آثار ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو

میراث جهانی یونسکو عهدنامه‌ای بین‌المللی است که با هدف حفظ آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی جهان و بشریت، در تاریخ 16 ماه نوامبر سال 1972 در کنفرانس عمومی یونسکو تصویب شد. بر اساس آرمان‌های این سازمان، آثار تاریخی و فرهنگی و طبیعی هر کشور، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت به تمام انسان‌های زمین تعلق دارد و حفاظت از آن‌ها برای انتقال به نسل‌های آتی ضروری است. از این رو کشورها می‌توانند با عضویت در عهدنامه یونسکو، آثار خود را برای ثبت در فهرست میراث جهانی نامزد کنند تا پس از کسب معیارهای لازم به ثبت این فرست برسند. آثاری که در فرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شوند در دو دسته‌ی میراث ملموس و ناملموس جای می‌گیرند. از طرفی میراث ملموس خود شامل دو دسته میراث فرهنگی و میراث طبیعی می‌شود. حفاظت از آثار به ثبت رسیده به عهده کشور عضو خواهد بود، ثبت شدن نام یک اثر فرهنگی، طبیعی یا ناملموس می‌تواند باعث توجه هرچه بیشتر جهانیان، حفاظت از میراث و توسعه‌ی گردشگری در آن مناطق شود.

کشور ایران در تاریخ ۲۶ فوریه ۱۹۷۵ به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست. ایران با داشتن تاریخی کهن و تمدنی غنی، توانسته است تاکنون 21 اثر فرهنگی را در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برساند. آثاری که هرکدام دنیایی اسرارآمیز دارند و تمدنی به بلندای قدمت و تاریخ بشریت را با خود به دوش می‌کشند. از طرفی علاوه بر تاریخی پربار، کشور ایران از لحاظ منابع طبیعی نیز جایگاه ویژه‌ای در دنیا از آن خود کرده، قرارگیری اقلیم‌های متعدد کوهستانی، کویری، دریایی و غیره همه و همه در داخل مرزهای کشور، باعث شده تا حرف‌های زیادی در سطح جهان داشته باشیم. از این جهت ایران توانسته دو اثر طبیعی خود را نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برساند. در این مقاله از وبلاگ علاءالدین تراول همراه باشید تا با نحوه ثبت، معیارهای ثبت جهانی یونسکو، میراث طبیعی ایران در یونسکو و همچنین میراث فرهنگی یونسکو در ایران آشنا شویم.

آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو
چغازنبیل در شوش (۱۹۷۹)
زیگورات چغازنبیل را می‌توان اولین اثر ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو دانست. این سازه‌ی بی‌همتا که قدمت آن به 1250 سال پیش از میلاد و دوران عیلامی‌ها بازمی‌گردد، بخشی از شهر دور اونتاش بوده و یکی از کهن‌ترین سازه‌های مذهبی ایران و جهان به شمار می‌رود. چغازنبیل در استان خوزستان و شهرستان شوش قرار دارد. این نیایشگاه باستانی توسط پادشاه ایلام، اونتاش گال برای ستایش خدای اینشوشیناک، نگهبان شوش ساخته شده و امروزه به عنوان یکی از ارزشمندترین آثار ایران در فهرست یونسکو می‌درخشد. سازمان میراث جهانی یونسکو در سال 1979 میلادی، این بنای باشکوه را به عنوان اثری جهانی معرفی کرد تا بیش از پیش با حفظ آن، به حفظ فرهنگ و تاریخ کشورمان کمک کنیم و این تاریخ پر بار را به جهانیان معرفی نماییم.

میدان نقش جهان اصفهان (۱۹۷۹)
میدان نقش جهان اصفهان که دیگر نیازی به معرفی ندارد، شاهکار معماری ایرانی اسلامی و یادگاری از هنر و مهارت ایران دوران صفوی، سال‌هاست که نامش به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو ثبت شده است. از بازارهای و حجره‌های میدان گرفته تا عمارت‌ها و مساجدی که در نقش جهان اصفهان قرار دارد، گویای تاریخ و هنر ایرانیست و علاوه بر تاریخ، گوشه‌ای از زندگی مردم اصفهان را در چند قرن پیش به رخ جهانیان می‌کشد. مسجد شیخ لطف الله و کاشی‌کاری‌های بی‌نظیرش، مسجد شاه و صحن و شبستان‌های باشکوهش، عمارت عالی قاپو و ایوان معروفش و حجره‌هایی که قرن‌هاست، محل رفت و آمد مردم و کسب درآمد کاسبان قدیمی است، تنها قسمتی از زیبایی‌های میدان نقش جهان شناخته می‌شود که هر گردشگر تور اصفهان و یا دیگر مسافران این شهر، با دیدنشان محو این‌همه هنرنمایی خواهند شد. در سال 1979 اثری دیگر از ایران به نام میدان امام یا همان میدان نقش جهان در فهرست میراث جهانی ثبت گردید تا افتخاری دیگر برای ایران و جهان باشد.

تخت جمشید در مرودشت (۱۹۷۹)
تخت جمشید، شاهکاری به جا مانده از دوران هخامنشی و پادشاهی داریوش در استان فارس، دیگر اثر ثبت شده ایران در لیست جهانی یونسکو به شمار می‌رود. این کاخ که نزدیک به دو قرن آباد بوده و محل فرمانروایی پادشاهان هخامنشی بوده است، امروزه به یکی از محبوب‌ترین دیدنی های مرودشت شناخته می‌شود که بازدید از آن در برنامه‌های تور شیراز و اکثر سفرها به استان فارس جای می‌گیرد. این بنای تاریخی یکی از مستحکم‌ترین سازه‌ها را دارد، به‌گونه‌ای که حوادثی مانند حملات، زلزله و غیره را پشت سر گذاشته و امروزه ستون‌های عظیم و باشکوهش و بسیاری از قسمت‌های کاخ تخت جمید و مجموعه پرسپولیس، برای ما باقی مانده است. کاخ آپادانا، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ ملکه، کاخ صدستون، کاخ شورا و دیگر کاخ‌ها همگی نشان از شکوه و جلال پادشاهی هخامنشیان دارند که باید از نزدیک آثار به جای مانده از این بناها را مشاهده کرد و به عمق تاریخ ایران قدم گذاشت.

تخت سلیمان در تکاب (۲۰۰۳)
پس از حدود 25 سال که از ثبت آخرین آثار ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌گذشت، بار دیگر نام ایران در این فهرست به درخشش در آمد اما این بار با نام تخت سلیمان تکاب! تخت سلیمان تکاب یکی از معروف‌ترین دیدنی های تکاب در استان آذربایجان غربی شناخته می‌شود و از دیرباز تا کنون افسانه‌ها و داستان‌های پر رمز و رازی درباره‌اش در بین مردم وجود دارد. قدمت این اثر جهانی، به سه هزار سال پیش می‌رسد و از بزرگ‌ترین مراکز مذهبی، آموزشی و اجتماعی ایران پیش از اسلام بوده است. در سال 624 میلادی، با حمله هراکلیوس (امپراطور روم) به ایران، بخش عظیمی از آن و همچنین آتشکده آذرگشسب که در این منطقه قرار دارد، تخریب شد. برخی معتقدند تخت سلیمان زادگاه زرتشت بوده و بر اساس اسناد تاریخی، این مکان، محل تاج‌گذاری پادشاهان ساسانی نیز به شمار می‌رفت. در مجاورت تخت سلیمان دریاچه‌ای اسرارآمیز با آبی زلال و درخشان به چشم می‌خورد که از چشمه‌ای با عمق 120 متر می‌جوشد اما به دلیل داشتن املاح زیاد برای کشاورزی و یا آشامیدن مناسب نیست.

ارگ بم (۲۰۰۷/ ۲۰۰۴)
جایگاه پنجمین اثر ثبت شده یونسکو در ایران متعلق به ارگ بم است. ارگ بم با قدمت 2500 سال و با مساحت 200 هزار مترمربع در شهر بم قرار داشت که زلزله سال 1382 قسمت‌های زیادی از آن دچار آسیب شد اما با همکاری یونسکو و انجام پروژه‌های ترمیم و نجات بخشی، این ارگ زیبا دوباره احیا شد و امروزه نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌درخشد.

مجموعه پاسارگاد در فارس (۲۰۰۴)
مجموعه پاسارگاد در استان فارس و شهرستان پاسارگاد، مجموعه‌ای از بناهای به جا مانده از دوره ساسانی است که شامل آرامگاه کوروش کبیر، پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، آرامگاه کمبوجیه، تنگه بلاغی، کاروانسرای مظفری و قسمت‌های دیگر می‌شود. این مجموعه جزء اولین نشانه‌های معماری سلطنتی هخامنشیان به شمار می‌رود و تأثیر بنیادینی در تحول هنر و معماری کلاسیک ایران داشته است. مجموعه پاسارگاد همچنین یادگاری از تمدن هخامنشیان است و معماری قسمت‌های مختلف آن الهام‌بخش معماری دیگر مناطق غرب آسیا محسوب می‌شود.

گنبد سلطانیه زنجان (۲۰۰۵)
گنبد سلطانیه واقع در شهر سلطانیه استان زنجان، از دیگر میراث فرهنگی ایران است که در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بنا آرامگاه الجایتو (سلطان محمد خدابنده) هشتمین پادشاه ایلخانان است که در سال 1302 میلادی به دستور خودش در پایتخت ایلخانان (سلطانیه) ساخته شد. گنبد سلطانیه سومین گنبد بزرگ جهان به شمار می‌رود و از لحاظ معماری و ساخت جزء شاهکارهای معماری دنیا شناخته می‌شود. این تنها تنابه گنبد سلطانیه محدود نمی‌شود و در گذشته وسعت زیادی داشت و بخش‌های مختلفی در آن ساخته شده بود، مانند خانقاه، بیمارستان و غیره که امروزه تنها همین آرامگاه الجایتو و گنبد خانه باقی مانده است. روایت است که 3000 کارگر برای ساخت این مجموعه فعالیت کرده‌اند.

بیستون کرمانشاه (۲۰۰۶)
محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون با سنگ‌نوشته‌های مشهور و کهن‌اش، یکی از ارزشمندترین یادگارهای فرهنگی تاریخی پیش از اسلام و دروان هخامنشیان در ایران به شمار می‌رود. بر کتیبه‌های بیستون کرمانشاه شرح پیروزی داریوش بزرگ بر گوماته مغ و تسلط بر یاغیان شرح داده شده است. از دیگر قسمت‌های این محوطه تاریخی می‌توان به مجسمه هرکول متعلق به دوران سلوکی، نقش برجسته بلاش مربوط به دوران اشکانی، سنگ نگاره گودرز متعلق به اشکانیان، پیکره مهرداد دوم اشکانی، فرهاد تراش مربوط به دوران ساسانی و دیگر بناها اشاره کرد.

مجموعه قره کلیسای جلفا (۲۰۰۸)
شهر جلفا چند مورد از مهم‌ترین کلیساهای تاریخی ارامنه را در خود جای داده است که مجموعه‌ای از سه کلیسا به نام‌های کلیسای تادئوس مقدس (قره کلیسا)، کلیسای سنت استپانوس و کلیسای زور زور (مریم مقدس) از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌روند که در سال 2008 میلادی به عنوان نمایندگان ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفتند.

سازه‌های آبی شوشتر (۲۰۰۹)
سازه‌های آبی شوشتر در استان خوزستان، یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های آبی دنیاست که قدمتش به دوران ساسانی برمی‌گردد. این سیستم آبی تاریخی شامل چند سازه تاریخی شامل پل‌ها، آسیاب‌ها، آبشار، کانال‌های دست کند، تونل‌های آب، بندها و غیره می‌شوند که همگی مرتبط به هم هستند. این مجموعه سازه‌ها را به عنوان بزرگ‌ترین سازه صنعتی دنیا پیش از انقلاب صنعتی می‌دانند که امروزه با تمام بناهایش به عنوان دهمین اثر ثبت جهانی یونسکو ایران به ثبت رسیده است. این بناهای تاریخی و باستانی عبارت‌اند از بند میزبان، پل بند گرگر، رودخانه دستکند گرگر، مجموعه آسیاب‌های آبی و آبشارها، قلعه سلاسل، کانال داریون، پل بند شادروان، بند شرابدار، بند خاک، پل شاه علی، پل بند لشکر، بند ماهی بازان، بند برج عیار، نیایشگاه صابئین و برج کلاه فرنگی.

بازار تبریز (۲۰۱۰)
بازار تبریز، یک بازار سنتی و سرپوشیده است که می‌توان آن را بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان دانست. این بازار که در سال 2010 میلادی به ثبت میراث جهانی یونسکو رسید، 1 کیلومتر مربع مساحت دارد و قدمتش به دوران زندیه بازمی‌گردد. علاوه بر اینکه بازار تبریز محلی برای داد و ستد از گذشته تا کنون بوده، به عنوان یکی از ارزشمندترین نمودهای فرهنگ و معیشت ایرانی نیز به شمار می‌رود. قرارگیری در مسیر جاده ابریشم باعث شده این بازار در طول تاریخ از توجه خاصی برخوردار شود و همواره رونق داشته باشد.

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در اردبیل (۲۰۱۱)
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی یکی از زیباترین بناهای تاریخی و باستانی اردبیل به شمار می‌رود که در این مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، آرامگاه شاه اسماعیل صفوی و مادرش نیز قرار دارند. معماری این بنا و تزئینات مربوط به آن، یکی از بی‌نظیرترین نمونه‌های هنر دوران صفویان است؛ گچ‌بری‌ها، کاشی‌کاری‌ها، تذهیب، مقرنس، تنگ بری، معرق و نقاشی از مهم‌ترین هنرهایی است که در بنای شیخ صفی الدین اردبیلی به چشم می‌خورد.

باغ ایرانی (2011)
باغ های ایرانی از دیگر آثار ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو به شمار می‌رود که در سال 2011 توانست این عنوان را از آن خود کند. باغ های ایرانی از آن جهت منحصر به فردند که نمونه‌ی آن‌ها در هیچ کجای دنیا یافت نمی‌شود، باغ‌هایی که طراحی آن‌ها، ترکیبی از معماری، هنر و طبیعت است که درختان بلند قامت و نهرهای آب در کنار عمارتی زیبا از عناصر جدانشدنی آن‌ها به شمار می‌آیند. همه این‌ها دست به دست هم داده‌اند تا شایستگی ثبت جهانی را به رخ دنیا بکشند و مردم دنیا را با این عنصر از معماری و فرهنگ ایرانی آشنا سازند. نه باغ ایرانی که در یونسکو ثبت شده‌اند، عبارت‌اند از:
-    باغ اکبریه بیرجند
-    باغ فین کاشان
-    باغ شازده ماهان
-    باغ ارم شیراز
-    چهلستون اصفهان
-    باغ دولت آباد یزد
-    عباس آباد بهشهر
-    پاسارگاد مرودشت
-    پهلوان پور یزد

گنبد قابوس، استان گلستان (۲۰۱۲)
برج گنبد کاووس یا گنبد قابوس از دیگر آثار ایران در فهرست جهان یونسکو به شمار می‌رود که در شهر گنبد کاووس استان گلستان قرار دارد. قدمت این بنا به قرن چهارم هجری و سال 375 هجری شمسی می‌رسد و جالب است بدانید که بلندترین برج تمام آجری دنیا شناخته می‌شود. این برج روی تپه‌ای خاکی بنا شده و ارتفاع برج به همراه پی آن، 72 متر است. سبک معماری رازی برج گنبد کاووس، آن را به یکی بی‌نظیرترین بناهای تاریخی هم عصر خود تبدیل کرده است. در آن زمان آل زیار در گنبد کاووس فرمانروایی می‌کردند و در زمان حکومت کاووس بن ووشمگیر، این بنای شگفت‌انگیز ساخته شده است.

مسجد جامع اصفهان (۲۰۱۲)
مسجد جامع اصفهان سومین اثر ثبت جهانی یونسکو در اصفهان به شمار می‌رود و توانسته بعد از میدان نقش جهان و باغ عمارت چهلستون، در سال 2012 این عنوان را آن خود کند. مسجد جامع اصفهان که در میدان قیم اصفهان واقع شده و گنبد فیروزه‌ای رفیع و باشکوهش از دور نیز پیداست، اثری منحصر به فرد و ارزشمند، به یادگار مانده از بیش از هزار سال پیش است و هنوز بعد از گذشت قرن‌ها، در معماری و طراحی فضا و همچنین تزئینات خارق‌العاده، بی‌همتاست. مسجد جامع اصفهان یکی از بزرگ‌ترین بناهای مذهبی عصر خود و حتی عصر حاضر به شمار می‌رود و دیرینگی آن به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد؛ اما در دوران حکومت خلفا، دوران سلجوقی، ایلخانی، مظفری، تیموریان، صفویان و قاجار تغییرات گسترده‌ای در معماری مسجد جامع اصفهان رخ داد و آنچه امروز برایمان مانده، ترکیبی ارزشمند و زیبا از معماری چندین دوره تاریخی و نشان‌دهنده معماری و سبک‌های مختلف هنر ایرانی اسلامی به شمار می‌رود.

کاخ گلستان، تهران (۲۰۱۳)
کاخ گلستان تهران، اثری جاویدان و بنایی باشکوه که قدمتش به دوران صفوی می‌رسد، دیگر اثر جهانی ایران است که نامش را در فهرست یونسکو می‌بینیم. قدمت این بنا به سال 988 هجری قمری می‌رسد اما در دوران قاجار بود که عمده تزئینات و تغییرات بنا در آن شکل گرفت. کاخ گلستان تهران به دلیل در بر داشتن نمونه‌ای خارق‌العاده از تزئینات و معماری ایرانی همچون آیینه‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های بی‌نظیرش مورد توجه قرار گرفته است. قرارگیری این بنا در بافت تاریخی تهران و در نزدیکی دیگر دیدنی های تهران همچون موزه ایران باستان، خیابان سی تیر و غیره باعث شده تا اغلب گردشگران تور تهرانگردی و دیگر مسافران پایتخت به بازدید از آن بروند. کاخ گلستان گوشه‌ای از تاریخ و فرهنگ پایتخت را نشان می‌دهد و تلفیقی زیبا از معماری ایرانی و اروپایی محسوب می‌شود. این کاخ چندین موزه در داخل مجموعه دارد که برای بازدید از آن‌ها می‌بایست یک روز تمام وقت خود را خالی کنید و از زیبایی‌های این مجموعه لذت ببرید.

شهر سوخته (۲۰۱۴)
شهر سوخته یکی از سایت‌های باستانی ایران است که پیشینه تمدن این مرز و بوم را در دل خود دارد. این محوطه تاریخی در 45 کیلومتری زابل و در مسیر جاده زابل زاهدان قرار دارد و شهری بوده که روی آبرفت‌های مصب رود هیرمند بنا شده بود. قدمت شهر سوخته به عصر برنز و تمدن جیرفت می‌رسد و محوطه آن تاکنون اطلاعات باستان‌شناسی و تاریخی بسیاری را در خود جای داده است. پژوهشگران دریافتند با وجود قدمت پنج هزار ساله شهر سوخته، یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای زمان خود محسوب می‌شده است و همین امر کافی است تا در شمار آثار ارزشمند جهانی قرار گیرد.

چشم‌انداز فرهنگی میمند (۲۰۱۵)
رتبه هجدهمین اثر ثبت جهانی یونسکو در ایران در اختیار چشم‌انداز فرهنگی میمند کرمان است. روستای تاریخی میمند را می‌توان نمادی نادر و استثنایی از تکامل زندگی بشر در طول قرن‌ها دانست و شیوه زندگی و معیشت ایرانیان را به تصویر می‌کشد. همزیستی مسالمت‌آمیز انسان و طبیعت از بارزترین خصوصیات این روستای تاریخی است که پیشینه‌اش به 8000 تا 12000 هزار سال پیش می‌رسد. روستای تاریخی میمند در 38 کیلومتری شمال شرقی شهرستان شهربابک قرار دارد و نامش به عنوان یکی از ارزشمندترین میراث ملموس جهانی در فهرست یونسکو می‌درخشد.

محوطه باستانی شوش (۲۰۱۵)
شهر باستانی شوش در استان خوزستان از آنجایی که به عنوان یکی از کهن‌ترین سکونت‌گاه‌های بشری و خاستگاه تمدن جهان شناخته شده، در تاریخ جهان از اهمیت بالایی برخوردار است. پرونده میراث فرهنگی شوش که شامل آثاری چون کاخ شاپور، کاخ آپادانا، کاخ هدیش، دروازه شرقی، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش، قلعه فرانسوی‌ها، مجموعه بناهای دوره اسلامی و تپه آکروپل می‌شود، در سال 2015 به ثبت جهانی یونسکو رسید.

۱۱ قنات‌ ایرانی (۲۰۱۶)
قنات ایرانی با مجموعه‌ای از 11 قنات در شهرهای مختلف ایران، به عنوان بیستمین اثر جهانی ایران در یونسکو در سال 2016 ثبت شد. در حال حاضر ایران 36000 قنات فعال دارد که اغلب آن‌ها قدمتی به اندازه چند قرن دارند. 11 قنات ایرانی یونسکو عبارت‌اند از: قنات قصبه گناباد (عمیق‌ترین قنات ایران)، قنات بلده فردوس، قنات زارچ یزد (طولانی‌ترین قنات ایران)، قنات مون در اردستان (تنها قنات دو طبقه جهان)، قنات حسن آباد مهریز، قنات وزوان شهر وزوان، قنات مزد آباد در میمه، قنات جوپار کرمان، قنات ابراهیم آباد اراک، قنات قاسم آباد و قنات اکبر آباد شهر بم.
شهر تاریخی یزد (۲۰۱۷)
بافت تاریخی شهر یزد یکی از اعجاب‌انگیزترین نمونه‌های میراث فرهنگی یک کشور است که هر گوشه از آن، اسراری برای کشف دارد. این شهر به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی جهان در سال 2018 در فهرست جهانی جای گرفت.

آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث طبیعی یونسکو
دشت لوت (2016)
دشت لوت واقع در جنوب شرقی ایران، با وسعت بیش از 40 هزار کیلومتر مربع، بیست و هفتمین بیابان بزرگ دنیا شناخته می‌شود. اقلیم منحصر به فرد بیابان لوت از لحاظ زمینی شناسی و میراث طبیعی ارزش بسیاری دارد و جالب است بدانید که در سال‌های 2004، 2005، 2006، 2007 و 2009 به عنوان گرم‌ترین نقطه روی زمین تشخیص داده شده است که علت آن را می‌توان اقلیم خاص و رنگ تیره آن دانست. بیشترین دمای ثبت شده در آن 70 درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. دشت لوت محدوده‌ای بین استان خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان است.

جنگل های هیرکانی (2019)
علاوه بر دشت لوت، جنگل های هیرکانی نیز از دیگر میراث طبیعی ایران در یونسکو به شمار می‌آید. جنگل های هیرکانی، پهنه‌ی گسترده‌ای از جنگل های حاشیه جنوبی دریای خزر و استان خراسان شمالی تا پارک ملی جمهوری آذربایجان را در بر می‌گیرد و در ایران، در محدوده‌ی 5 شهر شمالی ایران قرار دارد. جنگل های هیرکانی تا 50 میلیون سال پیش قدمت دارند و از لحاظ تنوع زیستی و پوشش گیاهی، در زمره ارزشمندترین جنگل های جهان شمرده می‌شود به‌گونه‌ای که آن را موزه طبیعی جهان می‌نمایند. این جنگل‌ها در سال 2019 به عنوان دیگر میراث طبیعی ایران در یونسکو به ثبت رسید.

نحوه ثبت میراث فرهنگی در یونسکو
یک کشور جهت ثبت آثار خود در فهرست جهانی می‌بایست ابتدا عضو کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان شود. سپس کشور مورد نظر می‌بایست پرونده‌ها و پیشنهاد مربوط به آثار خود را در کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه دهد. در این کمیته نمایندگانی از کشورهای عضو حضور دارند که وظیفه‌ی بررسی پیشنهادهای ثبت جهانی بر عهده‌ی آن‌هاست. این کمیته با نظرسنجی و مشورت با واحدهای مشاوره‌ی خود همچون شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها (ICOMOS)، اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (IUCN) و مركز بين‌المللي مطالعه، حفظ و مرمت آثار تاريخي فرهنگي (ICCROM) تصمیم‌های لازم را اخذ می‌کنند.
در ایران ابتدا سازمان ملی مسئول در این حوزه که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی محسوب می‌شود، پس از تهیه پرونده با کمیته ملی میراث فرهنگی و طبیعی کمیسیون ملی یونسکو ایران مشورت کرده و فهرست اولیه سایت‌های میراث خود را از طریق کمیسیون ملی یونسکو به دبیرخانه کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه می‌کند. کمیته جهانی نیز پس از بررسی، تصمیم نهایی را در خصوص ثبت یا عدم ثبت اعلام می‌کند.
 
معیارهای ثبت جهانی یونسکو
برای آنکه اثری در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گیرد، می‌بایست معیارهای زیر را داشته باشد. این معیارها به صورت اختصاری با اعداد رومی 1 تا 10 نام‌گذاری شده است و هر اثر برای ثبت می‌بایست برخی از آن‌ها را واجد باشد.
«به نقل از یونسکو (UNESCO) این معیارها عبارت‌اند از:
(i)    نشان‌دهنده یک شاهکار از نبوغ و خلاقیت انسانی باشد.
(ii)    نشان‌دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز باشد.
(iii)    گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا ازمیان‌رفته باشد.
(iv)    نمونه‌ای برجسته در معماری یا فنّاوری که مرحلۀ مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد.
(v)    نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست یا نماینده یک فرهنگ باشد.
(vi)    به‌طور مستقیم یا ملموس مرتبط با رویدادها یا سنت‌های زندگی، افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی دارای اهمیت عالی جهانی باشد.
(vii)    پدیده بی‌نظیر طبیعی با زمینه‌های استثنایی و زیباشناسی باشد.
(viii)    نمونه برجسته از مراحل و تغییرات تاریخ زمین‌شناسی باشد.
(ix)    نمونه برجسته از فرایندهای زیست‌محیطی و بیولوژیکی در تکامل و توسعه زمینی، اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی و جوامع از گیاهان و حیوان‌ها باشد.
(x)    شامل زیستگاه‌های طبیعی مهم از نظر تنوع زیستی و حاوی گونه‌های در خطر باشد.»