تپه سیلک کاشان

بی‌شک سفر به یکی از اولین خواستگاه‌های تمدن و شهرنشینی ایران با هفت هزار سال قدمت، برای بسیاری از علاقمندان به باستان شناسی و تاریخ ایران جذاب است. به اعتقاد باستان شناسان، تپه سیلک در حقیقت نیایشگاهی شبیه زیگورات بوده که توسط مصالحی همچون گل رس و سفال ساخته شده که توسط خانه‌هایی احاطه شده بودند. دیوار خانه‌های اطراف با گل‌های اخرایی رنگ پوشانیده شده و مردگان به صورت چمباتمه‌ای و همراه با اشیایی خاص (احتمالا برای ادامه حیات در دنیای دیگر) کف خانه‌ها به خاک سپرده می‌شدند. چندین اسکلت انسان، زیورآلاتی از جنس سنگ‌های مس و ظروف باستانی متعددی شامل خرده سفال‌هایی ارزشمند از کاوش‌های باستان شناسان این محوطه پیدا شده و نقوش هندسی، گیاهی و جانوری روی سفالینه‌های موجود در این تپه باستانی مشهود است. پیدا شدن کوره‌های ذوب فلزات و دوک‌های نخ ریسی و بافندگی نشان از هوشمندی و صنعتگر بودن مردمان ساکن در تپه سیلک داشته است. به طور کلی شش دوره استقرار در تپه سیلک برای باستان شناسان محرز شده که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را داشته‌اند. ساکنان دوره اولیه، کلبه‌هایی موقت داشتند که با نی و شاخه ساخته می‌شد. در همین دوران دیوارهای چینه‌ای پیدا شدند و در دوره دوم، خشت‌های دست ساز برای ساخت خانه‌ها پدیدار شدند. کوره‌های مخصوص ظروف سفالی نیز در همین دوره پدید آمد. دوره دوم از نظر پیدایش نقوش هندسی، گیاهی و حیوانی روی سفال‌ها و ساخت زیورآلات اهمیت زیادی در باستان شناسی دارد. همچنین مردمان این دوره (دوره دوم) به کارهایی همچون شکار، کشاورزی و شبانی اشتغال داشته‌اند. ساکنان سیلک در دوره سوم یعنی حدود 6 هزار سال پیش، به بخش‌های جنوبی‌تر تپه رفته‌اند و چرخ‌های سفالگری در کوره‌های مخصوص با حرارت قابل کنترل را ساخته‌اند. در این دوره، نقوش انسانی به نقوش قبلی در سفالینه‌ها اضافه شد و مردمان ساکن توانستند نقره را از سنگ معدنش استخراج کنند. دوره چهارم که 5 هزار سال پیش شروع شد را آغاز شهرنشینی مردمان این تپه می‌دانند، پیدایش نگارش و خط، تحول فرهنگی عظیمی در این دوره به شمار می‌آید. مهره‌های استوانه‌ای منقوش به اشکال مختلف در این دوره نمایانگر پیشرفت تجاری مردمان ساکن تپه سیلک بوده است. دوره پنجم، 3200 سال پیش آغاز شده، دوره‌ای که تپه سیلک مهاجران جدیدی را به خود پذیرفته، مهاجرانی که سفال خاکستری رنگ (یکی از مرغوب‌ترین انواع سفال‌های تاریخی از نظر زیبایی، استحکام و مقاومت در برابر آتش) را ساختند. دوره ششم نیز با ظهور سفالینه‌هایی با شکل حیوانات و پرندگان و تزئینات مختلف و کاربرد تدفینی همراه بود. سرانجام، تمدن کم نظیر مردمان سیلک توسط اقوام مهاجر آریایی مغلوب شد؛ هرچند این مردم از نظر هنر (تزئینات کم‌نظیر سفال‌ها، ساخت کهن‌ترین زیگورات)، علم (ساخت سفال در کوره و استخراج مس و غیره) و فرهنگ (اندیشه زایش و مرگ) کمک بسیاری به تحولات زندگی بشر کرده‌اند.
تمام این اطلاعات حیرت انگیز را علاوه بر گیرشمن و آندره گدار (اولین باستان شناسانی که به کاوش سیلک پرداختند)، مدیون دکتر ملک شهمیرزادی هستیم که با پشتکار فراوان پرده از رازهای اسرارآمیز و شگفت‌آور مردمان تپه سیلک برداشت و کتاب‌هایی مفید در خصوص این محوطه شگفت آور ماقبل تاریخ از خود به یادگار گذاشت. برای دسترسی به این سایت باستانی می‌توان از کاشان به سمت فین رفت و از آنجا با طی کردن حدود سه کیلومتر در مسیر جنوب غربی به تپه سیلک رسید، از آنجا که این محوطه باستانی به شهر بسیار نزدیک است، می‌توانید از طریق تاکسی‌های درون شهری نیز خود را به تپه سیلک برسانید.