این مجموعه‌ی مسجد و مدرسه که البته بعد از انقلاب به «شهید مطهری» تغییر نام یافت (اما عمدتاً همچنان با نام اولش شناخته می‌شود) در سال ۱۳۱۵ توسط وزارت معارف ثبت ملی شد. بنابراین از قدیمی‌ترین آثار فرهنگی ثبت شده در تاریخ ایران است و اهمیت آن از همان بیش از ۸۰ سال پیش برای اهل فرهنگ شناخته‌شده بوده و از آن به‌عنوان یکی از مفاخر تهران یاد می‌شده است. این مسجد که از تلفیق معماری ایران و استانبول ساخته شده، یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مساجدِ تهران است و در مرکز طهران قدیم، در خیابان ناصرخسرو قرار دارد. «میرزا حسن‌خان سپهسالار قزوینی» صدر اعظمِ عصر ناصری، به طور دقیق در سال ۱۲۵۸ خورشیدی، بنای این مسجدِ بسیار عظیم و باشکوه را نهاد؛ و چون خود پس از دو سال روی در نقاب خاک کشید، برادرش کار ساخت این بنا را به پایان رسانید. مسجد و مدرسه سپهسالار از بزرگ‌ترین بناهای ایران در نوع خود است و از این جهت، پس از مسجد و مدرسه‌ی چهارباغ اصفهان قرار می‌گیرد. وجود چنین مجموعه‌ی عظیمی در میان شهر شلوغ تهران، جایی که هر متر از زمینش میلیون‌ها تومان قیمت دارد، باعث شگفتی است. معماری مسجد و مدرسه سپهسالار از مدرسه‌ی چهار باغ اصفهان و مسجد بزرگ و مشهور ایاصوفیه استانبول الگو گرفته شده است. این مسجد، هشت گلدسته دارد و گنبدهای آن به مانند گنبد مساجد ترکیه است. بنا با شکل و الگوی چهار ایوانی طراحی شده است. مناره‌ها از جنس آجرند و پوشش کاشیکاری شاهکاری دارند؛ مناره‌هایی بسیار بلند که بلندترین آن‌ها ۳۷ متر طول دارد. صحن مرکزی بنا تقریباً ۶۰ در ۶۰ متر مساحت دارد و به شکل چهارگوش و با چهار ایوان ساخته شده است؛ ایوان‌هایی که هر یک ۱۸ متر طول دارد. حدود ۶۰ حجره در مسجد و مدرسه سپهسالار وجود دارد که مختص اقامت طلاب این مسجد و مدرسه علمیه بوده است. در بالای ایوان شمالی دو گلدسته هست که در میانه‌ی آن‌ها ساعتی بسیار بزرگ و بی‌همتا نصب است که در اتاقکی به بلندی پنج متر قرار گرفته است و در سال ۱۸۸۰ میلادی در فرانسه ساخته شده و سه ناقوس دارد. اتاقک این ساعت بسیار عظیم هم کاشیکاری عالی‌ای دارد. مقرنس‌ها و گچ‌بری‌های گنبدخانه‌ی مسجد و مدرسه سپهسالار، از دیگر شگفتی‌های غریب و کم‌نظیر آن است. از دیگر جذابیت‌ها، وجود کتابخانه‌ای بسیار عظیم در مسجد و مدرسه سپهسالار است که فقط ۱۰۰۰۰ نسخه کتاب بسیار ارزشمند چاپ سنگی در آن وجود دارد. باید دانست که کار فرهنگستان اول نیز در همین مسجد و مدرسه آغاز شد؛ همان فرهنگستانی که کلماتی از قبیل خیابان، کوچه، دانشگاه، دانشجو، دانش‌آموز، فرودگاه، هواپیما، خلبان، شهرداری و غیره را به آن مدیونیم؛ بنابراین از این حیث نیز دیدار از این افتخار فرهنگی و دینی ارزشِ فراوان دارد. علاءالدین تراول برای بازدید کنندگان و نمازگزاران این مسجد و مدرسه، اوقاتی ارزشمند و خوش آرزو می‌کند.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
