از همین اول خیالتان را راحت می‌کنیم: برج سه گنبد ارومیه، فقط یک برج است و همان یک برج، یک گنبد هم ندارد؛ دست‌کم با تعریفی که ما از گنبد داریم. اما ابداً فکر نکنید این موضوع، چیزی از زیباییِ این شاهکارِ باستانیِ معماریِ مقبره کم می‌کند. برعکس؛ بنا را چنان می‌آراید که در نوع خود منحصربه‌فرد است؛ وگرنه گنبدهای مدورِ بسیاری در سرزمینِ زیبایمان وجود دارد. برج سه گنبد ارومیه در سال ۵۸۰ هجری قمری (۵۶۳ هجری شمسی) ساخته شد؛ یعنی درست ۳۶ سال قبل از حملۀ مغول. پس می‌توان گفت این بنا، حوادث بسیار از سر گذرانده و همچنان پابرجا و استوار مانده است. برج سه گنبد که در اصل کاربریِ آرامگاه داشته، ابتدا در بیرون شهر، در سمت جنوب شرق ارومیه ساخته شد و با توسعه‌ی شهر ارومیه، اینک داخل شهر قرار گرفته است. بنای برج، در حقیقت ساختمانِ مدوری است مانند ستونی پهن، که از جنسِ آجر ساخته شده و ۱۳ متر ارتفاع دارد. بنا به طرزِ جالبی، دو طبقه «دَر» دارد که درِ طبقه‌ی نخست، ۱۷۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد و بلندای درِ بالایی، دو و نیم متر است. قطر بنا حدوداً پنج متر است و با این حساب، مانند استوانه‌ای پهن به نظر می‌آید. درست در بدوِ ورود به بنا، کتیبه‌ای با خط زیبای کوفی می‌بینید که البته حجاری شده و به همین دلیل، همچنان از پسِ صدها سال تاریخِ پُر از التهاب، تقریباً بدون تغییر مانده است. بر این لوح، تاریخِ اِعجاب‌انگیزِ «محرم ۵۸۰» به چشم می‌خورد. علت نامگذاری این تک‌ساختمان که اساساً حتی یک گنبد کلاسیک هم ندارد به «برج سه گنبد» این است که بنا در اصل دارای سه ساختمان بوده که تشکیل یک مثلث می‌داده‌اند؛ و مراد از «گنبد»، سقفِ مدوّرِ بنا بوده است. از شهرت و قدمت بنا همین قدر کافی است که بدانیم برج سه گنبد ارومیه، از قدیمی‌ترین آثار ثبت‌شده در سازمان میراث فرهنگی است و در سال ۱۳۱۴ ثبت ملی شده است. این بنا، بعد از بالغ بر ۸۰۰ سال، همچنان در میدانی پهناور و سرسبز در قسمت جنوب شرقیِ ارومیه جلوه‌فروشی می‌کند و مسافران را با چشمي سیراب از زیبایی و شگفتیِ خود، به مقاصدِ بعدی‌شان رهنمون می‌سازد. علاءالدین تراول امیدوار است از دیدن این بنای کهن، چشمان شما خواننده‌ی عزیز نیز سرشار از زیبایی و روح همه‌ی بازدیدکنندگان از این بنا، سرشار از شگفتی شود.
