کاخ آپادانا شوش

کاخ آپادانا شوش و کاخ آپادانا تخت جمشید دو نمونه از مهم‌ترین آپاداناهای برجای مانده در ایران به شمار می‌روند، آپادانا در حقیقت نوعی تالار ستون دار در ایران باستان است. کاخ آپادانا در تخت جمشید عالی‌ترین، باشکوه‌ترین و وسیع‌ترین کاخ تخت جمشید به شمار می‌رود که گنجایش پذیرایی از ده هزار نفر را داشته و از آن به عنوان برگزاری جشن های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته، به حضور پادشاه استفاده می‌کردند و اما کاخ آپادانای شوش که قصر زمستانی پادشاهان هخامنشی و کاخ اصلی داریوش بزرگ (داریوش یکم) به شمار می‌رفت. این کاخ در سال 515 تا 521 میلادی در شهر شوش، از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی ایران و به دستور داریوش کبیر بر روی آثار و بقایای عیلامی ساخته شد. کاخی که اکنون در کنار قلعه شوش، آکروپل و بسیاری دیگر از آثار تاریخی شوش به ثبت جهانی در یونسکو رسیده و از دیدنی های شوش به شمار می‌آید. دیوارهای این کاخ را از جنس خشت با نمایی آجری ساخته‌اند و از ستون های سنگی برای ساختش استفاده کرده‌اند. مساحت این کاخ 10 هزار و 434 متر مربع بوده از بخش‌هایی مختلف نظیر دروازه، حرمسرا، کاخ پذیرایی، حرمسرا و سه حیاط مرکزی تشکیل شده بود. نقوش سپاه جاویدان، شیر بالدار، گل نیلوفرآبی از جمله طرح‌هایی بوده است که در آجرهای لعابدار به تصویر کشیده شده بود و دیواره‌های داخلی کاخ آپادانای شوش را تشکیل می‌داد. اصل این آجرهای لعابدار اکنون در موزه‌های مختلف جهان نگهداری می‌شود. طرح کاخ به صورت عمارتی شبیه کوشک بوده که سه ایوان (هر کدام از ایوان ها چندین ستون داشته‌اند) در بخش های غربی، شرقی و شمالی داشته است. کاخ آپادانای شوش دارای اتاق‌ها و تالارهای بسیاری بوده که اکنون 110 اتاق و تالار از آن توسط باستان‌شناسان کشف شده است. احتمالا این بنا، 6 حیاط داشته که داخل کاخ آپادانا قرار گرفته بودند. سه حیاط بسیار وسیع پیرامون محور شرقی و غربی احداث شده بودند و توسط یک راهروی بزرگ به قسمت شمالی متصل می‌شده‌اند. وجود این حیاط‌ها سبب می‌شد اتاق‌ها از تهویه و نور مناسبی برخوردار شوند. تالار مرکزی که در بخش مرکزی قرار گرفته بود، 36 ستون داشت که هر ستون بالای 20 متر ارتفاع داشته‌اند، سرستون‌ها به شکل سر گاو طراحی شده بود. کانال کشی در 12 هکتار زمینی که کاخ آپادانا شوش در آن ساخته شده بود و مسطح کردن آن نیز از جمله شگفتی‌های آن به شمار می‌رود، چرا که در این محل مانند تخت جمشید صفه طبیعی وجود نداشته و سازندگان مجبور به ساخت یک سکو برای بنانهادن این کاخ بوده‌اند. معماران و مهندسین بابلی پس از آن که این صخره را مسطح کردند، توانستند از خشت خام استفاده نموده و پی عمارت کاخ آپادانا را پی ریزی نمایند. 
کاوش‌ها و حفاری‌های متعددی از سال 1849 بر آثار باقی مانده از شهر شوش که اکنون در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده صورت گرفته است و آثار بسیار با ارزشی از دوران ایلامیان، دوران هخامنشیان، ساسانیان ودوره اسلامی و حتی پیشاتاریخی را در آن کشف کرده‌اند. دیولافوا باستان شناس فرانسوی این کاخ را در سال 1880 کشف نمود اما ستون‌ها و سرستون‌ها را به وسیله اره بریده و به کشور فرانسه انتقال داد. اکنون تنها چند زیرستون از این کاخ باقی مانده و باقی اشیا غالبا به موزه لوور فرانسه انتقال یافته‌اند. حتی آجرهای لعابدار که به پیتورسک مشهورند و در دیواره‌های کاخ به کار برده بودند را نیز به دیگر موزه‌ها در سراسر جهان انتقال دادند. امروزه فقط آجرهایی لعابدار شبیه آن چیزی که واقعا وجود داشته شبیه سازی شده و در موزه شوش نگهداری می‌شود. کتیبه‌ای مربوط به داریوش هخامنشی در این کاخ پیدا شده که شرحی است بر ساخت کاخ آپادانا:
اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه مردمان، شاه روی این زمین، پسر داریوش شاه، داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشایارشاه، خشایارشاه پسر داریوش شاه، داریوش پسر و پشتاسپه، هخامنشی می‌گوید: داریوش جد من این آپادانا را ساخت، سپس، در زمان پدربزرگم اردشیر، آپادانا سوخت. حال به خواست اهورامزدا آناهیتا و میترا، من فرمان به بازسازی آپادانا دادم. اهورامزدا ،آناهیتا و میترا مرا در برابر تمام بدی‌ها حفظ کنند و نیز آنچه را انجام دادم.

جالب است بدانید ژان دیولافوا در جریان اکتشافات، هیچ گونه دلسوزی برای اشیای مکشوفه نداشت، برای مثال درباره سرستونی که در کاخ پیدا کرده بود، چنین می‌نویسد:
دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر پیدا شده است با تاسف تماشا می‌کردم. نزدیک دوازده هزار کیلو وزن دارد! تکان دادن چنین توده‌ی عظیمی ناممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی به دست گرفتم و به جان حیوان سنگی افتادم. ضربه‌های وحشیانه به او زدم. سرستون در نتیجه‌ی ضربه‌های پتک مانند میوه‌ی رسیده از هم شکافت. یک تکه سنگ بزرگ از آن پرید و از جلوی ما رد شد، اگر با چالاکی خودمان را کنار نمی‌کشیدیم پایمان را خرد می‌کرد.
آجرهای لعابدار شیر بالدار، شیر شوش هخامنشی، سربازان جاویدان هخامنشی و گردنبندهای طلا و فیروزه و ظروف سفالین لعابدار بخشی از اشیایی هستند که اکنون به علت بی لیاقتی شاهان قاجار و عهدشکنی دیولافوا و باستان شناسان فرانسوی در موزه لوور نگهداری می‌شوند. 
اگر قصد دارید با تمدن هزاران ساله عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان بیشتر آشنا شوید با تور خوزستان علاءالدین تراول و راهنمایان مجرب ما همراه شوید.