شاید قدری ناپسند باشد اگر ما ایرانیان میهن‌پرست و فرهنگ‌دوست ندانیم که قدیمی‌ترین کلیسای جامع در «جهان»، درست خواندید، در «جهان»، نه در ناصریه (مهد مسیحیت) واقع است و نه در واتیکانِ ایتالیا (مقر پاپ)؛ بلکه در همین ایران خودمان، بر خاکِ آذربایجانِ عزیز بنا شده است. همین نکته، یعنی «قدیمی‌ترین کلیسای جهان» بودن، کافی است تا علاقه‌مندان به تاریخ ایران و جهان، تاریخ مذهب و فرهنگ مسیحی برای دیدنِ آن لحظه‌ای درنگ نکنند. نام قره کلیسا از «قَرَه» یا «سیاه» در تُرکی نمی‌آید؛ بلکه این بنا در اصل «کارا کلیسا» بوده و این «کارا» در زبان قدیمی آذری به معنای «جامع» و «بزرگ» است. نکته عجیب این است که کلیسا در سال ۶۳ میلادی، یعنی فقط ۳۰ تا ۳۳ سال پس از عروج مسیح، بر روی آرامگاه دو حواری، یعنی تاتائوس مقدس و بارتلومیوس مقدس ساخته شده است؛ پس اساسا مفهوم کلیسا پس از ساخت این بنا وارد فرهنگ مسیحیت شد و به این دلایل، اهمیت و ارزش آن برای مسیحیان بی‌نهایت زیاد است. به‌جز «کارا کلیسا» به این بنا «کلیسای تاتائوس مقدس» هم می‌گویند. قره کلیسا حوادث بسیار، از زلزله تا حمله‌ی مغول و جنگ جهانی به خود دیده است و بارها بازسازی شده است. بنای کنونی، شامل دو ساختمان، یکی سپید و دیگری قهوه‌ای تیره است و بر هر یک از این ساختمان‌ها گنبدی واقع است که یکی از آن‌ها سپید است و دیگری به شکلِ راه‌راهِ سیاه‌وسفید. سنگ‌نگاره‌هایی شامل تصویرسازیِ قدیسان بر پیکره‌ی این بنا نقش بسته است که در نوع خود مطلقا بی‌نظیر است، به طوری که قره کلیسا را تبدیل به یکی از ظریف‌ترین و پرنقش و نگارترین کلیساهای جهان کرده است؛ پس قدمت بی‌نظیر این کلیسا تنها بخشی از جاذبه‌های شگفت‌انگیز آن است؛ و به دلیل همین جذابیت‌ها این بنا در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است. از دیگر جذابیت‌های قره کلیسا مراسمی است که ارمنیان هر سال در چهارم مرداد ماه، به مناسبت شهادت تاتائوس قدیس در این مکان برگزار می‌کنند. دیدن این کلیسا و البته این مراسم، کاری است که هیچ ایرانی فرهنگ‌دوستی از آن صرف‌نظر نخواهد کرد. بنای تاریخی قره کلیسا که از تمامی اتفاقات تلخ و شیرین روزگار گذر کرده است و امروزه میزبانی یکی از مهم ترین مراسم های ارامنه را بر عهده دارد. خوب است که بدانید اهمیت و ارزش این بنای مقدس به حدی است که نامش را در فهرست میراث جهانی قرار داده و به میراثی گرانقیمت برای جهانیان تبدیل شده است. معماری اصلی کارا کلیسا به صورت بازلیک است و نوع خاصی از معماری کلیسایی را به تصویر می‌کشد، به طوری که با نگاهی به مقطع کلیسا متوجه می‌شویم که تمام بنا به صورت یک ساختمان واحد بوده و برخلاف معابد اولیه ارمنیان که به شکل مربع هستند، این کلیسا را به صورت مستطیل ساخته‌اند. دو گنبد بزرگ و کوچک هرمی شکل و ۱۲ ترک بر روی ساختمان کلیسا مشاهده می‌شود که پایه آن‌ها مزین به نوارهای سنگی سیاه و سفید است. این دو گنبد مشابه و در کنار هم، تصویر دو قله کوه آرارات را برای ارامنه تداعی می‌کند. همچنین شما در بازدید از این مجموعه در قسمت مرکزی کلیسا چهار ستون سنگی ۱۲۰ سانتی متری را می‌بینید که یک قوس زیبا هر ستون را به دیگری وصل می‌کند. بنای قره کلیسا از قسمت‌های مختلفی همچون کلیسای اصلی، برج ناقوس، ورودی، برج، دو حیاط شرقی و غربی، انبار، کتابخانه و ۴۷ اتاق متعلق به راهبان، طلبه‌ها، محققان و نویسندگان، نگهبانان کلیسا، تشکیل شده است . علاوه بر این فضاها زیرزمین کوچکی در زیر اتاق‌ها نیز در نظر گرفته شده که قسمت‌هایی نظیر ناهارخوری، آشپزخانه، آسیاب، عصار خانه، دخمه‌ای برای نگهداری غذا در آن به چشم می‌خورد. همانند سایر کلیساها، محل غسل تعمید نیز در قره کلیسا تعبیه شده است و محرابی نیز در شرق آن دیده می‌شود. در قسمت‌های مختلف کلیسا کتیبه‌هایی به زبان ارمنی وجود دارند که تاریخ بازسازی‌ها و مرمت‌های صورت گرفته را نقل می‌کنند و یا یادگاری هایی از بازدیدکنندگان در گذشته را به نمایش گذاشته‌اند. نقش برجسته‌های چشم نوازی دیوار بیرونی کلیسا را مزین کرده و سنگ‌های مرمر سیاه و سفید جلوه‌ای تماشایی به سقف محراب کلیسا داده‌اند. در محوطه داخلی کلیسا تعدادی سنگ قبر و یک حوض سنگی دیده می‌شوند و در محوطه داخلی آن بر روی دیوار محلی برای روشن کردن شمع تعبیه شده که زیبایی خاصی به بنا هدیه کرده است. حال اگر این روزها قصد سفر به شهر اولین ها و منطقه جلفا دارید با تور تبریز کندوان و جلفا علاءالدین تراول همراه ما باشید تا همکاران ما بهترین‌ها را برایتان در شهر تبریز تدارک ببینند.
