بازار خان یزد

بازار سنتی یزد؛ بازار خان‌های یزدی!

از زیبایی‌های تمام نشدنی میدان امیر چخماق که بگذریم جاذبه‌ای در شهر یزد، شهر بادگیرها به انتظار شماست که قطعا از دیدن آن سیر نمی‌شوید. از دیرباز مشهور بوده که مردمان هرشهری، جذاب‌ترین دستاوردهای خودشان را در بازار به نمایش می‌گذاشته‌اند. بنابراین اگر دوست دارید که با فرهنگ و هنر یا تاریخ سنتی هرشهری آشنا شوید، ساده‌ترین راه این است که سراغ بازار سنتی آن شهر بروید و چرخی در مغازه‌ها، صنایع دستی، کوچه پس کوچه‌های قدیمی و... آن بزنید.

این مساله درمورد شهر یزد هم قطعا خیلی صدق می‌کند. زیرا هم یزد شهری سنتی است و هم از قدیم به داشتن حاجی بازاری و تاجران کاربلد مشهور بوده است. البته یزد بازارهای سنتی زیادی دارد که کم و بیش شناخته شده‌اند و بزرگ و کوچک‌اند. اما یکی از مشهورترین آن‌ها، بازار خان محسوب می‌شود که گاهی به نام بازار خوان نیز شناخته می‌شود.

بازار خان یزد کجاست؟

بازار خان به همراه حمام خان در خیابان قائم شهر یزد واقع شده‌اند. بنابراین اگر دوست دارید به بازار سنتی یزد بروید، باید ابتدا تقاطع جنوبی خیابان امام خمینی را پیدا کرده و از ورودی بازار مسگرها به بخش‌های مختلف بازار خان یزد راه پیدا کنید. یک نکته جالب درمورد بازار خان یزد این است که هنوز به یک سری قوانین و آداب و رسوم سنتی پایبند است و شکل شهری به خودش نگرفته است. برای مثال شما اگر در فصول گرم بهار و تابستان بخواهید به بازار خان بروید، می‌توانید بین ساعت‌های 8 صبح تا 10 شب به آنجا بروید. اما این بازار در فصول سرد پاییز و زمستان تنها بین ساعت‌های 7 صبح تا 6 بعدازظهر باز است. دلیلی که بیشتر به سرمای شب‌ها و سیستم‌های روشنایی در گذشته بازمی‌گردد.

تاریخچه بازار سنتی یزد

بازار سنتی یزد با نام بازار خان در دوره قاجاریه تاسیس شده است. این بازار در زمان حکومت ناصرالدین شاه توسط محمد تقی خان بافقی تاسیس شد و بعدها توسط نوادگان او تکمیل شده و توسعه پیدا کرد. محمد تقی خان بافقی یکی از حکام یزد محسوب می‌شود که آثار باستانی گرانبهای دیگری همچون بازار قیصریه، باغ دولت آباد، باغ گلشن و مدرسه خان هم حاصل تلاش‌های او بوده است.

عده‌ای از محققین تاریخی اعتقاد دارند که ساخت بازار خان یزد خیلی طول کشیده است و به عبارتی نه یک جا، بلکه به صورت مرحله به مرحله ساخته شده است. این مساله هم از نظر معماری پیچ وا پیچ و هم از نظر بزرگی این بازار قابل تامل به نظر می‌رسد. زیرا دراصل بازار خان یک بازار خالی نیست و یک مجموعه محسوب می‌شود. مجموعه خان غیر از بازار، شامل حمام خان، مدرسه خان، میدان خان و... نیز هست. عده‌ای دیگر از مورخین نیز بنا به همین مجموعه بودن، پا را فراتر گذاشته و اعتقاد دارند که امکان ندارد ساخت بازار خان در دوره قاجاریه شروع شده باشد. آن‌ها شروع ساخت این بنای تاریخی را به دو سلسله قبل‌تر، یعنی سلسله افشاریه منسوب می‌کنند.

نامگذاری بازار خان یزد

یکی از جالب‌ترین نکات هر بنای تاریخی سنتی و باستانی، همین نامگذاری آن است. اینکه چه اتفاقی افتاده یا چه فرآیندی پیش آمده که اسمی روی چیزی گذاشته شده است؟ اما نامگذاری بازار سنتی یزد خیلی ساده‌تر از این حرف‌ها بوده و وجه تسمیه بسیار جالبی دارد که از روی اسمش معلوم است. معروف است که قدیم‌ترها فقط افرادی در یزد حق داشته‌اند وارد این بازار شوند که پیشوند و پسوند خان داشته باشند و یا جزو افراد بزرگ و شناخته‌شده شهر باشند! به همین دلیل است که بازار سنتی یزد به نام بازار خان مشهور شده و این اسم هنوز هم که کاربری‌اش عمومی شده رویش باقی مانده است.

معماری بازار خان یزد

بازار سنتی یزد خیلی طولانی است و 274 متر طول دارد! ارتفاع بازار خان نیز بین 4 متر تا 6 متر در قسمت‌های مختلف آن متغیر است. این بازار امروزه به دو بخش شمالی و جنوبی و شرقی و غربی تقسیم می‌شود. دلیل این تقسیم از نظر تاریخی به ساخت خیابان قیام بازمی‌گردد که برای ساخت این خیابان، بسیاری از حجره‌های مزاحم نیز خریده و تخریب شده بودند.

بازار خان یزد دقیقا به شیوه ساخت بازارهای سنتی و روش معماری ایرانی ساخته شده است. عمده مصالحی که برای ساخت این بازار به کار رفته‌اند عبارت است از خشت، گل، آجر و گچ! این مصالح باعث شده است که حتی اگر در تابستان و فصل اوج گرما داخل این بازار باشید، کماکان خنکای خوب و مطبوعی را احساس کنید و گرما اذیتتان نکند!

یکی از جاذبه‌های گردشگری بازار خان این است که هنوز هم که هنوز است با دو درب چوبی بسته و باز می‌شود و مشکل خاصی هم ازنظر امنیت برایش پیش نیامده است. البته سازمان میراث فرهنگی نیز به فکر این مجموعه خان بوده است و کل مجموعه را در سال 1382 ه.ش با شماره 8544 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسانده است.

قسمت‌های بازار سنتی یزد

بازار یزد از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که البته تقریبا در تمام بازارهای سنتی ایران هم وجود دارند. مهم‌ترین قسمت‌هایی که به صورت متعدد در بازار خان وجود دارند، تیمچه‌ها هستند. که مشخصا دلیل این مساله هم پیچ وا پیچ بودن مسیر طولانی بازار بوده است.

هر قسمت از این بازار به یک نام خاص شهرت پیدا کرده است و در هر قسمت هم تنها یک حرفه خاص پیگیری می‌شود. برای مثال بازار قیصریه که اتفاقا یکی از زیباترین بخش‌های بازار خان از نظر معماری است، تنها به فروش پارچه و متعلقات آن اختصاص پیدا کرده است.

بازار پنجه‌علی یکی دیگر از بخش‌های بازار خان است که بازار مسگران هم شهرت دارد. این قسمت همان‌طور که از اسمش مشخص است به تولید و فروش ظروف مسی و سایر ابزارآلات مسی اختصاص دارد. کافی است که دو قدم در این بازار بردارید تا سروصدای دیوانه‌واری از مسگران را بشنوید که بی‌وقفه کار می‌کنند.

بازار کاشیگری بازاری است که برخلاف نامش، ربطی به کاشی ندارد و مرکز ساخت محصولات فلزی و فروش آن‌ها محسوب می‌شود. کلا به نظر می‌رسد که یزدی‌ها از دیرباز تا به حال به کار با محصولات فلزی خیلی علاقه نشان می‌داده‌اند. از نظر محققین تاریخی، بازار کاشیگری تقریبا قدیمی‌ترین قسمت از بازار سنتی یزد به شمار می‌آید.

بازار زرگری هم احتمالا مهمترین بخش بازار خان یزد است. مرکز مبادله طلایی که هنوز بین خشت و گل قرار گرفته و نفس می‌کشد! جالب است که با وجود ساخت بناها، برج‌ها، گاوصندوق‌ها و امکانات جدید، هنوز این بازار زرگری از رونق نیفتاده و حجم بالایی از تبادل طلا در یزد را به خودش اختصاص داده است. یکی از جذابیت‌های این بازار زرگری هم نمای سقف آن است که در اکثر جاها به حالت طاقه و قوس هلالی ساخته شده است.

سفر به بازار سنتی یزد با علاالدین تراول

اگر گردشگر حرفه‌ای باشید، می‌دانید که از هرشهری باید بنا به فرهنگش انتظار زیبایی داشته باشید. پس انتظار داشتن دریا و جنگل از شهر کویری یزد کمی دور از عقلانیت است. زیبایی یزد به وجود همین بافت سنتی آن، مانند بازارها و حجره‌ها بوده و هست. و قطعا یکی از بهترین جلوه‌های این تاریخ هم بازار خان یزد به شمار می‌آید.

برای سفر به یزد و تجربه بازدید از بازار خان یزد یا رزرو آنلاین هتل های یزد می‌توانید روی کمک علاالدین تراول حساب باز کنید. همکاران ما منتظر شما هستند تا انواع و اقسام سوالات احتمالی‌تان را با شماره 02174495 پاسخگو باشند. همچنین می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت علاالدین تراول جهت خرید بلیط هواپیما، رزرو انواع تورهای ایرانگردی و جهانگردی و کلیه خدمات مورد نیازتان را به صورت غیرحضوری تهیه نمایید.