صنایع دستی تبریز

آنچه به‌عنوان صنایع دستی از آن یاد می‌شود، وسایل تزئینی و کاربردی هستند که تنها به کمک دست و ابزار ساده ساخته می‌شوند. اگر روش تولید کالایی به‌صورت سنتی باشد، آن کالا جز صنایع دستی محسوب می‌شود. صنایع دستی تبریز نیز از این امر مستثنا نبوده و آذربایجان شرقی، صنایع دستی بسیار باارزش و زیبایی دارد. همان‌طور که ذکر شد، این نوع محصولات را به کمک دست و بدون دخالت ماشین تولید می‌کنند. به همین علت است که ساخت صنایع دستی زحمت زیادی دارد و مهارت خاصی را می‌طلبد. صنایع دستی هر منطقه ریشه در فرهنگ و پتانسیل‌های طبیعی آن منطقه دارد؛ مثلا در منطقه‌ای که پشم و نخ بسیار تولید می‌شود، معمولا تولید فرش و گلیم رونق دارد و یا در جایی که معدن مس وجود دارد، تولیدات ظروف مسی به‌وفور دیده می‌شود. صنایع دستی معمولا کاربردی هستند و اگر جنبه تزئینی و دکوری داشته باشند، در دسته کارهای دستی قرار می‌گیرند. آیا می‌دانستید از 600 نوع صنایع دستی ثبت‌شده در یونسکو 450 مورد به کشور ایران تعلق دارد؟ بخشی از این صنایع دستی نیز حاصل هنر و ذوق مردم آذربایجان شرقی و تبریز است و اگر علاقه دارید تا در مورد صنایع دستی تبریز بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان مقاله ما را همراهی کنید.
تاریخچه صنایع دستی در ایران
صنایع دستی در ایران قدیم و حتی در اروپای دوره قرون‌وسطی، بسیار مورد توجه مردم بود و اکثر مردم با تولید این کالاهای دستی به امرار معاش می‌پرداختند. این امر از وجوه جدانشدنی زندگی مردم قلمداد می‌شد، نه صرفا برای سرگرمی و وقت‌گذرانی. با پیشرفت جوامع و روی کار آمدن محصولات صنعتی، تولید صنایع دستی روز به روز کمتر شد، این امر باعث شد تا عده‌ای از تجار به نام‌های مجد الاسلام کرمانی، سید جمال‌الدین واعظ اصفهانی، میرزا نصرالله ملک المتکلمین و حاج محمد حسین کازرونی در اواخر قرن 19 گرد هم آمده و فکری برای رونق مجدد این کسب کار کنند. نتیجه این گرد هم‌آیی، ایجاد انجمنی برای پیشرفت مصرف تولیدات بومی در اصفهان بود. در این میان نقش میرزا تقی‌خان امیرکبیر نیز در رواج صنایع دستی بسیار پررنگ بوده است. به دستور وی کارگاه‌های بومی برای تولید لباس نظامی، سرامیک، پارچه، ظروف بلور و سایر لوازم‌خانگی احداث شدند. با این حال تا قبل از مشروطه، هیچ قانونی در مورد صنایع دستی در کشور وجود نداشت. تا اینکه بعد از انقلاب مشروطه در ایران به سال 1285 خورشیدی، قانون اداری وزارت معرف و اوقاف و صنایع مستظرفه، تصویب شد. بعد از تمام این تلاش‌ها، صنایع دستی تا سال 1347 ه.ش چندان پیشرفتی نکرد تا اینکه وزارت اقتصاد با تشکیل مرکز صنایع دستی که به تصویب هیئت وزرا نیز رسیده بود، وظیفه هماهنگی و رسیدگی به امور این صنعت را در کشور بر عهده گرفت. در سال 1352 نام این مرکز به صنایع دستی و شرکت سهامی فروشگاه‌های صنایع دستی تغییر کرد که زیر نظر وزارت صنایع و معادن قرار می‌گرفت. در سال 1354 این دو بخش تفکیک شدند و در سال 1360 مجددا ادغام شدند اما به‌صورت یک شرکت دولتی، زیر نظر وزارت صنایع و با عنوان سازمان صنایع دستی ایران قرار گرفت. در سال 1383 قانون تأسیس سازمان صنایع دستی ایران به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و نهایتا در سال 1385 به‌عنوان یکی از معاونت‌های سازمان میراث فرهنگی به این سازمان پیوست.

فعالیت‌های اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در تبریز
تولید صنایع در آذربایجان، به‌خصوص در شهر تبریز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و مؤسسات و نهادهای ذی‌ربط اهمیت بسیار زیادی برای این رشته قائل‌اند. اداره گردشگری و صنایع دستی تبریز در خیابان امام خمینی قرار دارد که فروشگاه صنایع دستی بسیار بزرگی نیز در کنار این اداره برقرار است. از جمله فعالیت‌های اداره صنایع دستی تبریز، می‌توان به برگزاری نمایشگاه‌ صنایع دستی در تبریز اشاره کرد که معمولا در ایام عید از تمامی هنرمندان حوزه صنایع دستی دعوت می‌شود تا اجناس خود را در بازارچه‌های تعیین‌شده در سطح شهر، برای فروش بگذارند که معمولا واگذاری این غرفه‌ها نیز به‌صورت رایگان صورت می‌گیرد. برگزاری کلاس‌های آموزشی در رشته‌های مختلف و اعطای مدرک معتبر در پایان هر دوره نیز از وظایف این سازمان است. فعالیت‌های سازمان صنایع دستی در این موارد خلاصه نمی‌شود، بلکه اعطای وام برای اعضایی که دارای پروانه تولید هستند و کارگاه شخصی دارند و همچنین اعزام هنرمندان برتر در رشته‌های مختلف صنایع دستی تبریز به نقاط مختلف کشور، برای شرکت در نمایشگاه‌ها، نیز ازجمله فعالیت‌های این سازمان محسوب می‌شود.
صنایع دستی تبریز
دامنه تولیدات صنایع دستی در تبریز بسیار گسترده است. این امر معمولا باعث حیرت و شگفتی گردشگران و مسافرانی می‌شود که به تبریز سفر می‌کنند. صنایع دستی تبریز شامل انواع مختلفی از اجناس با مواد متفاوت می‌شود. مواد تشکیل‌دهنده صنایع دستی تبریز از شیشه، چوب، مس، نقره، پشم، سفال، پارچه، سنگ و سایر مواد طبیعی است.

فرش و قالی تبریز
قالی و فرش ایران شهرت جهانی دارد که اعلاترین نوع آن متعلق به شهر تبریز است. این شهر از دیرباز تاکنون به خاطر فرش‌های دستباف ارزنده‌اش شهرتی جهانی دارد. به‌طوری‌که تبریز به شهر صنایع دستی و بافت فرش مشهور شده است. قدمت قالی‌بافی در این دیار از زمان سلجوقیان و ایلخانیان بوده و تاکنون نیز ادامه دارد. در زمان صفویان استفاده از نقوش شاه‌عباسی و گل‌وبته بسیار رواج یافت و آنچه باعث زیبایی دوچندان فرش و قالی تبریز گشت، استفاده از نخ ابریشم در این آثار بود. نقوش فرش‌های تبریز سینه به سینه از نسل‌های گذشته تاکنون منتقل‌شده و با وجود اینکه امروزه پیشرفت فنّاوری در کشیدن این نقشه‌ها بسیار کمک کرده است اما هنوز هم هنرمندانی هستند که کار کشیدن نقشه فرش به‌صورت دستی را بر عهده دارند. بسیاری از فرش‌های قدیمی و عتیقه بافت تبریز، امروزه در موزه‌ها و گالری‌های مشهور دنیا نگهداری می‌شوند. اگر به تبریز سفر کردید و دوست داشتید فرش‌های دستباف تبریز را از نزدیک ببینید، پیشنهاد می‌کنیم حتما از بازار مظفریه در داخل بازار قدیمی تبریز دیدن کنید. نمونه دیگری از فرش‌های قدیمی و بسیار نفیس تبریز را می‌توانید در موزه ساختمان ساعت تبریز مشاهده کنید که این ساختمان یکی از جاذبه های دیدنی شهر تبریز نیز محسوب می‌شود. با این‌ حال با وجود پتانسیل‌های قوی، جای بازارچه دائمی صنایع دستی تبریز همچنان خالی است و امیدواریم به‌زودی شاهد افتتاح بازارچه‌ای مناسب در این شهر باشیم.

چرم تبریز
چرم تبریز نیز از دیرباز معروف بوده است و کارخانه چرم‌سازی قدیمی در تبریز امروزه به دانشگاه هنرهای اسلامی تبدیل‌شده است. در این دانشگاه، نمایشگاه دائمی هنر دست دانشجویان، همیشه دایر و بازدید از آن برای عموم نیز آزد است. صنایع دستی چرم تبریز مانند کیف و کفش، سوخت روی چرم و نقش اندازی ضربی روی چرم در این منطقه بسیار رواج دارد. کفش چرمی تبریز امروزه به‌عنوان یک برند در ایران و حتی خارج از ایران شناخته می‌شود. بازار کفاشان در بازار تاریخی تبریز بهترین مکان برای خرید کفش در تبریز است.

سفال و سرامیک
آیا می‌دانستید که در نزدیکی تبریز روستایی به نام زنوز وجود دارد که دارای خاک سفیدرنگ است؟ خاکی که از کائولن تشکیل‌شده است و از زمان‌های قدیم در تبریز با این خاک به تولید چینی یا همان سفال با بدنه سفید می‌پرداخته‌اند. کارگاه سفال برادران قابچی بعد از فوت پدرشان (بیوک آقا) همچنان به تولید بدنه‌های سفالی به روش چرخ‌کاری ادامه دادند. این بدنه‌ها توسط هنرمندان نقاشی روی سفال، طراحی‌شده و بعد یک بار در کوره، بیسکوییت (خام پخت) می‌شوند، سپس بعد از خنک شدن و زدن لعاب، مجددا وارد کوره می‌شوند. این در حالی است که در دیگر شهرهای ایران بعد از چرخ‌کاری، بدنه خام را در کوره، خام پخت می‌کنند، سپس روی آن طرح انداخته لعاب می‌دهند و دوباره در کوره قرار می‌دهند. کار کردن روی بدنه خام به هنرمندان تبریزی این امکان را می‌دهد تا بتوانند از تکنیک برجسته‌کاری، کنده‌کاری و مشبک نیز بر روی ظروف استفاده کنند. چراکه اجرای این تکنیک‌ها بر روی ظروف خام‌پخت‌شده امکان‌پذیر نیست. برای دیدن سفال‌های هنرمندان تبریزی می‌توانید به موزه زنده سفال که به خانه علوی نیز مشهور است، بروید. خانه علوی یک خانه قدیمی است که از زمان قاجار به یادگار مانده است و دیدن حیاط باصفای آن در بهار و تابستان و حوض پر از ماهی‌های قرمزش خالی از لطف نیست. این موزه در ایام عید و شب یلدا آثار هنرمندان خود را برای فروش به نمایش می‌گذارد، هرچند در گالری موزه نیز همیشه تعدادی از آثار برای فروش گذاشته‌شده‌اند. در موزه زنده سفال شما می‌توانید تمامی مراحل ساخت این ظروف را از نزدیک ببینید. دوره‌های آموزشی نیز در این مکان برای علاقه‌مندان به این هنر اجرا می‌شود.

ورنی بافی در تبریز
ورنی در زبان آذری سوماک نیز گفته می‌شود. ورنی مانند فرش پرز ندارد اما نقوش آن مانند گلیم ساده است. هنر ورنی بافی در آذربایجان به چند صد سال قبل برمی‌گردد. ظاهرا عشایر اولین کسانی بودند که نقوش ورنی را آن‌طور که امروزه بافته می‌شود، کشیده‌اند. زنان و دختران عشایر تار و پودها را با عشق بسیار به هم می‌بافند و در تمام طرح‌ها اعتقادات، روحیات و فرهنگ این مردمان را می‌توان دید و لمس کرد. در بافت ورنی معمولا از رنگ‌های کرمی، پوست‌پیازی، آبی روشن، سفید، سورمه‌ای و لاکی استفاده می‌شود. ورنی را با پشم، ابریشم، پنبه و موی حیوانات می‌بافند.

صنایع دستی تبریز بسیار گسترده است و شرح تمامی آن‌ها در حوصله این مقاله نمی‌گنجد. با این حال اشاره مختصری به بقیه صنایع می‌کنیم تا موجب آشنایی بیشتر علاقه‌مندان گردد.
شهر تبریز به قلم‌زنی روی مس و نقره نیز بسیار شهرت دارد کارهای خاص و باارزش هنرمندان تبریز را در مرکز خرید صنایع دستی تبریز و در تمامی نقره فروشی‌ها می‌توانید ببینید. صنعت شیشه فوتی نیز در تبریز دارای کیفیت بسیار بالایی است، به طوری که محصولات تبریز به کشور آلمان نیز صادر می‌شوند. حجاری سنتی بر روی سنگ، از رشته‌های صنایع دستی در این شهر محسوب می‌شود و کاری پرزحمت و بسیار خاص است. روسری‌ها و رومیزی‌های چاپ کلاغه‌ای در تبریز بسیار مشهورند و رنگ‌های شاد و زیبای آن بسیار به دل می‌نشیند. هرچند امروزه این رنگ‌ها طبیعی نیستند اما درگذشته برای ساخت رنگ چاپ کلاغه‌ای از مواد طبیعی مانند زردچوبه، پوست گردو و پیاز استفاده می‌شده است.
سخن آخر
امروزه صنایع دستی جای خود را در سبد خرید مردم بازکرده است و استفاده از محصولات دست‌ساز در نزد مردم هنر دوست ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. برای خرید محصولات خاص هر شهر، دیگر مانند گذشته نیاز به مسافرت به آن مکان نیست، بلکه با پیشرفت تکنولوژی، با یک جست و جوی ساده در اینترنت، شما می‌توانید محصول مورد نظرتان را سفارش دهید تا برایتان ارسال شود. هرچند خرید صنایع دستی با دیدن شهر مربوطه و گذراندن ایام خوش در آن شهر است که بیشتر خوشایند است. وقتی صنایع دستی یک شهر را در گوشه‌ای از خانه قرار می‌دهیم، یاد و خاطره خوش آن سفر همیشه برایمان تداعی می‌شود. پس اگر دوست دارید به تبریز سفر کنید و از بازدید جاهای دیدنی تبریز لذت ببرید و به خرید صنایع دستی تبریز بپردازید، ما تور تبریز گردی علاءالدین تراول را به شما پیشنهاد می‌کنیم. به همراه ما با بهترین امکانات به تبریز، شهر اولین ها، سفر کنید که مردمان این شهر، سرمه چشم از خاک پای مهمان می‌کنند. برای تهیه بلیط هواپیما یا قطار نیز می‌توانید از طریق شماره 02174495 با همکاران ما در شرکت علاءالدین تراول در ارتباط باشید. آیا دوست دارید با بهترین هتل های شهر تبریز آشنا شوید؟ ما در سایت علاءالدین، بهترین‌ها را به شما معرفی کرده‌ایم که با خواندن صفحه مربوط به هتل‌های هر شهر می‌توانید، در هرکدام از این هتل‌ها به‌راحتی اتاق رزرو نمایید. یکی دیگر از خدمات شرکت سفرهای علاءالدین تراول، تهیه بلیط است. به‌این‌ترتیب، شما می‌توانید بلیط مکان های دیدنی تبریز را از قبل تهیه کنید تا در گذراندن وقتتان صرفه‌جویی شود. اگر از خواند این مقاله لذت برده‌اید، خواندن نظرات شما برای ما بسیار باارزش و محترم است. لطفا در بهبود مطالب سایت همراه ما باشید.