چاه های لافت قشم

چاه‌های لافت قشم یا چاه تلا قشم 

کشور ایران مهد نبوغ و خلاقیت‌های فوق‌العاده است، از تخت جمشید زیبا با آن سیستم آبرسانی بی‌نظیر تا پل خواجوی اصفهان و کلیساهایی که در طول تاریخ بارها جابه‌جا شده‌اند، سرتاسر سرزمین عزیزمان پر از شگفتی است. در میان این مقاصد گردشگری مختلف با جاذبه‌های متنوع، بزرگ‌ترین جزیره ایران یعنی «جزیره قشم» با شکل دلفین‌مانند خود به «سرزمین عجایب هفتگانه ایران» شهرت دارد. آیا تجربه سفر به قشم را داشته‌اید؟ اگر نه، پیشنهاد می‌کنیم برای تعطیلات پاییزی و زمستانی پیش‌رو حتما سفر به قشم و دیدن جاذبه‌های فوق‌العاده آن را انتخاب کنید. اگر می‌پرسید چرا کافیست سری به صفحه جاذبه‌های گردشگری قشم زده و پس از آشنایی با آن‌ها قطعا حیرت‌زده به دنبال چیدن برنامه سفر خواهید رفت. حالا هم در این مطلب همراه علاءالدین باشید تا با یکی از شاهکارهای مهندسی باستان ایران در قشم آشنا شوید. 

چاه‌ تلا قشم؛ شاهکار مهندسی ایرانیان باستان 

در خطه جنوب ایران، «آب» حکم طلا را دارد اما این دلیلی بر نام‌گذاری «چاه تلا قشم» نیست. مردم جزیره قشم همواره در تلاش بودند تا با ذخیره کردن آب شیرین، مایحتاج زندگی خود را فراهم کنند. از جمع‌آوری آب در «تنگه چاهکوه» گرفته تا نبوغی که در ساخت چاه تلا یا چاه‌های لافت قشم به خرج داده‌اند، همگی از جمله مواردی هستند که در گذشته مردم قشم برای جمع‌آوری آب استفاده می‌کردند. چاه‌های تلا قشم که امروزه تبدیل به یکی از محبوب‌ترین و پربازدیدترین جاذبه‌های گردشگری این جزیره شده‌اند نمونه‌ای بسیار جالب از تلاش قشمی‌ها برای حفظ آب شیرین هستند. چاه تلا، چاه‌های تلا لافت، چاه‌های تلا قشم، چاه‌های «تل آو» که گاهی به آن «چاه طلا قشم» نیز گفته می‌شود، چاه‌هایی واقع در «بندر لافت» جزیره قشم بوده که تاریخ ساخت آن‌ها به دوره‌های پس از اسلام بازمی‌گردد. چاه تلا قشم در سال ۱۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدند و زیرمجموعه‌ای «کولغ‌ها» هستند، با این تفاوت که عمق بیشتری دارند. چاه‌های تلا قشم در پشت «قلعه نادری» روستای لافت واقع شده‌اند. چاه‌های لافت درون یک گودال بزرگ در شیب عمودی تپه‌های سنگی پیرامون رو به گودال ساخته شده و تعدادی از آن‌ها نیز در بالای گودال و روی شیب ملایم شرق گودال قرار دارند. 

چاه‌‌های تلا کجاست؟

چاه‌های تلا لافت همانطور که گفته شد در بندر لافت و پشت قلعه نادری (قلعه تاریخی لافت) واقع شده و از شهر قشم حدود ۶۷ کیلومتر فاصله دارد. برای بازدید از چاه لافت ابتدا باید به روستای لافت بروید. روستای لافت دارای دو بخش «لافت قدیم» و «لافت جدید» است. در مورد نام روستای لافت نیز باید اشاره کرد که معنای اسم این روستا یعنی «مهر و موم شده» و اشاره به بسته بودن راه از قشم به سمت لافت دارد. لافت در دماغه شمالی قشم قرار داشته و از این لحاظ بندر آن در طول تاریخ همواره مورد توجه حاکمان بوده است. 
هسته مرکزی روستای لافت حول چاه‌های تلا و در امتداد خط ساحلی ساخته شده است و از گوشه و کنار به دریا و تپه‌های کم ارتفاع می‌رسد. این روستا در شمال غربی قشم و خشکی شمالی جزیره قرار دارد. روستای لافت عمده شهرت خود را مدیون چاه‌های لافت و بندر اصلیش است که جزئی از سایت «ژئوپارک قشم» است. هر چند که در سایر مناطق قشم از جماه «چاه‌کوه» و «چاکاویر» روستای گوران نمونه‌ای از این چاه‌ها وجود دارد اما شهرت چاه‌های لافت از آن‌ها پیشی گرفته است. زمانی که به روستای لافت رسیدید برای دیدن چاه تلا به سمت مسجد جامع و قلعه تاریخی نادری حرکت کنید. در حد فاصل این دو جاذبه گردشگری قشم و سمت ارتفاعات شرق روستا می‌توانید این ۳۶۶ حلقه چاه با معماری شگفت‌انگیزش را مشاهده کنید. 

چاه‌های لافت را چه کسی ساخته است؟

جالب است بدانید تعداد این چاه‌ها براساس روزهای سال کبیسه، ۳۶۶ مورد است. در طول سالیان مختلف ۲۶۶ مورد از حلقه‌های چاه پر شده و در حال حاضر تنها ۱۰۰ مورد از آن‌ها باقی مانده است. در مورد چاه‌های لافت و اهمیت آن باید اشاره کرد آبادانی روستای لافت بدون وجود چاه‌های تلا ممکن نبود. چاه‌های تلا و دو برج دیده‌بانی بالایشان در واقع آثار تاریخی و باستانی مربوط به قرن ۱۷ میلادی هستند. برج‌های دیدبانی در بالای چاه‌های تلا برای نگهبانی ساخته شده‌اند و زنان محافظ چاه‌ها بودند. چاه‌های لافت قشم بیش از ۴۰۰ سال قدمت داشته و در سال ۹۷۶ هجری شمسی به دستور حاکم وقت لافت «خواجه کریم» برای کمبود آب، جمع‌آوری آب باران و نجات مردم از کم آبی ساخته شده‌اند. این چاه‌ها به طرز عجیبی در تخته سنگ حفر شده و با شیبی که دارند، آب باران را از بلندی به سمت چاه جمع‌آوری می‌کنند. در بیرون از این مجموعه و قسمت پشتی روستای لافت نیز چند حلقه چاه وجود دارد که از آب شور آن برای احشام استفاده می‌شود. این یکی از ابداعات بی‌نظیر مردم قشم برای حفظ منابع آب است. برداشت آب از حلقه‌های چاه همچنان ادامه دارد و در سال دو مرتبه این چاه‌ها پاکسازی می‌شوند. عمق هر چاه بین ۲ تا ۶ متر است. 

چاهی که زنان محافظ آن هستند!

در فرهنگ مردم جنوب ایران، زنان نقش بسیار پررنگی دارند، آنان دوش به دوش «رئیس علی دلواری» برای آزادی خطه جنوب از چنگ انگلیسی‌ها جنگیده و در باورها و افسانه‌های جنوبی جایگاهی بسیار والا دارند. همانطور که می‌گویند «غار خربس» جایگاه الهه آب و مهر «میترا و آناهیتا» است. در روستای لافت نیز باور بسیار زیبایی وجود دارد و تنها زنان اجازه دارند از چاه‌ها آب برداشت کرده و حتی محافظ این چاه‌ها نیز یکی از زنان روستا است. محافظت از چاه‌های آب توسط زنان و دختران به افسانه آناهید یا ناهید «بانوی آب، باران و باروری» در ایران باستان بازمی‌گردد. مردم منطقه قشم برای این الهه احترام زیادی قائل بودند و به همین دلیل عقیده دارند بانوی محافظ آب در محل چاه‌ها ساکن است بنابراین نامحرم و غریبه نباید او را ببیند یا به آب چاه دست بزند. بنابراین زنان و دختران روستای لافت با کوزه‌های به نام «جهله» آب را از چاه برداشته و مردان با وظیفه حمل آب را دارند. زن و آب در باور جنوبی نماد پاکیزگی و پاکدامنی هستند پس یکی از دلایلی که تنها زنان اجازه برداشت آب از چاه‌ها را دارند، احترام به همین عقیده است. میراب یا محافظان چاه‌ها نیز زنان بوده‌اند که به آن‌ها «شریفه بشیر» یا «کتی تی» می‌گویند. آن‌ها در سال‌های کم‌آبی وظیفه تقسیم آب را بر عهده داشته و احداث چاه‌های آب شور برای احشام در خارج از روستا نیز ابتکار آن‌ها بوده است. 

معنی نام چاه تلا چیست؟

نام چاه تلا به دو صورت تلفظ می‌شود. یکی این که «تلا» یا «تلاو» خوانده شده که به دو بخش «تل» و «آو» تقسیم گردیده و به معنای «پشته» و «آب» است و در مجموع معنای «حجمی از آب» می‌دهد. دیگری این که برخی آن را «چاه طلا» می‌خوانند زیرا آب برای مردم محلی ارزش زیادی داشته است و گاهی بسیاری از جنگ‌های منطقه بر سر بی‌آبی و کم‌ آبی اتفاق می‌افتاده است. نکته قابل توجه دیگر این که، این چاه‌ها در مجموع چاه تلا نام دارند اما هر چاه به صورت جداگانه نیز اسمی دارد. این اسم براساس موقعیت، طعم آب، نحوه استفاده یا اتفاقی که در نزدیکی آن افتاده و حتی به احترام دختران و زنان روستا متفاوت است. برای آشنایی با داستان این چاه‌ها و دانستن نامشان پای صحبت مردم محلی در اقامتگا‌ه‌های بومگردی روستای لافت بنشینید. وجود یک لیدر محلی مسلط به دانستنی‌ها و افسانه‌های جنوب هم به کامل شدن هر چه بیشتر و بهتر سفرتان کمک می‌کند. پس از پرسیدن سوال نترسید. 

دانستنی‌های جالب از چاه‌های لافت 

در این مطلب به دانستنی‌های جالبی در مورد چاه لافت اشاره شد و از دیگر موارد و نکات جذاب در مورد چاه‌های لافت می‌توان باز هم به موارد زیر اشاره کرد: 
ریشه‌های درختان سرسبز اطراف چاه به تصفیه آب چاه کمک می‌کنند. 
سرسبزی درختان به مردم روستای لافت نشان می‌داد که کدام چاه دارای آب شیرین است. 
درختان کهور اطراف چاه‌ها برای مردم بومی بسیار مقدس هستند. 
«درخت کنار» مقدس و کهنسالی در کنار مجموعه چاه‌های تلا وجود دارد که به «درخت زیارت» شهرت دارد. این درخت از روی تخته سنگی روییده و مردم محلی عقیده دارند درخت زیارت حاجت‌های آن‌‌‌ها را برآورده می‌کند. 
مردم اهالی لافت در روزهای جمعه و اعیاد اسلامی در چاله زیر درخت اسپند دود کرده و قربانی‌ها و هدایای مختلف می‌گذارند.
شکل چاه‌های تلا مربع، مستطیل، دایره و گلابی شکل است. 
هنگام بارندگی شدید شیب ملایم چاه‌ها مانع از سیلاب در روستا می‌شود و آب را از اطراف مسجد لافت به سمت دریا هدایت می کنند. 
هر خانواده در روستا نوبت و روز مشخصی برای برداشت آب دارد. 

سفر به دل افسانه‌ها و داستان‌ها در بندر لافت

شما در کنار بازدید از چاه‌های لافت می‌توانید از دیگر دیدنی‌های قشم همچون قلعه پرتغالی‌ها، روستای توریان و کاسه سلخ که در نزدیکی این جاذبه قرار دارند، بازدید کنید. شما برای رفتن به جزیره قشم کافی است با چند کلیک ساده به وب‌سایت علاءالدین تراول بروید و تور قشم خود را به صورت آنلاین خریداری نمایید. همچنین اگر دوست دارید با هتل های قشم آشنا شوید و در سفر به این جزیره زیبا در آن‌ها اقامت کنید به قسمت رزرواسیون هتل های ایران بروید و هتل موردنظر خود را در قشم را رزرو نمایید.