همه ما جشن شب یلدا یا تجربه سفر در شب یلدا را داشته‌ایم. شب یلدا یا شب چله از مشهورترین جشن‌های کهن ایرانیان است که محبوبیت خاصی در میان خانواده‌های ایرانی دارد. در این جشن که از دیرباز در فرهنگ کشورمان جایگاه خاصی داشته، طولانی‌ترین شب سال با آداب خاص و خوردن خوراکی‌های مختلف جشن گرفته می‌شود. از زیباترین فواید این جشن می‌توان به تحکیم ارتباط و پیوند خانواده‌ها اشاره کرد که در این شب دور هم جمع می‌شوند و یک شب خاطره‌انگیز را تجربه می‌کنند. در ادامه با علاءالدین تراول همراه باشید و با فلسفه و تاریخچه شب یلدا و آداب و نمادهای این شب بیشتر آشنا شوید.
فلسفه و تاریخچه شب یلدا
یلدا به شب آخر فصل پاییز یعنی غروب و شامگاه سی‌ام آذر ماه و شب اول زمستان یعنی بامداد یکم دی ماه گفته می‌شود و از آن به عنوان طولانی‌ترین شب سال یاد می‌شود. این طولانی بودن تنها یک دقیقه با سایر شب‌های سال تفاوت دارد و به دلیل انقلاب زمستانی به موقعیت جغرافیایی و فاصله خورشید با مدار سماوی بستگی دارد. روز اول دی ماه که مصادف با همان انقلاب زمستانی است، در نیم کره شمالی، کوتاه‌ترین روز سال و در نیم کره جنوبی، بلندترین روز سال به شمار می‌آید.
از آنجایی که گاه‌شمار ایرانیان همواره از دقت بالایی برخوردار بوده، شب یلدا با پیشینه طولانی در جشن‌های ایران باستان حضور داشته است. در ادیان مختلف نیز از دیرباز نور و روشنایی، نماد نیکی، همچنین تاریکی و ظلمت، نماد شر شناخته شده است و با توجه به اینکه پس از شب یلدا به تدریج روزها بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شود، به آن به عنوان یک شب مقدس توجه شده است و آن را شب زایش خورشید یا شب مهر نیز نامیده‌اند. لازم به ذکر است که شب یلدا یا شب چله در زمان پادشاهی داریوش یکم در سال ۵۰۲ پیش از میلاد مسیح، به صورت رسمی در گاه‌شماری ایرانیان راه یافت. این جشن کهن در اقوام باستانی دیگر همانند روم باستان نیز مرسوم بوده است.
آداب و رسوم شب یلدا
مشهورترین رسم شب یلدا، دورهمی خانوادگی است. به طور معمول اعضای خانواده و فامیل به دیدار فرد بزرگ خانواده می‌روند و به شب‌نشینی، گفت‌و‌گو و شادی می‌پردازند. یکی دیگر از آداب شب یلدا، تفال به حافظ است و از شیرین‌ترین لحظه‌های این شب به شمار می‌رود.
شعرخوانی و داستان خوانی نیز از گذشته یکی از رسم‌های این شب بوده و طی آن شاهنامه‌خوانی و قصه‌گویی‌های پندآموز توسط بزرگ‌تر خانواده انجام می‌شد که به مرور زمان این رسم کمرنگ‌تر شده است. یکی از جذاب‌ترین آداب شب یلدا خوردن خوراکی‌های رنگارنگ و متنوع است. در گذشته مردم به دلیل اینکه طلوع خورشید پس از این شب طولانی را ببینند، تا صبح کنار هم بیدار می‌ماندند و با خوردن خوراکی‌های خوشمزه این شب را جشن می‌گرفتند.
خوراکی‌های شب یلدا
خوردن خوراکی‌های شب یلدا که به شب‌چره شهرت دارد، جزء مفرح‌ترین آداب این شب است که با رنگ‌های زیبا و متنوع، جذابیت خاصی به سفره یلدا می‌بخشند.
هندوانه شب یلدا
این میوه خنک و آبدار از گذشته یکی از اصلی‌ترین خوراکی‌های شب یلدا و نماد این شب شناخته می‌شود. علت خوردن این میوه تابستانی و خنک می‌تواند به دلیل خداحافظی با فصل گرما و شروع زمستان باشد و عده‌ای باور دارند خوردن این میوه تابستانی در زمستان، مانع سرما خوردن و بیمار شدن در این فصل می‌شود. باورهای دیگری نیز درباره خوردن این میوه خوشمزه در یلدا وجود دارد که آن را نشانه آبادانی و رنگ قرمز آن را نماد دوستی و عشق می‌دانند. قرمز نماد خورشید و گرمای لذت‌بخش آن در زمستان نیز است.
انار شب یلدا
انار قرمز نیز در شب یلدا نشانه برکت، شادی و زایش است و رنگ قرمز آن یادآور خورشید است. خاصیت تصفیه‌کنندگی خون که در انار وجود دارد نماد زندگی دوباره در شب یلدا است.
آجیل شب یلدا
آجیل شب یلدا که در گذشته بیشتر شامل تخمه، فندق، کشمش، گردو، شاهدانه، سنجد، گندمک، انجیر خشک، توت خشک، برگه زردالو و ... بود، نماد برکت و فراوانی و شادکامی است و اعضای فامیل را به صمیمیت و رفع کینه دعوت می‌کند.
شیرینی شب یلدا
شیرینی‌های مختلف از خوراکی‌های خوشمزه شب یلدا هستند که بخشی از نماد یلدا شده‌اند. این شیرینی‌ها مانند باسلوق، قطاب، پشمک و ... هستند که به زیبایی و جذابیت سفره یلدا می‌افزایند.
سایر خوراکی‌های شب یلدا
بسیاری از میوه‌ها و خوراکی‌های دیگر مناسب فصل نیز به عنوان شب چره در شب یلدا استفاده می‌شوند و رنگ و لعاب سفره یلدا را دوچندان می‌کنند. برخی از این خوراکی‌ها عبارتند از: کدو حلوایی، لبوی پخته، ازگیل، انگور، سیب، خرمالو و ...با گذشت سال‌های متمادی از آئین‌های باستانی ایرانی، همچنان به خوبی شاهد برگزاری جشن‌هایی از قبیل یلدا در میان ایرانیان هستیم که قلب‌هایمان را به هم پیوند می‌زند و لذت باهم بودن را به ما یادآور می‌شود. علاءالدین تراول شمار یلداهای زندگیتان را بی‌شمار آرزو می‌کند و برای شما شادترین لحظه‌ها را در کنار عزیزانتان می‌خواهد.
