یخچال خشتی میبد

اگر بگویند حدس بزنید بزرگ‌ترین تأمین‌کننده‌ی یخ ایران در قدیم، در کدام شهر قرار داشته، استان یزد و شهر میبد چندمین حدستان است؟ احتمالاً آخرین، یا از آخرین‌ها. چیزی که از یزد می‌شناسیم به گرما و نورِ آفتاب و کویرهای سوزان و کاستنِ گرما به‌وسیله‌ی بادگیرهای فراوان است؛ نه موضوعاتِ مربوط به یخ و سرما. و همین امر است که بازدید از یخچال خشتی میبد را، که بزرگ‌ترین یخچال خشتیِ تمام جهان به شمار می‌رفته، این‌قدر جذاب می‌کند. باید دانست که همین یخ‌هایی که امروز به وفور، حتی برای سرد کردن قهوه و چای (آیس‌کافی، آیس‌تی) از آن استفاده می‌کنیم، زمانی جزو کالاهای اعیانی بوده؛ به حدی که بعضاً پیش می‌آمد که در عوض مزد کارگران به آنان یخ می‌دادند (کاری که امروز خنده‌آور است.) در کنار بسیاری از یخچال‌ها، خانه‌های اعیانی و عمارت‌های بزرگ وجود داشته و این خود، ثابت‌کننده‌ی حرفی است که پیش از این زدیم. ژان شاردن، سیاح فرانسوی که در زمان صفویه به ایران آمد، در سفرنامه‌ی مفصل و بسیار مهم خود، خبر از وجود یخچال‌ها در ایران می‌دهد و این، یکی از قدیم‌ترین گزارش‌های مدوّن و مستندی است که ما را از محل‌هایی برای تولید یخ در ایران باخبر می‌کند. یخچال خشتی میبد، از بهترین نمود‌های وجود یخچال‌ها در زمان قدیم است. جایی که از شدتِ تابش گرما، زمین کاملاً تفتیده و داغ و روشن می‌شود، حوضچه‌ای وجود دارد که تأمی‌کننده‌ی مهمِ این کالای قیمتی در زمانه‌ای دور بوده است. این یخچال، از نوعِ یخچال‌های گنبددار است و از این حیث، از نظرِ ابعاد در نوع خود یگانه است. در فصل زمستان، هر شب مقدار کمی از آب قنات‌ها و چاه‌های نزدیک را لایه به لایه به حوضچه‌ی بسیار بزرگ یخچال خشتی میبد هدایت می‌کردند تا وقتی که حوضچه پر می‌شد؛ و در فصل گرم تابستان، تمامی منافذ ورود نورِ آفتاب را می‌بستند و عملاً سردترین اتاق ایران را می‌ساختند و یخ آن را خردخرد به ثروتمندان می‌فروختند. چندان که گفتیم، معمولاً در کنار یخچال‌ها نیز عمارت‌هایی بزرگ وجود داشت و عمارت بزرگی که در نزدیکیِ این یخچال عظیم واقع است، کاروانسرای شاه‌عباسی میبد است که خود از زنده‌ترین و سالم‌مانده‌ترین کاروانسراهای شاه‌عباسیِ میهنمان است. هر روز ایرانگردان بسیاری از این جاذبه‌ی شگفت‌آور بازدید می‌کنند. علاءالدین تراول که خود تورهایی برای گشت‌وگذار در یزد و البته میبد برگزار کرده است، امیدوار است بازدید کننده‌ی بعدی شما باشید.