند ممکن است بیش از دوساعت طول بکشد. 

بسیاری از جهانگردان، در مقالات و سفرنامه‌هایشان، دژ الموت را یک صخره‌سرای کج ایستاده توصیف کرده‌اند که بر بلندای کوهی با خاکی سرخ رنگ، با زاویه هفتاد درجه ثابت مانده است. معماری قلعه که دوبخشی است و سازمانی شرقی-غربی دارد، از دیوارهای مستحکمی ساخته شده که کجی و راستی‌شان، لاجرم از توپوگرافی صخره‌های سنگی کوه به رنگ سرخ و قهوه‌ای سوخته پیروی می‌کنند. آب قلعه هم از چشمه‌های کوهستانی تامین می‌شده و با یک سیستم لوله‌کشی سفالین از چشمه‌هایی مثل چشمه کلدر به داخل فضای قلعه می‌آمده است. به طور کلی، دژ الموت دو بخش بالایی و پایینی دارد که در هر کدام از این دو، دهنه‌ای متفاوت از بخش دیگر ساخته شده و دلیل آن هم وضع زمین و صخره‌هایی است که آن بخش روی آن صخره قرار گرفته است. مصالحی که در ساخت این قلعه به کار رفته عبارتند از سنگ و ملات گچ. همراه با آجر و کاشی. جالب اینکه در بخش‌هایی از این قلعه، سفال به کار رفته است.

اتمسفر قلعه الموت برای گردشگران

در زمان خلوتی این منطقه، اینجا برهوتی از کوه و سکوت است. شما می‌توانید گوشه‌ای امن فارغ از جهان دمی را به آسودگی میان‌ این کوهستان بهت زده بگذرانید بی‌اینکه کسی بخواهد مزاحم شما شود، و در عالم خیال سفری تاریخی بکنید به زمانی که جمعی عصیانی‌ترین مردان و زنان روزگار اینجا بودند تا بر این بلندی یک زندگی آزادانه را فارغ از نظم روزمره شهرهای ساخته شده روی دشت‌ها و دامنه‌ها، تجربه کنند. اما در زمانی که اینجا شلوغ باشد فضایی پویا است برای عکس و بحث و مباحثات تاریخی درباره حسن صباح و قصه و روایت‌های بسیاری که درباره او برجا مانده است. حسن صباح و داستان‌های حشاشین یکی از محبوب‌ترین قصه‌ها برای نوجوانان است و می‌شود اینطور نتیجه گیری کرد که آشنا کردن نوجوانان با فرقه حشاشین و رویکرد فاشیستی حسن صباح در فریب جوانان و بعد سفری کوتاه به منطقه الموت تا حد زیادی آن‌ها را به لحاظ دانش تاریخی با خطر دار و دسته‌های افراطی که همیشه پیش‌ گوش جوانان و نوجوانان است آشنا می‌کند.

خود منطقه الموت از دو بخش الموت غربی و الموت شرقی تشکیل شده است. آب و هوای این منطقه، کوهستانی و در بعضی فصول سال، بارانی است چراکه نزدیک حوزه‌ رودبار واقع شده است. شهر رازمیان از هسته‌های مهم سکونتی در الموت غربی است که دیدنی‌های خاص خودش را دارد و یکی دیگر از استحکامات حسن صباح در آن قرار دارد. کهندژ لمبسر قلعه مهم حسن صباح در فاصله ۳ کیلومتری از شمال شرقی رازمیان قرار دارد. دره‌های عمیق نینه‌رود این دژ را خارج از دسترس قرار داده است. این قلعه امروز از جاذبه های گردشگری قزوین و روستای الموت است. دیدنی های الموت را نیز می‌توانید از این لینک ببینید. 

سوغاتی چی بخریم؟

خود منطقه الموت بهترین سوغاتش عکس‌هایی است که از قلعه و کوه‌های صبور و سرسنگین اطرافش برمی‌دارید. اما روستای گازرخان محصولات مقاومت‌ناپذیری برای گردشگران دارد. سوغات این روستای تاریخی عبارتست از نان محلی و مربای گیلاس و آلبالو. همینطور گردو همراه با بسته‌های گیلاس خشک و آلبالوی خشک شده است. انوع لبنیات محلی و ترشی‌جات هم اینجا پیدا می‌شود که شما را برای مدتی از خوراکی‌های شیمیایی و مضر دور می‌کند. صنایع دستی مثل جاجیم‌باقی و سوزن‌دوزی هم از دیگر سوغات‌های خوب منطقه به‌شمار می‌رود.

از غذاهای محلی هم می‌توانیم به کوکوی گردو و آش شلغم و آش ترشی اشاره کنیم که برای گردشگران امتحان کردنشان خالی از لطف نیست.

حالا اگر قصد سفر دارید تا سیاحتی به الموت داشته باشید، علاءالدین تراول هم تورهای جالبی برای این منطقه ارائه می‌کند. ما همیشه تضمین کننده بهترین‌ها هستیم چون ایرانگردی و توسعه بومگردی در کشور عزیزمان را از رسالت‌های خود می‌دانیم. تور قزوین الموت را هم به صورت آنلاین و هم به صورت تلفنی می‌توانید از کارشناسان تور ایرانگردی علاالدین تراول تهیه کنید و خیالتان بابت این مسئله راحت باشد. همکاران ما هر اطلاعاتی که لازم داشته باشید در اختیارتان می‌گذارند. در صورتی که به هر جای ایران سفر کردید می‌توانید با مراجعه به صفحه رزرو آنلاین هتل های ایران با خیال راحت و تنها با چند کلیک اقدام به رزرو اقامتگاه نمایید. پیشنهاد می‌کنیم به وبلاگ گردشگری علاالدین تراول سری بزنید تا با جاذبه‌های دیدنی ایران و جهان بیشتر آشنا شوید.