ارومیه چی بخوریم؟

گشتی میان بهترین رستوران‌های ارومیه، خوشمزه‌ترین غذاها‌ی ارومیه و لذیذ‌ترین شیرینی‌های مردم مهمان‌نواز ارومیه 
 
شهر ارومیه، مهد فرهنگ آذربایجان غربی است که به زیبایی درآمیزی فرهنگ ساده مردم روستا را با مردم شهرنشین در این استان نشان می‌دهد. این فرهنگ با آداب و سنن مردم روستایی و سنت‌های به جا مانده از دوران گذشته درآمیخته و پالایش شده است و همین نکته کمک کرده تا خود را غنی تر کند. معروف شده که ارومیه را پاریس کوچک بدانند که تعبیری برای گشودگی فرهنگی و مردم بلندنظر آن است. 
آذربايجان غربى همیشه جایی بوده که آیین‌های مردمی و سنت‌ها را به باشکوه‌ترین شکل ممکن حفظ می‌کرده است و امروز هم برهمین منوال، فرهنگ منطقه روز به روز سرزنده‌تر می‌شود. چراکه اقوام مختلفی در کنار هم زندگی می‌کنند و هرکدام از اين اقوام و فرهنگ‌های مرتبط به‌شکلی روی مجموعه کلی فرهنگ استان تأثير داشته است.  
فرهنگ و هنر در این میان، بهترین راهی است که می‌شود با نگاه به آن به درکی درست‌تر و صحیح‌تر از این لحاف چهل‌تکه‌ی فرهنگ در آذربایجان غربی و ارومیه رسید. هنرآشپزی در کمال حیرت، همیشه بهترین موضوعی بوده است که می‌توان با نگاه به آن به گوشه‌های مهمی از چگونگی زندگی این مردم ساده‌زیست و صمیمی پی برد. نکته فرعی درمورد اینجا آب و هوای ارومیه است که بسیار دلپذیر و لطیف است، درست مانند غذا های سنتی ارومیه.  

هنرآشپزی در ارومیه به دلیل تنوع قومی و فرهنگی بسیار متنوع و گونه‌گون است و مردمانش مانند دیگر اقوام آذربایجان غربی برای غذا اهمیت زیادی قائلند. اینجا یعنی استان آذربایجان‌غربی، خوراک‌های محلی بسیار خوشمزه‌ای دارد که کمتر کسی هست که بگوید از طعم خوشمزه و دلچسب آن‌ها خوشش نمی‌آید. مگر می‌شود؟ ارومیه یکی از مراکز تپنده فرهنگ آذری و آشوریان و دیگر اقلیت‌های دینی و مذهبی مثل ارمنی است که همین منجر شده روحیه‌ای برونگرا پیدا کند و جایی باشد که گردشگران در آن واقعا احساس راحتی داشته باشند. دیدنی های ارومیه، تنها چیزی نیست که در سفر به ارومیه باید آنها را بشناسید، بلکه شناخت رستوران های ارومیه و غذاهای ارومیه نیز می‌تواند به داشتن یک تجربه عالی از سفر به شما کمک کند. 
در ادامه این مطلب به معرفی و تحریر دستور پخت مهم‌ترین غذاهای ارومیه و استان آذربایجان غربی می‌پردازیم که اگر گذارتان به آن طرف‌ها خورد، حتما باید امتحانشان کنید. همچنین برخی از بهترین رستوران ‌های ارومیه و بهترین شیرینی ‌فروشی‌ های ارومیه را هم معرفی می‌کنیم تا اگر همسفر تور ارومیه بودید، آنها را امتحان کنید.

الف) غذا‌ های سنتی ارومیه
قبل از اینکه بهترین غذا های ارومیه را به شما معرفی کنیم بد نیست بدانید که سفره‌خانه کشکول  و گازماخ دوتا از بهترین رستوران ‌های ارومیه هستند. اولی در خیابان برق نزدیک فرمانداری است و دومی در محدوده پل قویوق روبه‌روی پاسگاه مرکزی ارومیه. در ادامه به معرفی غذا های مخصوص ارومیه می‌پردازیم.

گشنیز کباب
گشنیز کباب از کباب های مجلسی آذری است و از غذا های سنتی ارومیه به شمار می‌آید. اصالت آن متعلق به ترک‌های ارومیه است. این کباب عالی پرطرفدار است و دراصل، یک نوع کوفته‌ی سنتی آذری محسوب می‌شود که از ترکیب سبزی مخصوص این کوفته که عمده‌ی آن گشنیز است به همراه گوشت‌چرخ کرده تهیه می شود. طرز تهیه گشنیز کباب خیلی سخت نیست. پیاز، لپه، تخم مرغ و لیموی خشک از دیگر مواد لازم برای تهیه این خوراک خوشمزه هستند. لپه‌ها را دو ساعتی خیس کنید، بعد آن‌ها را به همراه گوشت چرخ کرده تفت بدهید و با اضافه نمودن زردچوبه و سایر ادویه‌جات مورد نظر، مایه کوفته را آماده کنید. در مرحله آخر گشنیز را هم به این مایه اضافه می‌کنید. خوب که تفت خوردند، دوتا تخم مرغ درآن بشکنید و خوب هم بزنید. مایه‌ی کوفته حالا حاضر حاضر است. کم‌کم از مایه بردارید و به اندازه گردو، قلقلی کنید و یکبار دیگر کوفته‌های قلقلی را در تابه با روغن مخصوص سرخ کردنی سرخشان کنید. گشنیز کباب آماده است.

گوزلَمه
گوزلمه یکی از غذاهای سنتی ارومیه است که مردم در این شهر، زیاد درستش می‌کنند. «گوزلمه»، غذای بسیار ساده‌ای است که طعم خیلی خوبی هم دارد. «گوزلمه» در زبان ترکی به معنی «غذای حاضری» است، چون گوزلمه درواقع یک فست فود خانگی است و خیلی هم زود طبخ می‌شود. برای طبخ این غذا تخم‌مرغ‌ها را نیمرو می‌کنیم و بعد ماست را در تابه‌ای دیگر به همراه کمی آب برای پنج دقیقه به‌هم می‌زنیم تا بافت نرمی پیدا کند. بعد ماست را با تخم‌مرغ‌ها قاطی می‌کنیم و به همراه کمی سیرداغ سرو می‌کنیم. این غذا به خاطر سرعت بالای تهیه‌اش در بین خانواده‌هایی که هردوی والدین شاغلند بسیار محبوب است. 

گیـزاتمـا
یکی از غذاهای ارومیه که طبخ بسیار ساده‌‍ای هم دارد و مثل فست‌فود فوری آماده می شود، گیزاتما است. این غذا با استفاده از بادمجان و کدو همراه با سیب زمینی و سیر و کمی هم گوجه‌فرنگی و هویج و سرخ کرده درست می‌شود و بسیار خوش‌مزه است.  

آش ماست
آش ماست، غذای مخصوص آذربایجان است و یک آش سرد محسوب می‌شود. درواقع یک آیس‌آش است! طرز تهیه آش ماست، ساده است. برای پختن این آش که آن را باید بعد از سرد شدن در یخچال، سرو کنید، ابتدا سبزی‌‌ آش را خرد می‌کنیم ولی نباید که خیلی ریز خرد کنید. برنج را هم در آب جوش می‌ریزیم تا بپزد، انقدر بپزد تا تقریبا له‌ِ له بشود. تخم‌مرغ را هم به ماست اضافه و سپس هم می‌زنیم تا بافت نرم و لطیفی از آن به دست بیاید. در مرحله بعد، آب را به آن اضافه کنید. مخلوط آب و ماست را روی آتش ملایم بگذارید تا به طور پیوسته و آرام جوش بیاید. آن را از یک جهت آن را هم می‌زنیم تا ماست به اصطلاح نبرد. هم زدن را تا جایی باید ادامه دهیم که اندک‌اندک شروع به جوشیدن کند. سبزی و برنج را داخل این ماست جوشیده می‌ریزیم. بعد از ده دقیقه آش ماست ما حاضر است. ابتدا باید بگذاریم تا حرارتش به اندازه دمای معمولی اتاق پایین بیاید و سپس آن را به مدت دو ساعت در سردترین طبقه یخچال بگذارید تا آیس‌آش خنک و تابستانی‌تان آماده شود.

اورمیه خورشته
این غذا که درمیان فارسی‌زبانها ارومیه خورش هم نامیده می‌شود، بسیار شبیه به همان خوراک لوبیا چیتی است که همه جا خوردنش مرسوم است اما تفاوت‌هایی هم دارد. مثلا اینکه معمولا آن را با آبقوره کمی ترش می‌خورند. طرز تهیه ارومیه خورشته، ساده است. برای درست کردنش بهتر است که از شب قبل لوبیا چیتی را خیس کرده باشید. سایر موارد درست شبیه طبخ خوراک لوبیا چیتی است. اول پیاز را سرخ می‌کنیم، بعد گوشت‌های قیمه‌قیمه شده را همراهش تفت می‌دهیم. در مرحله بعد، آب و لوبیا را اضافه می‌کنیم و در زودپز را می‌بندیم. در تابه‌ای جداگانه اما، باید رب گوجه را با زعفران آب کرده تفت بدهیم و در آخرین مرحله بعد از اینکه سوت زودپز شروع به سوت‌زدن کرد، با احتیاط در زودپز را برمی‌داریم و رب گوجه و زعفران را به آن اضافه می‌کنیم. بعضی دوست دارند در این غذا سیب‌زمینی‌های نگینی خورد شده هم بریزند. فلفل قرمز هم ادویه‌ی مناسب این غذا است. آخرین مرحله درست کردن این  خورشت که از غذا های سنتی ارومیه است سرخ کردن بادمجان می‌باشد که جداگانه سرخ شده و آن را درکنار غذای اصلی سرو می‌کنند که سورپرایز جالبی برای کسانی است که تا حالا این غذا را نخورده‌اند.

شورجه اورمیه
این غذا یکی از معروف‌ترین غذاهای محلی ارومیه است که نباید از لیست ما جدا بماند. شورجه اورمیه، از ماستِ سفت همراه با تخم‌مرغ و پیاز داغ و گوشت و نشاسته‌ی آردِ ذرت درست می‌شود و آن را می‌توان هم با برنج و هم بدون برنج می‌خورند. برای طبخ این غذا ابتدای مایه ماست سفت را درست می‌کنند که از ماست همراه تخم مرغ و زعفران عمل می‌آید. بعد مایه‌ی گوشت و پیازداغ را به این مخلوط چرب و لذیذ اضافه می‌کنند و بعد از تفت دادن تا سرحد یکدست شدن این‌ها با هم پس از اضافه کردن نمک و فلفل و کمی زردچوبه، غذای شما حاضر است تا آن را همراه با برنج یا نان بربری میل کنید و جای ما را هم خالی کنید. 

دلمه برگ
ارومیه مرکز باغ‌های میوه است. باغ‌های سیب و انگور خیلی میوه‌های دیگر. پس شاید به همین دلیل است که ارومیه‌ای ها دلمه‌های خوشمزه‌ای را با برگ درخت مو (انگور) درست می‌کنند. این برای تهیه‌ی خوراک عالی به برگ مو و برنج و لپه و گوشت، همرا با تره و انواع سبزی معطر و در نهایت ادویه‌جات نیاز داریم. گاهی برخی از کدبانوهای آذری ماست هم به آن اضافه می کنند. دلمه برگ از غذا های محلی ارومیه است که خیلی هم پرطرفدار است و در برخی از بهترین غذاخوری های ارومیه عرضه می‌شود. پس نوش جان!

خورشت کنگر
یکی دیگر از خورشت‌های خوشمزه‌ی ارومیه و استان آذربایجان که جزو غذا های سنتی ارومیه است، خورشت کنگر نام دارد که با میوه کنگر درستش می‌کنند. و اما طرز تهیه خورشت کنگر: برای تهیه این خورشت ابتدا سبزی کنگر را جدا سرخ می‌کنیم (گاهی نعنا و جعفری هم به آن می‌افزایند)، پس از آن، پیاز داغ را با گوشت تفت می‌دهیم تا پیازها طلایی شوند. سپس سبزی و کنگر سرخ شده را اضافه می‌کنیم به گوشتی که خوب با پیاز تفت داده شده است. ادویه و نمک و آب را هم در همین مرحله اضافه می‌کنیم. بعد از سی‌دقیقه جوشیدن رب‌گوجه و لیموی خشک و قوره را هم اضافه می‌کنیم تا خوب با هم بجوشند و یکدست شوند. وقتی خورشت خوب لعاب داد وغلیظ شد غذای ما آماده است. نوش جان و گوارای وجودتان. این خورشت هم در بعضی از بهترین غذاخوری های ارومیه برای گردشگران سرو می‌کنند.

ب) نقل و شیرینی‌جات
قبل از اینکه بهترین شیرینی جات ارومیه و تنقلات مخصوص ارومیه را معرفی کنیم بد نیست نام و آدرس یکی دوتا شیرینی فروشی خوب در ارومیه را به شما معرفی کنیم.
شیرینی فروشی رضا، واقع در خیابان باکری ارومیه.
شیرینی سرای مجلسی، واقع در ابتدای بلوار باهنر
شیرینی سرای هدیه، واقع در هشتم شهریور
کیک و شیرینی گندم، واقع در خیابان هفتم تیر روبه‌روی ترمینال
این‌ها چندتایی شیرینی فروشی خوب در ارومیه هستند که کار شما را برای تهیه سوغات، راحت‌تر و مطمئن‌تر می‌کنند. بعد از این مقدمه‌ی آگاهی بخش، برسیم به معرفی شیرینی‌ جات ارومیه که یکی از آن یکی خوشمزه‌تر هستند و دهان آدم را واقعا آب می‌اندازند.

 
نقل بید‌مشک یا نقل ابریشمی
اسم بیدمشک که وسط می‌آید، جشن و شادی پیش از نوروز را به خاطرمان می‌آورد. بیدمشک گیاهی است معطر، با خواص درمانی بسیار که عطرش جان را سرزنده می‌سازد. این گیاه، از گیاهان عطری و بومی منطقه ارومیه است و مردم این نواحی به خوبی از آن در شیرینی‌ جات ارومیه و تنقلاتشان استفاده می‌کنند. طرز تهیه نقل بیدمشک ارومیه بسیار ساده است. برای پختن نقل بیدمشک، اول خلال بادام را در برگ‌های خشک‌شده گیاه بیدمشک می‌گذارند بماند، تا بعد رویش آن روکش سفید  را درترکیبی از شکر ذوب شده و آب پیاده کنند. درنهایت هم عرق بیدمشک را به مایه نقل اضافه می‌کنند. امروزه البته گاهی اسانس بیدمشک را مورد استفاده قرار می‌دهند. این طرز تهیه نقل بیدمشک ارومیه بود که در طب سنتی، تقویت کننده قلب و اعصاب است.

 نقل زعفرانی ارومیه 
طرز تهیه نقل زعفرانی ارومیه هم ساده است. در تهیه نقل زعفرانی جای بیدمشک، زعفران را به مایه می‌زنند تا از عطر و رنگ خوب این گیاه ارزشمند استفاده کنند. مغز آن را هم مغز گردو می‌گذارند. رنگ زعفرانی این نوع از نقل بسیار محبوب است و وسوسه‌انگیز و زیبایی‌بخش میز و سفره‌های پذیرایی مردم ارومیه. شما هم می‌توانید نقل اعلای این شهر را به عنوان سوغات در سفر ارومیه، همراه بیاورید.

حلوای هویج ارومیه
یکی از خوردنی‌‌های بسیار خوشمزه و محبوب شهر ارومیه، حلوای هویج این منطقه است که بسیار پرانرژی و شادی‌بخش است. برای درست کردنِ این دسر لذیذ از هویج رنده شده و شیره انگور  همراه با مغز گردو استفاده می‌کنند. حلوای هویج از شیرینی‌ جات معروف ارومیه می‌باشد که سر سفره شب یلدا در محفل‌های اهالی شهر جای خودش را پیدا کرده است. در زمستان های سرد، خوردن حلوای مقوی هویج خیلی سودمند و انرژی‌زا است. طرز پخت حلوای هویج به این شکل است: ابتدا هویج را رنده کنید و بعد بپزیدش. شیره انگور و شکر را هم به آن اضافه کنید و پس از آنکه هویج خوب پخته شد، مغز گردو را به آن اضافه کنید. گاهی برای عطر بیشتر برگ گل محمدی یا عرق بیدمشک به آن اضافه می‌کنند. 

حلوای گردو
مردم آذربایجان غربی و ارومیه علاقه‌ی زیادی به حلوا گردو دارند و این حلوای خوشمزه یکی از شیرینی جات ارومیه است که آن را در شب نشینی‌ها و محفل‌های شب عید و ضیافت‌هایشان استفاده می‌آورند و با آن از مهمان‌ها پذیرایی می‌کنند. طرز پخت حلوای گردو هم سخت نیست. برای پخت حلوای گردو از مواد طبیعی و انرژی‌زا چون گردو و شیره انگور استفاده می‌کنند. به همین خاطر هم یک شیرینی انرژی‌زا و محرک فعالیت‌های بدنی سنگین مثل بدن‌سازی است.

لوزانک ارومیه
لوزانک با نام دیگر باستخ در زبان بومی مردم آذربایجان، یک شیرینی محلی ارومیه است. لوزانک طرز تهیه ساده‌ای دارد، آن را با شیره انگور و نشاسته همراهِ گلاب و آب درست می‌کنند و ظاهرش شبیه مسقطی است. برای تزئین لوزانک ارومیه هم از مغز پسته، بادام و گردو استفاده می‌کنند.

عرقیات ارومیه و روستاهای آذربایجان
استان آذربایجان‌غربی، از خوش آب و هوا ترین استان‌های شمال‌غرب ایران است و به دلیل مساعد بودن آب و هوای این ناحیه، گیاهان دارویی و کوهی بسیاری در ارتفاعات و دشت‌های آن به دست محلی‌ها و مردم بومی، پرورش داده می‌شود. محصول فرعی بسیاری از گیاهان دارویی و کوهی عرقیات ارومیه است. عرقیات ارومیه برای درمان خیلی از گرفتاری‌ها و درد‌های جسمی و روحی مفید و مؤثر می‌باشند. از معروف‌ترین عرقیات ارومیه باید به عرق بیدمشک، بادرنجبویه و بومادران اشاره کرد. همچنین عرق بهارنارنج و  گلاب و کاسنی. برگ بید، برگ گردو، بابونه، پونه، ترخون، پیچک و خاکشیر تازه و عرق شاتره و شوید و شنبلیله این منطقه هم بسیار مشهور است. اما از گل‌گاوزبان، عرق کلپوره درکنار عرق کیالک، کاکوتی، کاسنی، مرزه، نسترن، کاهو، هندوانه، یونجه و هفت گیاه اینجا هم غافل نشوید که درمان همه چیز در آن‌ها است. راهنمای درمان با عرقیات در ارومیه هم خود محلی‌ها هستند. از آن‌ها پرس و جو کنید، حتما نتیجه خواهید گرفت. 

اگر قصد کرده‌اید تا سفری به ارومیه داشته باشید، ما همیشه تضمین کننده بهترین‌ها هستیم. ایرانگردی و توسعه بومگردی در کشور عزیزمان ایران را از رسالت‌های خودمان می‌دانیم. همین امروز تور ارومیه را با علاءالدین تراول هماهنگ کنید. چون ما هم ارائه کننده بهترین تورها و پیشنهاد‌های سفر برای کسانی هستیم که نمی‌خواهند نفس کشیدن در حال و هوای شگفت ارومیه و بهره‌مندی از خوراک‌های خوب آن‌جا را از خودشان دریغ کنند. به خاطر داشته باشید فردا برای لذت بردن از زندگی دیر است.  اگر می‌خواهید با دیدنی های ارومیه آشنا شوید، به بخش جاذبه های ایران در سایت علاءالدین تراول مراجعه کنید.