شهر سوخته زابل

زمانی که از کهن‌ترین سکونت‌گاه‌های فلات ایران سخن می‌گوییم، نام شهرسوخته به ذهن متبادر می‌شود. این شهر 6 هزارساله، نشانه‌ای است از تمدنی بسیار کهن‌تر از دوره ورود آریایی‌ها به ایران و گفته می‌شود بنای آن توسط زروانیان (افرادی دارای آیین باستانی و مبهم زروان) صورت گرفته است. اگرچه از دوره قاجار و با اشاره‌های کلنل بیت انگلیسی نسبت به وجود این شهر آگاهی وجود داشت اما بین سالهای 1346 تا 1357 بود که کاوشگران به بررسی دقیق آن پرداختند و در سال 1393 با پیگیری دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران، نهایتا این شهر به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد. شهر سوخته که به پنج بخش مختلف صنعتی، مسکونی، بناهای یادبود،گورستان و بخش مرکزی تقسیم شده 280 هکتار وسعت دارد و پیشرفته‌ترین شهر در تمام عصر مفرغ بوده و نظام آبرسانی، فاضلاب شهری، کوچه‌ها و خانه‌های منظم، تشکیلات سازماندهی شده، تولیدات و صنایع ظریف دستی، مدنیت و معماری کم‌نظیری داشته است. علاوه بر مذهب زروانی که بر معماری چیره دستانه شهر اثر گذاشته، مردم شهر در تجارت و بازرگانی تا فعالیت‌های هنری و تولید سازه‎های صنعتی نیز فعال بوده‌اند. به نظر می‌رسد مردم شهر خورشید را نیز می‌پرستیدند و به احتمال زیاد در صلح و آرامش می‌زیستند و برخلاف تصور اولیه باستان شناسان، شهر تنها به دلیل نوع خاص استفاده مردم آن از آتش، پوشیده از خاکستر بوده و به واقع نسوخته است. همچنین از روی آثار باقی مانده از استخوان ماهی‌ها و پرندگان و همچنین درختان مشخص است که این شهر برخلاف آب و هوای خشک امروزینش، در منطقه‌ای سرسبز و بسیار آباد از رودخانه پرآب هیرمند و دریاچه بزرگ هامون قرار داشته است. شهر سوخته نشان می‌دهد فلات ایران، فرهنگ و تمدنی بسیار کهن و مردمانی بسیار سخت‌کوش داشته است.
می‌خواهید بدانید چرا شهر سوخته را یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی به شمار می‌آورند؟ شاید باور نکنید اما 4800 سال پیش در شهر سوخته، چشم مصنوعی ساخته شده بود. چشمی که بر روی جمجمه جسد یک زن حدودا 25 تا 30 ساله در شهر سوخته با قیر، چربی حیوانات و سیم‌های طلا ساخته شده بود و تا کنون سالم بایقی مانده است. درباره نخستین جراحی مغز در شهر سوخته چیزی شنیده بودید؟ جراحی روی مغز دختری 13 ساله مبتلا به بیماری هیدروسفالی که قسمتی از مغزش طی جراحی براشته شده بود. نخستین انیمیشن جهان بر روی جامی سفالی نیز از ابتکارات مردم شهر سوخته بوده است، انیمیشنی که به حرکت یک بز به سمت درخت‌ها و خوردن برگ‌ها توسط آن می‌پردازد. کوزه‌هایی برای ذوب فلزات، تخته نرد ساخته شده از جنس آبنوس و تزئین شده با فیروزه، عقیق و لاجورد (قدیمی‌ترین تخته نرد جهان)، خط‌کشی با دقت نیم میلیمتری و غیره پیدا شده است. شهر سوخته که مایه افتخار هر ایرانی است در 56 کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل و نزدیک به جاده زابل به زاهدان قرار گرفته است. 
به شهر سوخته که می‌روید، شهری زیبا و آباد پوشیده از گیاهان بید مجنون، افرا و سپید و نیزارهایی افراشته در کنار رود هامون را تصور کنید، پر از زندگی مردمانی که به کشاورزی، ماهیگیری، صنعتگری، جواهرسازی و هنر اشتغال داشته‌اند و خلاقیتشان در سرتاسر جهان باستان زبانزد بوده است. با تور شهر سوخته علاءالدین تراول همراه باشید و از شگفتی‌هایش از نزدیک بیشتر آشنا شوید.