در زمان شاه عباس صفوی، به دستور وی گروهی از ارمنیان به اصفهان و به خصوص محله جلفا نقل مکان کردند تا از تعقیب عثمانیان در امان بمانند؛ پس از سکونت در اصفهان، ارمنی‌ها تصمیم به ایجاد مراکز مذهبی و اجتماعی متعددی گرفتند که کلیساها جزء مهمترین آنها به حساب می‌آیند. امروزه بسیاری از این کلیساها همچون گذشته پا برجا مانده‌اند و گواهی ارزشمند از تاریخ زندگی ارامنه در ایران به شمار می‌روند. اکثر کلیساهای اصفهان در محله جلفا قرار دارند اما برخی نیز در نقاط دیگری از شهر جای گرفته‌اند و هرکدام سرگذشتی متفاوت و جذاب دارند که خوب است اگر درباره آنها بیشتر بدانیم. با بازدید از این کلیساهای شگفت انگیز می‌توانیم نگاهی عمیق به گذشته‌ی اصفهان در دوران صفویه داشته باشیم و با فرهنگ ارامنه و دین مسیحیت بیشتر آشنا شویم. در این مقاله از وبلاگ علاءالدین تراول با ما همراه باشید تا لیست کلیساهای اصفهان را با هم مرور کنیم و با کلیساهای بزرگ و کوچک این شهر بیشتر آشنا شویم.
کلیسای وانک اصفهان
کلیسای وانک را می‌توان بزرگترین و معروفترین کلیسای اصفهان دانست. این کلیسای حیرت‌انگیز در دل محله جلفا واقع شده است و جزء جذاب‌ترین دیدنی های اصفهان به شمار می‌رود. کلیسای وانک به دست ارامنه منطقه جلفای اصفهان در زمان شاه عباس دوم ساخته شده است و امروزه عضو جدانشدنی برنامه‌های سفر تور اصفهان محسوب می‌گردد. عملیات ساخت این کلیسا در سال 1655 میلادی آغاز شد و در سال 1664 میلادی پایان یافت. کلیسای زیبای وانک بخش‌های مختلفی مانند کتابخانه، ساختمان اداری، فضای سبز و یک موزه دارد و برجی بلند نیز در ورودی کلیسا خودنمایی می‌کند؛ ساعتی بزرگ در طبقه دوم این برج دیده میشود که در سال 1931 میلادی به کلیسا هدیه شده بود و امروزه مورد توجه بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد. با ورود به کلیسا نقاشی‌های چشم‌نواز دیوارها و سقف نگاهتان را مسحور خود می‌کند؛ موضوع این نقاشی‌های چشم‌نواز که کل فضای داخلی کلیسا را پوشانده‌اند، از انجیل برگرفته شده است و از ابتدای تولد حضرت مسیح (ع) گرفته تا روز رستاخیز و بهشت و دوزخ را بازگو می‌کند. طلاکاری‌ها و تذهیب‌های این کلیسا در نوع خود بی‌نظیر است و می‌تواند ساعت‌ها شما را در جایتان میخکوب کند. گنبد کلیسای وانک مشابه گنبد مساجد ایرانی ساخته شده است و علاوه بر آن دو برج ناقوس نیز در این کلیسا دیده میشود که در ساعات مشخصی از روز به صدا درمی‌آیند. داخل محوطه کلیسای وانک هم یک موزه وجود دارد، در این موزه اشیایی چون نسخ خطی، نقاشی‌های منحصر به فرد هنرمندان اروپایی و ارمنی، صنایع دستی فلزی، چوبی، سفالی و غیره نگهداری میشود که بازدید از آنها می‌تواند حسابی سرگرمتان کند.
آدرس کلیسای وانک: اصفهان، چهارراه حکیم نظامی، خیابان نظرشرقی، کوچه کلیسای وانک.
کلیسای بیت اللحم اصفهان
کلیسای بیت اللحم (بیت لِحِم یا بِتقِحِم) یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای اصفهان به شمار می‌رود که در نزدیکی کلیسای وانک در محله جلفای اصفهان قرار دارد و همچون دیگر کلیساهای این شهر، قدمتش به دوران صفویه می‌رسد. کلیسای بیت اللحم در سال 1628 میلادی ساخته و امروزه با شماره 7643 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. خواجه پطرس ولیجانیان که از تجار ثروتمند و معروف جلفای اصفهان بود، سازنده بنا به شمار می‌رود. در معماری کلیسای بیت لحم، ترکیبی حیرت‌انگیز از معماری کاتولیک‌ها و معماری اسلامی را با تأثیر از فرهنگ ارامنه میبینید که نقاشی‌ها، کاشی‌کاری‌ها و طلاکاری‌های کلیسا هر کدام گوشه‌ای از این ترکیب زیبا را نمایش می‌دهند. این کلیسا در 2 طبقه و با آجر و خشت ساخته شده و پلان آن مستطیل شکل است و تالاری با گنبدی بلند به قطر 11 متر و ارتفاع 25 متر از سطح زمین دارد. ناقوس‌خانه کلیسای بیت لحم در سال 1897 میلادی به کلیسا اضافه گردید. پیشنهاد میشود روزهای خلوت تری را برای رفتن به کلیسا انتخاب کنید تا فرصت داشته باشید که با فضای روح‌بخش کلیسا تنها شوید. این کلیسا یکی از کلیساهای زیبای اصفهان شناخته میشود و در داخل آن نوای آواز کلیسا پخش میشود و حسی خاص و تکرار نشدنی و پر از معنویت به انسان منتقل می‌کند. نقاشی‌های دیوارهای داخلی و گنبد کلیسا که هرکدام ماجرایی را نشان می‌دهد، که از وقایع کتاب مقدس برگرفته شده‌اند و بیننده را به قلب تاریخ مسیحیت می‌برد. گنبد طلاکاری شده کلیسا نقاشی‌های خیره‌کننده‌ای نیز دارد که از مهمترین آنها به تصاویر 12 حواری حضرت مسیح می‌توان اشاره کرد. چنانچه هوس کلیساگردی در اصفهان به سرتان زد و گشت و گذاری در جلفا داشتید، پیشنهاد می‌کنیم بازدید از این کلیسای پر از آرامش را در برنامه‌هایتان بگنجایند. کلیسای بیت اللحم در سال 1381 با شماره 7643 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.
آدرس کلیسای بیت اللحم: اصفهان، چهارراه حکیم نظامی، خیابان نظر شرقی.
کلیسای مریم و هاکوپ اصفهان
شاید دلتان بخواهد بدانید که در بین کلیساهای اصفهان، کدام یک از همه قدیمی‌تر است! بر اساس اسناد و منابع تاریخی، عنوان قدیمی ترین کلیسای اصفهان به کلیسای هاکوپ تعلق می‌گیرد که قدمش به سال 1607 میلادی می‌رسد. کلیسای مریم مقدس نیز کلیسایی دیگر است که در یک مجموعه با کلیسای هاکوپ قرار دارد و سال ساخت آن نیز به سال 1613 میلادی برمی‌گردد. کلیسای هاکوپ در ضلع شمالی محوطه داخلی کلیسای مریم قرار دارد. سبک معماری کلیسای مریم مقدس، معماری ارمنی است و چندین گنبد قوسی شکل کوچک در آن جای گرفته اند. گنبد اصلی و بزرگتر این کلیسا چهار نورگیر دارد و در وسط ساختمان قرار دارد. خشت و آجر از عمده مصالح به کار رفته در بنا محسوب می‌شوند و کل فضای داخلی نیز پوششی از گچ دارد که نقاشی‌های زیبایی بر روی این پوشش خودنمایی می‌کنند. در اطراف بنای اصلی کلیسا رواقی با بیست ستون سنگی حجاری شده به چشم می‌خورد که از طریق قوس‌ها به یکدیگر متصل شده‌اند و تزئیناتی از کاشی‌های لعاب‌دار بر روی قوس‌ها، زیبایی آن را دو چندان کرده است. کلیسای مریم و هاکوپ با شماره ثبت 7647 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
آدرس کلیسای مریم و هاکوپ: اصفهان، محله جلفا، خیابان نظر شرقی، میدان بزرگ.
کلیسای گئورگ مقدس اصفهان
کلیسای گئورگ مقدس نیز از دیگر کلیساهای محله جلفا شناخته میشود و جزء زیباترین کلیساهای اصفهان محسوب می‌گردد. اسناد به دست آمده نشان می‌دهد که قدمتش به سال 1611 میلادی می‌رسد. کتیبه‌ای در محراب این کلیسا وجود دارد که نام خواجه نظر به عنوان سازنده بنا بر روی آن حک شده و به همین دلیل برخی نیز این کلیسا را "کلیسای خواجه" مینامند. کلیسای گئورگ مقدس با معماری ارمنی ساخته شده و فضای بسیار ساده‌ای دارد. آنچه باعث میشود این کلیسا در بین کلیساهای اصفهان اهمیت بسیاری داشته باشد، وجود سنگ های مقدسی است که به دستور شاه عباس به اصفهان آورده شده بود و امروزه در این کلیسا نگهداری می‌شوند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، شاه عباس برای احترام به ارامنه اصفهان، این سنگ‌ها را از کلیسای "اچمیادزین" ارمنستان به جلفا آورد و تصمیم داشت تا با این سنگ‌ها یک کلیسا مشابه آن بنا کند. اما این امر امکان پذیر نبود و تنها حدود 15 قطعه سنگ از محراب و سایر نقاط آن جدا و به اصفهان منتقل گردید. امروزه این کلیسا به واسطه وجود این سنگ‌ها بین ارمنیان ایران از ارزش بسیار بالایی برخوردار است و ارامنه زیادی برای زیارت به آن مراجعه می‌کنند.
آدرس کلیسای کئورگ مقدس: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، بین چهارراه حکیم نظامی و پل فلزی، محله میدان کوچک جلفا.
گ
کلیسای کاتارینه اصفهان
کلیسای کاتارینه یا کاتارینیان از بسیاری از کلیساهای هم عصر خود کمی قدیمی‌تر است و سال ساخت آن به سال 1623 میلادی می‌رسد که در آن سال به عنوان یک صومعه یا دیر برای خواهران راهبه ساخته شده بود. خواجه یغیازار لازاریان که در آن زمان از تاجران ثروتمند جلفا بود، این کلیسا را بنا نهاده و در طراحی آن، کلاس درس، حجره‌های اقامتی آشپرخانه و سالن غذاخوری برای راهبه‌ها تعبیه نمود. تصاویر اولین راهبه‌های کلیسای کاتارینه در داخل کلیسا نقاشی شده است و بازدید از آنها می‌تواند برایتان جالب باشد. شخصی به نام هاکوپ پطروسیان در سال 1842 میلادی در این کلیسا دست به مرمت زد و یک تالار بزرگ به بنا اضافه کرد. خشت و آجر مصالح اصلی ساخت بنا محسوب می‌شوند و معماری کلیسای کاتارینه ترکیبی زیبا از معماری ارمنی ایرانی به شمار می‌رود؛ نمای داخلی کلیسا، معماری ارمنی دارد و در نمای بیرونی آن نیز سبک و سیاق معماری ایرانی دیده میشود. این کلیسای کوچک و ساده که روزگاری محل زندگی راهبه‌ها بوده، می‌تواند دید خوبی از زندگی آنها در گذشته به بیننده منتقل کند.
آدرس کلیسای کاتارینه: اصفهان، جلفا، خیابان خاقانی، کوچه چهارسوقی ها.
کلیسای نرسس مقدس اصفهان
در میان کوچه پس کوچه‌های محله سنگ تراش‌ها که قدم بگذاریم، به کلیسایی با نمای خشتی می‌رسیم که کلیسای نرسس مقدس نام دارد. این بنا که کلیسایی دیگر از کلیساهای ساخته شده در عصر صفوی در اصفهان به شمار می‌رود، در سال 1666 میلادی ساخته شده است. در ابدا نام کلیسا را به یاد سازنده‌اش، آویتک دیلانیان گذاشته بودند اما بعدها اشیایی منسوب به نرسس مقدس به کلیسا اهدا شد و نامش به کلیسای نرسس مقدس تغییر یافت. این کلیسا در طول تاریخ بارها مرمت و بازسازی شد و تغییراتی در ظاهر بنا به وجود آمد. پلان کلیسا به صورت مستطیل شکل است و دو گنبد دارد که یکی از آنها کوچکتر و فاقد نورگیر و دیگری بزرگتر است و در قست مرکزی کلیسا قرار دارد. فضای داخلی کلیسا را نیز با گچ پوشانده‌اند و در محراب ساده‌اش اثری از نقاشی دیده نمی‌شود؛ اما همین سادگی، حال و هوایی تکرارنشدنی به بیننده القا می‌کند و سکوت بی‌نظیرش حسی پر از معنویت خواهد داشت. کلیسای نرسس مقدس در سال 1382 با شماره 9080 در لیست آثار ملی ایران جای گرفت و امروزه مورد بازدید بسیاری از گردشگران تور اصفهان و دیگر میهمانان این شهر واقع میشود.
آدرس کلیسای نرسس مقدس: اصفهان، جلفا، محله سنگتراش‌ها، کوچه سنگتراش‌ها.
کلیسای میناس مقدس اصفهان
یکی از کلیساهای محله جلفا که دیدن آن را نباید از دست داد، کلیسای میناس مقدس نام دارد. این کلیسا به دست ارامنه‌ای که شاه عباس از محله شمس آباد، به محله جلفا منتقل کرده بود، بین سالهای 1655 میلادی تا 1659 میلادی ساخته شده است. ارامنه در ابتدا نام این کلیسا را مریم مقدس نهادند اما بعدها به میناس تغییر یافت. تماشای ساختمان خشت و گلی کلیسا با تزئیناتی از قالب‌بندی آجر، بیننده را به صدها سال پیش می‌برد و به داخل آن که وارد شوید، محراب زیبای کلیسا با نقاشی‌های خیره‌کننده‌اش نگاه را می‌رباید. در سال 1713 میلادی نمازخانه‌ای کوچک در داخل حیاط اضافه شد که نامش را مریم مقدس نهادند. امروزه نام این اثر تاریخی با شماره 9087 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
آدرس کلیسای میناس مقدس: اصفهان، جلفا، محله تبریزی ها، کوچه تبریزی ها.
کلیسای سرکیس مقدس اصفهان
از دیگر کلیساهای اصفهان در دوران صفوی، کلیسای سرکیس مقدس را می‌توان نام برد. قدمت ساخت این کلیسا به سال 1659 میلادی می‌رسد. در ابتدا نام این کلیسا "آمناپرکیچ مقدس" بود اما بعدها با ویران شدن کلیسای سرکیس مقدس در سال 1850، وسایلش را به این کلیسا منتقل کردند و نامش نیز به کلیسای سرکیس مقدس تغییر پیدا کرد. این کلیسا به سبک باسیلیک ساخته شده‌است. در داخل کلیسا در گذشته نقاشی‌های متعددی وجود داشت که در گذر تاریخ و در طول بازسازی‌ها قسمتی از آنها از بین رفته‌اند و تنها نقاشی‌های گنبد کلیسا را می‌توان مشاهده کرد. همچون سایر کلیساهای دوره صفوی، در این کلیسا نیز گنبدی با چند نورگیر کوچک تعبیه شده است و عبادتگاهی کوچ نیز در حیاط کلیسای سرکیس مقدس مشاهده میشود. کلیسای سرکیس مقدس اصفهان در سال 1381 با شماره 7645 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.
آدرس کلیسای سرکیس مقدس: اصفهان، جلفا محله ایروان، خیابان خاقانی، کوچه نماز خانه ایروان.
کلیسای هوانس مگردیچ اصفهان
این کلیسا که یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای اصفهان شناخته میشود، در محله چهارسو اصفهان قرار دارد و قدمتش به سال 1621 میلادی می‌رسد. معماری باسیلیک و تاریخ نهفته در آن گردشگران تاریخ دوست زیادی را به خود جلب می‌کند. کلیسای هوانس مگردیچ از خشت و آجر ساخته شده است و ستون‌ها، قوس‌ها و گنبد آن حکایت از معماری هوشمندانه سازندگانش دارد. در محراب کلیسا و زیر گنبد، نقاشی‌های مختلفی با مضامین کتاب مقدس به چشم می‌خورند که جالب توجه خواهد بود. کلیسای هوانس مگردیچ سه ورودی دارد و در مقابل ورودی رغبی کلیسا، برج ناقوس دو طبقه‌ای میبینید که در سال 1841 به مجموعه اضافه شده است.
آدرس کلیسای هوانس مگردیچ: اصفهان، محله چهارسو.
کلیسای استپانوس مقدس اصفهان
کلیسای استپانوس مقدس مابین خیابان نظر و خیابانی خاقانی در محله جلفا واقع شده است و قدمتش به سال 1614 میلادی می‌رسد، برخی منابع این کلیسا را بزرگترین کلیسای اصفهان می‌دانند. معماری این بنای ارزشمند و کهن به سبک باسیلیک است و گنبد آن 8 نورگیر دارد و در دو طرف آن دو گنبد کوچک خودنمایی می‌کنند. مصالحی مانند خشت و آجر، مصالح اصلی بنا را تشکیل می‌دهد و با استفاده از گچ نیز دیواره‌های خارجی را پوشانده‌اند. برج ناقوس کلیسای استپانوس مقدس نیز در شمال شرقی کلیسا واقع شده است و عبادتگاه کوچکی نیز در گوشه حیا به چشم می‌خورد.
آدرس کلیسای استپانوس مقدس: اصفهان، خیابان نظر غربی، کوچه شهید خاتون نژاد.
کلیسای نیکوغایوس اصفهان
یکی دیگر از کلیساهای اعجاب انگیز محله جلفا که نامش را کمتر شنیده‌اید، کلیسای نیکوغایوس نام دارد. این کلیسا در سال 1630 میلادی ساخته شده و یادگاری ارزشمند از دوران حکومت صفویان در اصفهان به شمار می‌رود. کلیسای نیکوغایوس پلانی مستطیلی دارد و فضای داخلی کلیسا از سه قسمت اصلی تشکیل شده است که به هم مرتبط اند. گنبد اصلی کلیسا با 8 نورگیر بر فراز قسمت میانی جای گرفته، ناقوس‌خانه در بخش غربی و محراب و دو اتاقک مربعی شکل نیز در بخش شرقی بنا قرار گرفته است. خشت و آجر عمده مصالح به کار رفته در این بنا محسوب میشود و همچون بسیاری از کلیساهای هم عصرش از گچ برای پوشش دیوارهای بیرونی استفاده شده است. قبر خواجه میناس که به دستور نادرشاه کشته شد هم در حیاط کلیسا مشاهده میشود. کلیسای نیکوغایوس در سال 1382 با شماره ثبت 9071 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه بسیاری از گردشگران تور اصفهان و سایر مسافران این شهر در گشت و گذار خود در جلفا، سری هم به این کلیسای قدیمی می‌زنند.
آدرس کلیسای نیکوغایوس: اصفهان، جلفا، محله قاراکل، کوچه خواجه عابد.
در اصفهان کلیساهای دیگری به نام کلیسای کاتویلک ها و کلیسای گریگور لوساووریچ مقدس هم وجود دارد که اولی در کوچه کاتولیک‌های خیابان حکیم نظامی و دومی در خیابان خاقانی، کوچه میدان کوچک محله جلفا واقع شده است و در بین کلیساگردی در اصفهان، خوب است سری هم به آنها هم بزنید.
اگر در سفر به اصفهان تمایل داشتید تا در محله جلفا و در مجاورت این کلیساهای اعجاب انگیز اقامت کنید، هتل جلفا در مجاورت کلیسای وانک می‌تواند انتخاب خوبی باشد که با اقامت در آن به راحتی به محله جلفا و سایر جاذبه های گردشگری اصفهان دسترسی خواهید داشت. پس از هتل جلفا، هتل آسمان نیز از دیگر هتل های نزدیک به محله جلفا محسوب میشود و می‌توانید رزرو آنلاین این هتل‌ها و سایر هتل های اصفهان را در وبسایت علاءالدین تراول تنها با چند کلیک انجام دهید.
