آیا می‌دانستید اولین صندوق امانات جهان و اولین بانک دنیا با بیش از ۴۶۰ صندوق امانات در ایران واقع شده است؟ اولین بانک جهان به ابتکار ساسانی‌ها در روستایی به نام سریزد از توابع شهرستان مهریز استان یزد قرار دارد.
این بنا از لحاظ معماری و قدمت یکی از شگفتی‌های معماری دوران ساسانی‌ها است که به عنوان بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان نیز شناخته می‌شود. قدمت ساخت این قلعه به قرن ۳ تا ۷ میلادی بازمی‌گردد. قلعه سریزد یکی از زیباترین قلعه‌های سراسر ایران و کویر مرکزی است که کمتر کسی از آن باخبر است. در این مطلب همراه علاءالدین باشید تا با این بانک تاریخی بیشتر آشنا شوید.
قلعه سریزد در مجاورت جاده یزد به کرمان قرار دارد و معماری آن به گونه‌ای است که یکی از مستحکم‌ترین و ایمن‌ترین سازه‌های دنیا به شمار می‌رود. از آنجایی که این قلعه در مسیر راه ابریشم قرار داشت، لذا گاه و بی‌گاه مورد هجوم دزدان قرار می‌گرفت. یزد نیز منطقه‌ای اعیان‌نشین بود به همین دلیل نیاز به ساخت چنین صندوق اماناتی وجود داشت.
قلعه سریزد مهریز جالب است که برخلاف سایر قلعه‌ها چندان قلعهای نظامی نبود و به عنوان دژی برای محافظت از جان و مال مردم کاربری داشته است. به همین دلیل به آن قدیمی‌ترین صندوق امانات جهان می‌گویند. این قلعه با وجود گذشت قرن‌ها همچنان ساختار اولیه خود را کمابیش حفظ کرده و در سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۸۴ به ثبت آثار ملی رسید.
قلعه سریزد که در نزدیکی روستایی به همین نام واقع شده است، از توابع شهرستان مهریز در جنوب استان یزد و ۳۰ کیلومتری شهر یزد است. مهریز در جاده یزد به کرمان قرار دارد و از شمال به یزد، از جنوب به شهر بابک، شهرستان انار کرمان و مروست و از غرب به تفت و از شرق به بافق می‌رسد. روستای سریزد در حال حاضر از توابع دهستان خورمیز است و با یزد ۴۰ کیلومتر فاصله دارد. روستای تاریخی سریزد همچنان بافت قدیمی خود با بادگیرها و خانه‌های خشتی را حفظ کرده است که به نوبه خود یکی از دیدنی‌های یزد به شمار می‌رود.
در زمان‌های گذشته به سریزد، دروازه ورود به یزد می‌گفتند، به همین دلیل «فرافر» نام دارد. این روستا به همراه فهرج و خویدک به نام «روستای ثلاثه یزد» شهرت دارند.
روستای تاریخی سریزد بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و به عنوان پنجمین روستای گردشگری و شاهکار شهرسازی ایران باستان در لیست زیباترین روستاهای ایران قرار دارد.همانطور که گفته شد، قلعه سریزد در نزدیکی این روستا قرار دارد.
در ۵ کیلومتری روستا می‌توانید تعداد زیادی از جاذبه‌های گردشگری مانند قلعه سریزد، مسجد جامع سریزد، دروازه شهر فرافر، پاکنه، عمارت تاریخی سنمبر، آب انبارها، چاپارخانه سر یزد و حمام قدیمی سریزد را مشاهده کنید. قلعه سریزد در حاشیه جنوبی روستا قرار دارد.
آدرس قلعه سریزد: پنج کیلومتری شمال جاده یزد-کرمان، پهنه کشت‌خان، مجاور روستای سریزد.
زمان ساخت این قلعه به دوران ساسانی‌ها باز می‌گردد. در گذشته از قلعه سریزد به منظور ذخیره کردن غلات و مواد غذایی نیز استفاده می‌شد. طلا، پول، زیورآلات و هر آنچه برای روستاییان ارزشمند بود در زمان جنگ‌ها درون حجره‌های این قلعه قرار می‌گرفت و روستاییان می‌توانستند در امنیت تمام تا پایان آشوب در این قلعه زندگی کنند. در واقع از این قلعه به عنوان محلی برای نگهداری لوازم با اهمیت و پر ارزش افراد استفاده می‌نمودند و هر خانواده ای در این قلعه حجره ای داشت که در آن اشیاء گرانبهایش را نگهداری می کرد. در زمانی که به این روستا حمله می‌شد مردم در این قلعه پناه می‌گرفتند و به صورت موقتی در آن زندگی می‌کردند.
قلعه سریزد بیش از ۸ هزار متر مربع مساحت دارد. هسته اولیه آن را ساسانی‌ها ساختند و در دوران صفویه قلعه به صورت سه طبقه مرمت شد. هر سه طبقه از خشت، گل، آجر و گچ ساخته شده‌اند. این قلعهای به اندازه‌ای پیشرفته طراحی شده است که هر حجره دارای کادربندی دقیق و حتی شومینه است. در دو طرف راهروهای قلعه نیز اتاق‌های متعددی وجود دارد که هر کدام درب و کلیدی مجزا داشتند.
معماری این قلعه به اندازه‌ای شگفت‌انگیز است که به عقیده برخی از باستان‌شناسان نسبت به ارگ بم هم معماری عجیب‌تری دارد. برج و باروهای متعدد، نظم و یکپارچگی ساخت حجره‌ها، زیبایی بیرونی و طراحی داخلی حجره‌ها و دقت به معماری تمام ۴۶۸ حجره نشان از ذوق و هنر ایرانیان است.
اطراف این قلعه را خندقی به عرض ۶ متر و عمق بین ۳ تا ۴ متر محصور کرده است که درب ورود اول به شمار می‌رود. قلعه سریزد با هوشمندی هر چه تمام‌تر و با تمرکز بر امنیت اشیاء ساخته شده است، بنابراین دارای دو دیوار متحدالمرکز و تو در تو با برج و باروهایی بلند بود که عملا کار تسخیر قلعه را ناممکن می‌ساخت.
درب اصلی قلعه سر یزد، به صورت متحرک است. این در با قرقره و طناب باز و بسته می‌شود. در صورتی که دشمن می‌توانست درب اصلی را بشکند و وارد قلعه شود در دام درب دوم قرار می‌گرفت و به این ترتیب سربازان قلعه با اشراف کامل می‌توانستند دشمن‌ها را از بالا از بین ببرند. همچنین درون قلعه یک چاه تودرتو وجود دارد که به بیرون از قلعه و کیلومترها دورتر می‌رسد. این چاه برای زمانی کاربری داشت که دشمن وارد قلعه می‌شد. در این زمان زنان و کودکان را در چاه پناه می‌دادند.
در کنار شگفتی‌های قلعه سریزد، هزار و یک تفریح برای هر سلیقه‌ای از شترسواری تا گلایدر و تورهای کویر و آفرود، رصد ستارگان و بسیاری موارد دیگر فراهم شده است. بهترین زمان بازدید از این قلعه نیز بهار و تابستان است. با ورود به قلعه متوجه تغییر سریع دما و خنک شدن هوا می‌شوید.
برای بازدید از قلعه سریزد می‌توانید همه روزه به غیر از ایام تعطیل، از ساعت ۸ تا ۱۶:۳۰ با پرداخت هزینه ورودی از قلعه بازدید کنید. حدود ۲ ساعت برای بازدید کامل کافی است.
بازدید از این قلعه واقعا تجربه‌ای لذت‌بخش است که پیشنهاد می‌کنیم فرصت آن را به خصوص در سفرهای بهاری و تابستانی از دست ندهید. یزد و سریزد پر از جاذبه‌های دیدنی‌های بی‌شماری هستند که می‌توانند شما را برای روزها و ساعت‌ها به سفری عجیب در دل تاریخ و دنیایی فراتر از دنیای ما ببرند. کافیست آرزو کنید، سری به وب‌سایت علاءالدین تراول بزنید و از صفحه تورهای داخلی در مورد تورهای ایرانگردی مختلف مطلع شوید. برای رزرو هتل‌های یزد اقدام کنید، بلیط هواپیما خریداری کنید و حتی پیش از سفر بلیط جاذبه‌ها را تهیه نمایید. در نهایت برای راهنمایی بیشتر نیز با شمار ۰۲۱۷۴۴۹۵ تماس بگیرید تا کارشناسان علاءالدین تراول به کمک شما بیایند.
