شکارگاه ساسانی

گاهی دیدن نقشه‌هایی در دل سنگ، شما را به  سوی خود می‌کشاند تا راز و رمزش را نگاه کنید و در دل تاریخ قدم بگذارید. هنگامی که سخن از ‏‏تاریخ کرمانشاه می‌شود، به یاد بیستون و طاق بستان کرمانشاه می‌افتیم. طاقی که در دل صخره‌های کرمانشاه کنده شده و گردشگران تور کرمانشاه را به سوی خود جذب می‌کند. 

کمی بیشتر درباره شکارگاه ساسانی 
بنای طاق بستان مانند بسیاری از دیگر آثار معماری ساسانی در مقابل دریاچه و تالاب آب بنا شده است. آب عنصر مهمی در معماری آن زمان ‏‏بود. در آیین‌های پیش از اسلام، رب النوع یا الهه آناهیتا نگهبان آب از سرزمین کم آب ایران محافظت می‌کرد تا کسی این مایه حیات را ‏‏اسراف نکند. علاوه بر این‌ها، از آنجایی که آب، از عناصر چهارگانه بود در معماری ساسانی نقش پررنگی داشت. چنانچه آتشکده‌های ساسانی ‏‏چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش را در معماری خود دارند و بناهای فاخرانه خود را با الهام از این عناصر ساخته بودند. 
همان گونه که می‌بینید در مقابل طاق‌های این نخجیرگاه (شکارگاه) هم تالاب آبی وجود دارد که به فضای شکارگاه در روزگاران ساسانی صفا ‏می‌داد. یکی از رسوم پادشاهان ساسانی رفتن به شکار بود. رسم شکار، تفریحی بود که پادشاهان تا پایان قاجار آن را انجام می‌دادند. در آن زمان ‏هر کس که از بزرگان بود، اجازه شکار داشت. این شکارگاه جایی است که در اشعار شاعر گرانقدر ایران حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز آمده است. ‏معماری ساسانی با طاق‌های بزرگ و گسترده عظمت پادشاهان ساسانی را نشان می‌دادند که سال‌ها سر بر زمین گذاشته‌اند و از  آن جلال و ‏شکوه ‏شاهانه نقش برجسته، چند طاقی به یادگار باقی مانده است. این سبک از معماری در معماری‌های ایران در بعد از اسلام رشد کرد و معماران، ‏زیبایی‌های بی‌بدیلی را در بناها با استفاده از این سبک می‌آفریدند.  ‏
آنچه مورخان عرب و ایرانی از دربار باشکوه ساسانیان نقل کرده‌اند بیشتر مربوط به دربار خسروپرویز می‌شود. در کنار غاری که شاهپور سوم در طاق بستان کنده، یک غار بسیار بزرگتر به امر خسرو پرویز ساخته شده که طاق نیم دایره‌اش به سبک درگاه کاخ‌های سلطنتی است. شکارگاه پرویز محوطه وسیعی بود که به آن پارادایس گفته می‌شد، جایی پر از انواع حیوانات، مانند شترمرغ، غزال، گورخر، طاووس، شیر و پلنگ!

نقش کتیبه های طاق بستان چیست؟
اما نقش‌های طاق بستان فقط به شکار مربوط نمی‌شود و تنها بخشی از آن به شکار اختصاص یافته است. در این طاق، شاهان ساسانی حلقه ‏‏قدرت از هورامزدا دریافت می‌کردند و نمایندگان خداوندگار بر روی زمین بودند. با وجود آنکه در هیچ متون دینی شکل و ظاهر خداوند گفته ‏‏نشده است و در متون زرتشتی توصیفی از خداوند نیست اما معمولا نماینده یا خداوند به شکل مرد با لباس ساسانی حلقه قدرت به شاه ‏‏می‌دهد.در طاق ساسانی، نقش برجسته‌ای به یادگار مانده از اردشیر دوم ساسانی وجود دارد که وسط بین اهورامزدا و میترا ایستاده است، حلقه ‏‏قدرت از خداوند می‌گیرد. اینجا برای اولین بار در ایران، نقش برجسته میترا، الهه نور حک شده است. در این نقش برجسته، میترا مردی است که ‏‏لباس ساسانی بر تن دارد. اینجا در بالای سر میترا، اشعه‌های نور خورشید را می‌بینید که چوبی که احتمالا برسم است و از عصاهای دین ‏‏زردشتی محسوب می‌شود را در دست دارد. در زیر پای او نیز گل نیلوفر حک شده و در زیر پای اهورامزدا و  اردشیر شاه، دشمنی به خاک افتاده و کشته ‏‏شده است. ‏
در طاقی کوچک که ارتفاع 5 متری دارد نقش دو شاه ساسانی شاهپور دوم و سوم را خواهید دید. شاپور دوم از پادشاهان میانه ساسانی بود که ‏‏جنگ‌های متعدد داشت و هنگامی که اعراب به او اعتراض کردند دستور داد که شانه‌های او را سوراخ کنند. به همین دلیل به او پادشاه ذو ‏‏الاکتاف می‌گفتند که به معنی  صاحب دو  کتف است. ‏

‏ طاق بزرگ طاق بستان کرمانشاه، ارتفاعی نه متری دارد. این طاق که با تمام نقش و نگار ساسانی پر شده، در بالای طاق، نقش پادشاه خسرو ‏‏پرویز را می‌بیند که ایستاده و حلقه قدرت را از اهورامزدا می‌گیرد که نقش مایه انسانی دارد. در پشت سر او الهه آب آناهیتا به حمایت ‏ایستاده ‏است که نقش زن را دارد. این از معدود نقش‌های رب النوع آناهیتا که بر دل صخره کرمانشاه حجاری شده است. در زیر این بخش در ‏پایین ‏سواره نظام ساسانی را می‌بینید که تماما زره پوش است و کلاهخودی دارد که صورتش را پوشانده و نیزه‌ای در دست دارد. این نقش‌های به ‏صورت برجسته از دل صخره تراشیده شده و نسبت به دیگر نقش‌های ساسانی به لحاظ هنری، فرمی سه بعدی دارد که هنر شاهانه آن دوران را ‏نشان ‏می‌دهد. ‏
بر روی دیوارها از پایین، نقش شکارگاهی شاه را می‌بینید که محل نخیرگاهی را نشان می‌دهد که در حال شکار گراز و گوزن هستند. شاه ‏سایبانی دارد و شخصی نیز چتر به دست بالای سر او گرفته است. در طرف دیگر در قایقی ایستاده با کمان که حیوان در حال فرار با نقش می‌زند ‏همان نقشی که بر روی ظروف‌های ساسانی حک شده است. در این نقش شکار بر روی دیوار طاق بستانی، نشان‌های مهم دیگری است، برای مثال، سازی باستانی به نام چنگ که در دست زنان نوازنده است و اهمیت شاهان ساسانی به موسیقی را نشان می‌دهد. موسیقی بزم گونه که در ‏خلوت شاهی که بر روی دیوار نقش بسته است  و  لحن نکیسا و باربد از خوانندگان دربار خسرو پرویز  را به یاد می‌آورد. خسرو پرویز در ادبیات ‏شاعرانه یکی از شخصیت‌های مهم عاشقانه است که نظامی عروضی سمرقندی داستانی از عشق خیال انگیز خسرو و شیرین در عالم خیال به ‏تصویر کشیده است. خسروپرویز از آخرین پادشاهان قدرتمند ساسانی بود که نقشی در حال تکرار و پویا بر دیوار طاق بستان از شکار و بزم و تاج ستانی برای آیندگان به ‏یادگار گذاشته است. 

شاهان قاجار که به ضیافت و شکار می‌رفتند به پای این مکان مهم رسیده‌اند و از آنجا که طاق بستان و خود کرمانشاه یادگاران بی‌شماران از ‏قدیم الایام داشتند با توجه به شعرهای فردوسی حدس زده‌اند که این اشخاص، همان پادشاهانی باشند که در داستان‌های شاعر نامدار ‏فردوسی آمده است. فتحعلی شاه قاجار که همیشه داماد بود، علاقه فراوانی به تخت ساختن و جواهرات داشت. او بعدها با مطالعه داستان‌های ‏فردوسی از شاهان ساسانی علاقه‌مند شد تا هم تاج‌های فراوان هم داشته باشد و هم تخت‌های مهم. او در سفرش به کرمانشاه بی‌آنکه بداند این همان نقش ‏شاهان ساسانی است در طاقی بزرگ نقشی با لباس‌هایش در داخل طاقی سمت چپ از خود گذاشت، به طوری که انگار در کنار شاه ساسانی یک جا نشسته است. ‏این یکی از سه نقش برجسته معروف فتحعلی شاه قاجار است. در دوره بعدتر ناصرالدین شاه کاخی ساخت که برای شکار از آن استفاده ‏می‌کرد، بنایی که امروز دیگر بر شرق طاق بستان دیده نمی‌شود و در دوران پهلوی از بین رفت که اگر بود، این روزها تبدیل به جاذبه تاریخی دیگری می‌شد.
در نمای بیرون طاق، نقش برگ‌ها و نقش‌های گل و گیاه حجاری شده و در بالا دو فرشته حلقه‌های در دست دارند. 
بهترین زمان سفر به طاق بستان
فضای طاق بستان در بهار و تابستان هوای دلپذیری دارد که اهالی شهر کرمانشاه  و دیگر شهرهای ایران را به تفریح در کنار این محوطه تاریخی می‌کشاند.

طاق بستان کجاست؟
طاق بستان از مهمترین دیدنی های کرمانشاه است. برای دیدن این جاذبه دوست داشتنی باید از کرمانشاه 9 کیلومتر به سمت شمال غربی برویم. تابستان‌ها از ساعت 8 صبح تا 8 شب و زمستان‌ها تا ساعت 17:30 می‌توان به بازدید از این جاذبه پرداخت. فراموش نکنید که در مسیری که از کرمانشاه به سمت طاق بستان می‌رود، بوی انواع کباب و دنده کباب بلند می‌شود. اگر می‌خواهید بدانید کرمانشاه کجا دنده کباب بخوریم؟ به مطالب وبلاگ علاءالدین تراول مراجعه کنید.  
امید که تن طاق بستان را هیچ‌گاه دیگر زلزله نلرزاند و همواره نوای گردشگران در طاق‌های کوچک و بزرگش شنیده شود. ‏