تاریخچه نام شهر تبریز
تبریز که امروزه کلانشهری در منطقه آذربایجان شرقی است، در طول تاریخ سرگذشتی پر فراز و نشیب داشته است. این شهر در زمان اتابکان، خوارزمشاهیان، ایلخانیان، قره قویونلوها، آق قویونلوها و صفویان پایتخت ایران و شهر ولیعهد نشین در زمان قاجاریه بوده است. نام شهر تبریز نیز مانند سرگذشت این شهر برای تاریخدانان و محققین، بسیار قابل بحث بوده است و امروزه نیز در مورد آن نظرات متفاوتی وجود دارد. علاالدین تراول تورهای مختلفی برگزار می‌کند که یکی از این تورها، تور تبریز کندوان جلفا است که برای مسافران بسیار خاطره‌انگیز خواهد بود. برای مشاهده لیست کامل تورهای داخلی علاالدین تراول، کافیست به صفحه رزرو آنلاین تورهای ایرانگردی در سایت ما مراجعه نمایید.
شاردن، جهانگرد و نویسنده فرانسوی بوده که در قرن 17-18 میلادی می‌زیست. کتاب "سفرهای سیر ژان شاردن" بهترین نمونه از پژوهش‌های محققین غربی درباره ایران و خاور نزدیک به شمار می‌رود. نویسنده در این کتاب، این طور نوشته است که "در تمام دنیا من شهری را نمی‌شناسم که به اندازه تبریز، درباره بنا و پیدایش و نام اولیه آن اینقدر بحث و اختلاف نظر وجود داشته باشد." با توجه به این جمله، ما در این مقاله قصد داریم به دنبال نام‌های قدیمی و چرایی این نام گذاری‌ها بر روی شهر تبریز کنونی تحقیق کنیم. اگر شما نیز علاقه دارید بدانید نام تبریز از کجا آمده، شما را به خواندن ادامه این مطلب دعوت می‌کنیم.
جهانگردان بسیاری در قرن‌های هفدهم تا نوزدهم از تبریز گذر کرده‌اند و هر یک نظرات متفاوت و گاه یکسانی درباره این شهر کهن نوشته‌اند. اگر از اختلاف نظرهای بعضی بگذریم، موضوعی است که چندی از این جهانگردان خارجی بر روی آن با یگدیگر متفق القول بوده‌اند و آن عقیده مشترک بر این است که تبریز را همان اکباتان میدانند. در حالی که بسیاری آن را همدان امروزی میدانند. هر چند که این نویسندگان نیز در جملات خود به یقین به این موضوع اشاره نکرده‌اند و بیشتر شبیه نقل قول از دیگران به این موضوع اشاره کرده‌اند. به عنوان مثال در جمله تاورنیه این طور می‌خوانیم که " به عقیده بعضی محققین، تبریز همان اکباتان است". اولئاریوس در نیمه اول قرن هفدهم (در دوران صفویه) تبریز را دیده و هر موقع سخن از پایتخت‌های شاهان به میان می‌آمده، به این مطلب اشاره میکرده که شاهان در تابستان به اکباتان که امروزه تبریز نامیده میشود، می‌رفته‌اند.
لابولای لوگوز جهانگرد دیگری است که نامش را در بین کسانی که با اکباتان بودن تبریز موافق‌اند، می‌توان دید. وی از تبریز به عنوان کتابخانه شاهان ماد نیز نام برده است. گاسیار در وییل نیز نه با اطمینانی که از نگارش لوگوز و اولئاریوس بر می‌آید بلکه با ظن و تردید چنین نوشته است که "تبریز که تصور میکنند اکباتان باستان باشد....". این نظرات را امروزه سید اسمعیل وکیلی پذیرفته و طی تحقیقاتش بر این باور است که قلعه اخی سعدالدین یا همان بیلان کوه در شمال شرقی تبریز محل شهر اکباتان بوده است. برای آشنایی با دیدنی های تبریز کافیست کلیک کنید تا به صفحه مورد نظر بروید.
همانطور که در تاریخچه شهر تبریز از دید جهانگردان اروپایی خواندید، تبریز تاریخچه‌ای به وسعت تاریخ ایران دارد. بدیهی است که شهری با چنین پیشینه تاریخی، به نام‌های بسیاری نیز در دوران‌های مختلف نامیده می‌شده است. قدیمی‌ترین قومی که در این منطقه می‌زیسته‌اند، در 714 ق.م یعنی زمان مادها، قبیله دالیان بوده‌اند که بین دو حکومت ماننا و اورارتو قرار گرفته بودند و بر حسب میزان قدرت آنها، گاه پیرو ماننا و گاه پیرو دیگری می‌شدند. اورارتور بعدتر، به دلیل مرگ ایرانو فرمانروای ماننا، تصمیم به حمله و تصاحب این قسمت از آذربایجان که در جنوب دریاچه ارومیه قرار داشت را گرفت. او از شهری به نام تارماکیس در کتیبه‌ای یاد کرده است که به احتمال زیاد در محل تبریز کنونی قرار دارد.
بعدها هرتسفلد در اثر خود که دنباله تحقیقات صورت گرفته در مورد همین کتیبه است، این طور می‌نویسد که "جای بعضی از شهرهای نامبرده شده در این کتیبه را هنوز هم می‌توان معلوم کرد". مثلا شهری بوده به نام انیاس تانیا که مابین شهر اوشکایا (اسکو امروزی) و تارماکیس قرارداشته است. محققان نام 21 شهر دیگر از این کتیبه به دست آورده‌اند که این نشانگر رشد شهرسازی در نواحی اطراف دریاچه ارومیه بوده است. ولادمیر مینوروسکی، ایران شناس، نیز بر صحت این امر باور داشته است و بعد از او عبدالله فاضلی نیز یقینا تارماکیس را همان تبریز امروز می‌داند. بنابراین شاید به جرات بتوان گفت که تارماکیس قدیمی ترین نام تبریز بوده است.
در 246 میلادی تبریز، شهستان نامیده می‌شده و در زمان تیرداد دوم ارمنی در دوران اشکانی به تَورِژ تغییر کرده. و در زبان ارمنی به معنی "این برای انتقام" است. چرا که در نوشته‌های واردان آرولدسی، تاریخ نگار ارمنی چنین آمده است که وقتی شاه اشکانی تبار ارمنستان به خاطر کشته شدن آخرین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان، تبریز را اشغال کرد، این نام را برای انتقام روی شهر گذاشت. هر چند که این روایت از نظر مینوروسکی در دانشنامه اسلام کاملا رد شده است و از نظر وی این داستان ریشه عامیانه دارد.
در همین دانشنامه از نام دیگری که ریشه ارمنی دارد یاد شده به نام تورژ که در زبان فارسی تورز تلفظ میشود که به معنی تب ریز است یعنی پنهان کننده تب و گرما. این نام احتمالا به دلیل وجود کوه‌های آتشفشانی در اطراف تبریز بر این شهر گذاشته شده است. در دانشنامه بریتانیکا نیز این طور نوشته‌اند که ریشه نام تبریز تپ + ریز است. یعنی چیزی که موجب روان شدن گرما میشود و احتمالا به چشمه‌های آب گرمی که در جای جای آذربایجان وجود دارند اشاره می‌کند.
روایتی قدیمی در مورد نام تبریز وجود دارد که بسیار مشهور است و این طور نقل میشود که زبیده، زن هارون الرشید در این شهر به تب سختی مبتلا شد. بعد از چند روز اقامت در شهر به دلیل هوای لطیف و خنک، بیماریش بهبود یافت و به امر او نام شهر، تب ریز گذاشته شده است. احمد کسروی در کتاب آذری یا زبان باستان آذربایجان این داستان را غیر واقعی و افسانه می‌داند. اگر قصد سفر به تبریز و اقامت در این شهر را دارید، صفحه رزرو هتل های تبریز می‌تواند به شما کمک کند بهترین هتل را برای اقامتتان در نظر بیگرید.
تبریز در قرن‌های گذشته، در زبان اقوام مختلف و در سفرنامه‌های جهانگردان و کتب تاریخی به شکل‌های مختلفی مطرح شده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مردمان حاشیه دریای خزر مخصوصا در آذربایجان و باکو تِبریز تلفظ میکنند. در سفرنامه مارکوپولو، در سده سیزده میلادی توریژ، در زمان پادشاه آشور بر روی کتیبه‌ها، تاروئی و تارِمِکس نوشته شده است. مردم بومی آذربایجان تا 70-80 سال قبل در روستاها، تبریز را توری می‌گفتند.
نگارش نام قدیمی تبریز در آثار پس از اسلام مانند تقویم البلدان و سفرنامه ابن بطوطه، توریز است. در زبان مغولی تبریز را تیوریس نامیده‌اند و در زبان دری تیوریز. دهقانان نیز تاب ریز می‌نامیده‌اند. در سفرنامه گروته، گابریز و در کتیبه سناخریب پادشاه آشور، تربیص. یکی دیگر از نام های قدیمی تبریز تاوروس است که در کتیبه پرفسور علیف می‌توان آن را یافت.
سر انجام در کتب فتوح البلدان، تاریخ یعقوبی، تاریخ طبری، ابن اثیر، صوره العرض و حدودالعالم با نام تبریز از آن نام برده شده است. در منابع مختلف از تبریز به عنوان آذرآبادگان، آذرباد، شاهاستن و غراقه نیز یاد شده است.
شهر تبریز یکی از زیباترین و اصیل‌ترین شهرهای ایران است. پیشنهاد می‌کنیم اگر تا کنون به تبریز سفر نکرده‌اید، سری به سایت علاالدین تراول بزنید. شما می‌توانید در صفحه وبلاگ گردشگری علاالدین تراول، اطلاعات زیادی در مورد شهر تبریز به دست آورید. تیم تورهای داخلی شرکت سفرهای علاالدین تراول نیز بهترین تور تبریز در ایران را تدارک می‌بیند که با مراجعه به سایت می‌توانید از زمان و چگونگی برگزاری این تورها مطلع شوید. اگر قصد سفر به تبریز با هواپیما یا قطار را دارید، امکان خرید بلیط هواپیما برای شما در سایت ما موجود است. اگر مایلید تا بلیط شما به واسطه کارشناسان ما در شرکت خریداری شود، شماره تلفن 02174495 پاسخگوی مشتریان گرامی خواهد بود.
شرکت خدمات مسافرتی و جهانگردی علاالدین تراول دارای دامنه گسترده‌ای از خدمات مسافرتی است. تیم مجرب تشریفات این شرکت، برای رزرو بهترین کافه رستوران های تبریز و یا برگزاری مراسم و کنفرانس‌ها در مجهزترین سالن های مراسم تبریز آمادگی لازم را دارد. سایت علاالدین تراول یکی از جامع‌ترین منابع برای کسب آگاهی‌های لازم در زمینه راهنمای سفر به تبریز است. در این سایت شما می‌توانید، در مورد بهترین کافه رستوران ها، مراکز خرید، سوغات و صنایع دستی، راهنمای سفر و هزاران مطلب دیگر مطالعه کنید و با آگاهی کامل به شهر اولین‌ها سفر کنید.
وبلاگ های مرتبط با تبریز:
برنامه سفر 4 روزه به تبریز و بهترین هتل‌ها
سوغاتی‌های خوراکی و صنایع دستی تبریز
