آرامگاه اِستِر و مُردِخای همدان؛ معجزه نجات یهودیان توسط ملکه یهودی ایران
آرامگاه استر و مردخای یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی یهودیان در سراسر جهان و از جاهای دیدنی همدان است. این آرامگاه بنا بر روایت یهودیان، محل دفن استر و مردخای، شخصیت‌های اصلی داستان کتاب استر در عهد عتیق است. بنای آرامگاه قدمتی طولانی دارد که در دوره ساسانیان ساخته شده و در طول تاریخ بارها بازسازی شده است. اگر به بازدید از اماکن تاریخی علاقه‌مندید با تور همدان علاالدین تراول همراه باشید تا با قدم نهادن در این آرامگاه، به سفری در زمان بروید و داستان حماسی استر و مردخای را از نزدیک لمس می‌کنید. برای اطلاع از این تور و سایر تورهای داخلی به صفحه رزرو آنلاین تورهای ایرانگردی علاالدین تراول مراجعه کنید. وجود آرامگاه استر و مردخای، عامل مهمی در شکل‌گیری و تداوم حضور جامعه یهودی در همدان بوده است. این آرامگاه همچنین به عنوان دومین مکان مقدس یهودیان نیز شناخته می‌شود.
در مورد هویت مدفونین آرامگاه استر و مردخای، تاکنون نظرات متفاوتی ارائه شده است، اما روایت مشهورتر، که با روایت مورخان یونانی و روایت تورات در مورد سرگذشت استر و مردخای تطبیق دارد، به شرح زیر است: خشایارشا با دختری از یهود به نام استر، که خواهرزاده مردخای یکی از درباریان بود، ازدواج کرد. به این ترتیب یهودیان در دربار وی نفوذ زیادی پیدا کردند. در این بین، شخصی به نام هامان که او نیز از درباریان بانفوذ و پرقدرت بود، نسبت به نفوذ روزافزون یهودیان حسادت کرد و از این رو فرمان قتل یهودیان را از خشایارشا گرفت. اما مردخای به وسیله استر همسر خشایارشا، این فرمان را از شاه پس گرفت و آنان را نجات داد.این داستان منجر شد که استر و مردخای تبدیل به دو قهرمان قوم یهود شوند و یهودیان هر ساله در جشنی به اسم پوریم این واقعه تاریخی را جشن بگیرند.
البته داستان آنقدرها هم برای ایرانی‌ها شیرین نبود! استر و مردخای ۷۷ هزار نفر از ایرانیانی که با یهودیان مشکل داشتند را بعد از این ماجرا شناسایی کردند و به قتل رساندند. بر طبق افسانه‌ای رسم ۱۳ بدر از همین اتفاق نشات گرفته و مردم ایران برای فرار از مرگ توسط این دو فرد به دل دشت و طبیعت فرار کردند تا جان خود را حفظ کنند. اما این ماجرا هنوز سند تاریخی ندارد و فقط در حد داستان است.
در مورد نام استر باید گفت که نام اصلی او «هدسه» بوده، اما چون به طرز شگفت‌انگیزی زیبا و خوش‌سیما بوده، نام استر یعنی ستاره را بر وی نهادند. وی دختر فردی به نام «ابی حایل» بوده که حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در سرزمین پارس به دنیا آمد و بعد از فوت پدر و مادرش، دایی‌اش مردخای سرپرستی او را بر عهده گرفت.
تاریخ دقیق ساخت آرامگاه استر و مردخای مشخص نیست؛ برخی از منابع موثق، قدمت بنای اولیه این آرامگاه را تا ۲۵۰۰ سال پیش می‌دانند که این ادعا بر اساس شواهد باستانی بجای مانده از تاریخ است. این شواهد از جمله بقایای سازه‌های سنگی در زیر بنای فعلی مطرح می‌شوند. قدمت بنای کنونی آرامگاه استر و مردخای، به دوره سلجوقیان در قرن یازدهم میلادی برمی‌گردد. در محوطه آرامگاه، گورستان یهودیان همدان قرار دارد. گنبد فعلی آرامگاه، از نظر معماری به دوره‌های سلجوقی و ایلخانی نسبت داده می‌شود که احتمالا در قرن هفتم یا هشتم ساخته شده است. آرامگاه استر و مردخای در طول تاریخ بارها مورد بازسازی قرار گرفته است. از جمله این اقدامات مهم، بازسازی گنبد و تزئینات داخلی آن در دوره صفویه هستند که باعث شد از فرسودگی این بنا جلوگیری شود. این مقبره جزء آثار میراث فرهنگی ایران ثبت شده‌است.
معماری آرامگاه استر و مردخای همدان
آرامگاه استر و مردخای شامل دو بنای مجزا است که به یکدیگر متصل هستند. بنای اصلی، آرامگاه استر است که دارای گنبدی مخروطی شکل است. بنای دیگر آرامگاه مردخای است که کوچکتر از آرامگاه استر است و دارای گنبدی مسطح است. بنای اصلی آرامگاه ساختمانی چهارگوش آجری است. در بالای گنبد، یک ستاره داوود طلایی رنگ نصب شده است.
مصالح ساختمانی بنای این مقبره از آجر و سنگ است و به سبک بناهای اسلامی ساخته شده‌است. از شکل ظاهری و سبک معماری این اثر، اینطور برمی‌آید، که ساختمان فعلی آن در قرن هفتم هجری روی ساختمان قدیمی‌تری که متعلق به قرن سوم هجری بوده‌است، بنا شده‌است. قسمت‌های مختلف بنا شامل مدخل ورودی، مقبره، دهلیز، ایوان و شاه‌نشین است.
ورودی آرامگاه درب کوتاه سنگی است که توسط کلون باز و بسته می‌شود و به دلیل ارتفاع کوتاه، باید خمیده وارد آرامگاه شد. یک جلد کتاب آسمانی تورات که قدمت بالایی دارد و بر روی پوست آهو نوشته شده‌است، در حفاظ استوانه‌ای شکلی، نگهداری می‌شود.
در بالای قبر جنوبی، که آن را به استر نسبت می‌دهند، صندوق منبت‌کاری عتیقه و نفیسی قرار دارد، که قدیمی‌تر است و صندوق دوم که روی قبر مردخای قرار دارد، بسیار شبیه صندوق اولی است و در سال ۱۳۰۰ توسط استاد عنایت الله ابن حضرت قلی تویسرکانی، که یکی از منبت‌کاران برجسته زمان خود بوده، ساخته شده‌است.
ترجمه خطوط عبری روی صندوق متعلق به استر، چنین است: «امر کرد به ساختن این صندوق، بانوی عفیفه صادقه، جمال الدوله یوحرقیا و جمال الدوله یشوعا و یشعل، که هر سه نفر برادر خانم جمال ستام هستند». بر بالای دیوار مقبره نیز، کتیبه‌ای به زبان عبری و به صورت برجسته گچ‌بری شده‌است. خطوط عبری روی صندوق استر و گچ‌بری‌های برجسته، متعلق به قرون هشتم و نهم هجری هستند.
موزه یهودیان همدان در داخل محوطه آرامگاه قرار دارد و به تاریخ و فرهنگ یهودیان در ایران می‌پردازد. در این موزه، اشیاء و لوازم مربوط به زندگی یهودیان در ایران به نمایش گذاشته شده است. آرامگاه استر و مردخای در یک باغ زیبا و سرسبز واقع شده است. این باغ مکانی مناسب برای استراحت و آرامش بعد از بازدید از آرامگاه است.
آرامگاه استر و مردخای در مرکز شهر همدان واقع شده است و به راحتی می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد. همچنین، پارکینگ‌های متعددی در اطراف آرامگاه وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید.
ساعات بازدید: شنبه تا پنجشنبه: 8 صبح تا 5 بعد از ظهر و جمعه: 8 صبح تا 12 ظهر
آدرس آرامگاه استر و مردخای: همدان، خیابان شریعتی، نبش کوچه شهید مطهری
شماره تماس: 08132232826
جاذبه‌های گردشگری بسیاری در اطراف آرامگاه استر و مردخای وجود دارد که از آن جمله می‌توان به موزه همدان در فاصله 500 متری آرامگاه، گنبد علویان در فاصله 700 متری، بازار همدان در فاصله یک کیلومتری، آرامگاه ابن‌سینا در فاصله یک و نیم متری و موزه مشاهیر در فاصله دو کیلومتری اشاره کرد.
آرامگاه استر و مردخای همدان مکانی با اهمیت تاریخی و مذهبی است که برای یهودیان و سایر بازدیدکنندگان از سراسر جهان جذابیت دارد. بنا به روایات تاریخی، استر زنی جوان یهودی بود که پنج قرن قبل از میلاد مسیح به همسری خشایار پادشاه هخامنشی درآمد و و با کمک یکی از بستگان خود به نام مردخای، خشایارشاه را قانع کرد تا به یهودیان اجازه دهد آزادانه در داخل مرزهای امپراتوری ایران سکنی گزینند. پیشنهاد می‌کنیم در سفر به همدان در کنار بازدید از جاهای دیدنی همدان از آرامگاه استر و مردخای هم دیدن کنید تا با فرهنگ غنی یهودیان در ایران آشنا شوید. همچنین برای اقامت در این شهر به صفحه رزرو آنلاین هتل های همدان علاالدین تراول سری بزنید و با رزرو هتل‌هایی همچون هتل پارسیان آزادی، هتل بابا طاهر و هتل بوعلی همدان در فضایی لوکس و زیبا اقامت داشته باشید. برای اطلاع از سایر خدمات ما و یا برای کسب اطلاعات بیشتر، با همکاران ما با شماره 02174495 تماس بگیرید.
