سال گذشته، همین روزها یا شاید هم کمی عقب‌تر بود که اعلام شد چهارم مرداد زین‌پس روز اردبیل و یا همان روز بزرگداشت فرهنگ اردبیل است. بهانه‌ی این اتفاق هم ثبت روز ملی شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی در تقویم خورشیدی بود که بنا شد تا به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی هم برسد.
اردبیل از آن دسته استان‌هایی است که نه تنها به لحاظ آب و هوا و اقلیم و محیط زیست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، بلکه فرهنگ متعالی و والایی هم داشته و دارد. کمتر جایی را می‌شود سراغ کرد که ترک و تالش و ارمنی و تات همگی خود را اهل یکجا بدانند. از تات‌های خلخال تا تالشی‌هایی که در روستاهای نمین زندگی می‌کنند، همگی خودشان را اردبیلی می‌دانند.
شاید زیباترین نماد این وحدت هم در چند چیز بیشتر از دیگر پدید‌ه‌های فرهنگی و بومی خودش را متجلی کرده که در درجه‌ی اول رود ارس است، که به تنهایی برای همه اقوام اردبیلی از هر دینی، یعنی ارمنی و شیعه و سنی تا اقوام ترک و فارس و گلیک و تات و تالش، نماد وطن و استعاره‌ای است از سرزمین ایران که در بسیاری از اشعار و متون دیگر به آن اشاره شده و در نویسندگان اردبیلی، رثای زیبایی و جلال و شکوهش نوشته‌اند. اینکه نام خیلی از نوزادان را در اردبیل ارس یا آراز(به ارمنی آراکس) می‌گذارند همین است. 4 مرداد سالروز تاج گذاری شاه اسماعیل صفوی است که تاثیر زیادی در فرهنگ ایران زمین گذاشت، همچنین نهم مرداد ماه نیز به عنوان سالروز ثبت جهانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، روز مهمی برای اردبیل به شمار می‌آید. چهره‌ی تاریخی و صوفیانه‌ی شیخ صفی‌الدین اردبیلی به عنوان نماد فرهنگی شهر برای همه مردم ایران و اردبیل، مورد احترام است. به همین دلایل و به بهانه قرار گیری بقعه شیخ صفی در شهر زیبای اردبیل، یک سالی هست که چهار مرداد را روز «بزرگداشت فرهنگ اردبیل» نام گذاری کرده‌اند و به این مناسبت به مدت یک هفته، برنامه‌های متنوع روز اردبیل را برگزار می‌کنند.
این روز بنا است به واسطه برپایی جشن‌ها، کارناوال‌های فرهنگی و هنری، اجرای برنامه‌های شاد و جمعی و همچنین جشنواره‌های شعر و سفرنامه‌خوانی، بزرگداشتی مردم‌شناسانه از فرهنگ رنگارنگ مردمی در این استان باشد. طبق هماهنگی‌های به عمل آمده بنا است که رسانه‌ی ملی هم در این زمینه، در این روز خاص، برنامه‌های ویژه‌ای را با محوریت فرهنگ و زبان مردم اردبیل از صدا و سیمای رسمی جمهوری اسلامی ایران پخش کند که در نوع خود بسیار سودمند می‌شود.
جشن بزرگداشت فرهنگ اردبیل، مطابق هماهنگی‌های به عمل آمده معمولا در ورودی جدید دریاچه شورابیل که از سمت شهرک کوثر به محوطه دریاچه راه دارد، از ساعت 9 شب شروع آغاز می‌گردد. اما اینکه امسال هم مطابق سال گذشته برنامه‌ای با همان زمانبندی انجام شود، هنوز روشن نیست.
اما از جمله آداب و رسوم و فرهنگ‌های خاص اردبیلی می‌توانیم به بازی های محلی، خانه تکانی و بسیاری رسومات و سنت‌های زیبا اشاره کرد که هرکدام گوشه‌ی پرنوری از قلب پاک مردم اردبیل را بر ما نمایه‌گر است و در این جشن برای هرکدام از آن‌ها سهمی در نظر گرفته می‌شده است. مثلا نمایش سنتی تکم و تکم‌چی که خودش یک پا نمایش عروسکی اصیل محسوب می‌شود. در این بازی تکم‌چی، یعنی عروسک‌گردان، عروسکی به شکل بز را می‌چرخاند و اشعار و لطیفه‌هایی می‌خواند که خبر از رسیدن بهار می‌دهند و به این شکل انعام و سکه می‌ستاند.
علاوه‌بر این، در این برنامه‌های بزرگداشت فرهنگ اردبیلی، از هنرمندان و ورزشکاران برجسته‌ی اردبیلی مانند وزنه‌بردار رکورددار جهان، حسین رضازاده، دعوت به عمل آمده است تا با حضور خود در این جشن، شور و حال خاصی را به مردم منتقل کنند که حکایت از محبوبیت ورزشکاران و هنرمندان اردبیلی نزد مردم دارد.
یکی دیگر از برنامه‌های خاصی که بنا شده تا در این روز روی صحنه، در کنار دریاچه شورابیل اجرا شود، اجرای موسیقی ودود موذن‌زاده است. ودود موذن سومین نسل از هنرمندان خانواده‌ی افسانه‌ای موذن زاده است ( برادرزاده رحیم و فرزند سلیم و نواده‌ی شیخ کریم)، که یکی از افتخارات فرهنگ اردبیل در سه حوزه موسیقی، نقاشی و پیکرتراشی است.
علاوه‌بر مراسم رسمی، بنا شده است تا از این بعد هرسال در سرتاسر استان مراسم‌ها و جشن‌ها و مسابقاتی در رابطه با بزرگداشت این روز خاص در نقطه به نقطه استان پهناور و پر از جاذبه اردبیل برپا شود تا به این صورت، فرهنگ و میراث فرهنگی و سرمایه‌های بومی منطقه بیشتر از گذشته حفظ و نشر داده شوند.
در کنار همه این‌ها، چهارم اردبیل فرصت خوبی است تا دیگر مسئولان و چهره‌های مردمی هم یادی از سرافرازی‌های بزرگان اردبیلی و دلاورمردی‌های این مردم نجیب کشورمان کنند و به این بهانه بیش از گذشته ایرانیان را با فرهنگ غنی اردبیل آشنا گردانند. شاید حتی این وظیفه بردوش بسیاری از سلبریتی‌ها باشد تا در این روز یادی از اردبیل و فرهنگ این منطقه کنند. دیگر کار نیکی که می‌شود در این روز انجام داد سفر به این استان است. بد نیست ما هم برای گرامی‌داشت فرهنگ این استان در هفته اردبیل که از چهار مرداد آغاز می‌شود به جاذبه‌های گردشگری و طبیعت استان سری بزنیم. دریاچه شورابیل، نئور، شهر زیبای نمین، طبیعت دیدنی خلخال و جاذبه های تاریخی شهر اردبیل و آبگرم‌های درمانی سرعین و پرخاصیت همه و همه از جاذبه های گردشگری در استان اردبیل هستند.
حلوای سیاه، باقلوای اردبیل و حلوای زنجفیلی از جمله شیرینی‌های خوش‌طعم اردبیلی هستند که در این ایام در نمایشگاه‌های میراث فرهنگی استان حتما حتما در دسترس گردشگران و بازدیدکنندگان قرار خواهند گرفت. اما به خاطر داشته باشید که سازهای سنتی مهمترین و ارزنده‌ترین سوغات استان اردبیل هستند. سازهایی مثل سه‌تار، سنتور، تنبک و قیچک.
و البته، نباید یاد شهدای اردبیل که با جان فشانی در هشت سال دفاع مقدس از این آب و خاک حراست کردند، از نظرمان دور بماند چراکه همه مدیون خون این شهدا هستیم. یادشان گرامی و راهشان پررهروباد.
چرا مرداد ماه: اَمرداد و مردادگان در تاریخ
مرداد به تنهایی ماه مهمی است. از دیرباز تاکنون، مرداد اهمیت زیادی در بزرگداشت‌ها و گاه‌شمارهای ایرانی داشته است. امرتات در اوستا به معنای نامیرایی و جاودانی آورده شده است. سمبل این ماه شیر(اسد) گذاشته شده و نشانه رسیدن خوردشید به برج اسد در آسمان محسوب می‌شود. دیگر اینکه مرداد، میانه تابستان و هنگامه‌ی جشن مردادگان در هفتمین روز این ماه و آیین باستانی گاهنبار هم هست. ابوریحان بیرونی در این باره اینطور نوشته است:« مرداد یا امرداد دراصل، فرشته‌ای بوده است که، به حراست جهان و آرایش خوراک‌ها و مرهم‌ها می‌پرداخته. که اصل آن از گیاهان دارویی بوده است. او درکارِ بر کنار کردن گرسنگی، ضرر و امراض است، که در این ماه حالا کارگزاری یافته است...»
شیخ صفی‌الدین اردبیلی
این چهره‌ی مهم تاریخی از بزرگواران صفویان بود که سلوک و روش خاص خودش را در عرفان عملی پایه گذاشت و حکمت و فلسفه‌ی ایرانی را تحت نفوذ خود گرفته بود. شیخ صفی، هشتمین نسل از تبار فیروزشاه زرین‌کلاه هم هست که یعنی از نسل بزرگواران و پیران راهنمایی بود که همیشه مورد پذیرش عموم مردم بودند. از نظر طریقت بسیاری از سالکان راه عرفان، طریقت صفویه را دنبال می‌کردند که وی پایه گذار آن بود و رهبر معنوی جریان‌های مذهبی و تصوف محسوب می‌شد. او در ابتدای کارش جز یک مزرعه کوچک نداشت اما با زیاد شدن دنباله‌روهای آیینی که او هدایتش را به دست داشت، بر موقوفات بارگاهش اضافه شد طوری که به زودی یکی از پرنفوذترین چهره‌های زمانه‌ی خود شد و کمتر کسی توان مقابله با آیین وی در سلوک عرفانی را یافت.
وی به سبب کثرت ریاضت و روزه‌داری و کم خوری آسیب‌های جدی دید طوری که در دوران پیری اکثرا مواقع بیمار و مریض بود. شیخ علاءالدوله جمله معنی‌داری درباره او گفته که چنین است: «شیخ‌صفی‌الدین شاه‌بازست و به هر طعمه‌ای میل نمی‌کند» که یعنی با هر هدیه‌ی کوچکی به کسی اعتباری نمی‌دهد و حرمت شیخ صفی را نزد بزرگان عصر خویش نشان می‌دهد.
آرامگاه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در حال حاضر یکی از جاذبه های گردشگری اردبیل محسوب می‌شود که مجموعه‌ای تاریخی از ابنیه و اشیاء عتیقه است. یکی از مهمترین جاذبه های اردبیل همین مجموعه است و شما می‌توانید ضمن بازدید از آن در حال و هوای تاریخی و آیین تصوف شیخ هم تامل و تفکری کنید.
این بقعه در اصل، از جمله میراثی است که در فهرست آثار ملی ایران هم ثبت شده است. شایان ذکر است که بقعه، در لیست میراث جهانی (یونسکو) به ثبت رسیده. این مجموعه بسیار تاریخی و ارزشمند که در نوع خود کم‌نظیر شناخته شده است، از بخش‌های متعددی تشکیل شده از جمله چینی خانه، آشپزخانه، مقبره شاهزادگان، دفترخانه، نقاره خانه، شربت‌خانه و دیگر بخش‌هایی است که هرکدام دیدنی خاص خودشان را دارند و جزو جاهای دیدنی اردبیل محسوب می‌شوند.
اگر علاقه‌مند شدید تا در هفته بزرگداشت فرهنگ اردبیل سفری به این شهر زیبا داشته باشید می‌توانید برای برنامه‌ریزی سفر با علاءالدین تراول هم تماس بگیرید و از اخبار و اطلاعات تور اردبیل گردی ما مطلع شوید. به خاطر داشته باشید، نام علاءالدین تراول، تضمین کننده کیفیت خدمات نوین گردشگری است.
چهار مرداد در تاریخ جهان و ایران
چهار مردادماه در تاریخ روز پرحادثه‌ای بوده است. رضاشاه در همین روز چهره در نقاب خاک کشیده است. همچنین در این روز سنگین‌ترین پالایشگاه نفت جهان در زمان خود، در شهر بندرعباس افتتاح شده بود، افتتاحی که در سال 1376 به وقوع پیوست. سالوادور آلنده هم در همین روز دنیا آمده که رهبر آزادی‌خواه شیلی بود و توانست ضد فاشیست‌ها اقدام کند و آن‌ها را کنار بزند. نکته جالبتر اینکه فیدل کاسترو و انقلاب کوبا هم در همین روز پیروز شدند و حزب کمونیست شوروی انحلال اتحاد جماهیر شوروی را در چنین روزی (چهار مرداد یا 26 ژوئیه) اعلام کرد و طبق بیانیه‌ای استقلال روسیه را از اتحاد جماهیر شوروی به همگان اعلام کرد.
