خانه لاری ها در یزد

خانه لاری های یزد

اگر به بازدید از خانه‌های سنتی و تاریخی با معماری ایرانی علاقه دارید و برای مثال از خانه طباطبایی ها که به عروس خانه‌های ایران شهرت دارد یا خانه بروجردی های کاشان لذت برده‌اید، گزینه بعدی شما باید خانه لاری ها یزد باشد. خانه لاری ها یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری شهر یزد محسوب می‌شود. این خانه که قدمتش به دوره قاجاریه بازمی‌گردد، در تاریخ بهمن ماه 1375 ه.ش به عنوان یکی از آثار ملی ایران (با شماره ثبتی 1783) به ثبت رسیده است. خانه لاری ها یزد در استان یزد، شهر یزد، خیابان امام خمینی، محله فهادان و در مجاورت عمارت کلاه فرنگی قرار دارد.

تاریخچه خانه لاری ها در یزد

احتمالا می‌دانید که لار، نام شهری در استان فارس است؛ پس چرا خانه لاری ها در یزد قرار دارد؟ ماجرا از حدود دو قرن و اندی پیش شروع می‌شود. جایی که جمعی از تاجران لاری مشهور فارس به یزد سفر می‌کنند تا تجارت خودشان را گسترش بدهند. حاج غلامحسین ملّا زینل یکی از نوادگان آن تاجران است که در سال 1243 هجری شمسی، زمینی را در محله تاریخی فهادان یزد می‌خرد و خانه‌ای در آن می‌سازد تا فرزندانش راحت‌تر زندگی کنند. بعد از حاج غلامحسین، خانه به دست حاج محمدابراهیم لاری می‌افتد و اوست که با تجهیز و توسعه بیشتر خانه، باعث شهرتش شده و آن را به خانه لاری ها نامگذاری می‌کند. این خانه و عمارت داخلش نسل به نسل در بین لاری‌ها چرخیده و از آن به عنوان خانقاه نعمت‌اللهی نیز یاد می‌شده است. خانه‌ای که مرکز اعیان و اشراف شده بوده و تا اواخر دوره رضاشاه نیز چنین اوضاعی را داشت.

اما از اواخر دوره رضاشاه تا اواسط دوره جنگ تحمیلی ایران و عراق، خانه رو به زوال رفت. زیرا در قضایای ارث و میراث قرار گرفته و کم کم متروکه شده بود. این متروکه شدن باعث ایجاد آسیب‌های جدی در بنا شده بود. اما خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی کشور این بنا را در سال 1363 از صاحبش خریداری کرده و بازسازی کرد. آخرین تغییری هم که در خانه ایجاد شده است مربوط به سال 1385 است. در این سال بخش‌هایی از خانه لاری ها یزد به موزه اسناد ملی و همچنین شعبه‌ای از سازمان اسناد و کتابخانه ملی تبدیل شد.

معماری خانه لاری ها یزد

معماری خانه لاری های یزد کاملا به آنچه معماری سنتی ایرانی نامیده می‌شود وفادار است. البته معماری ایرانی در یزد، سختگیری‌ها و وسواس و ظرافت بیشتری نسبت به معماری سنتی ایرانی را هم داراست. به نحوی که می‌شود آن را معماری یزدی نامید. این وسواس معماری بیشتر به داشتنِ اصطلاحاً حجاب خانه و وجود اندرونی‌ها و بیرونی‌های متعدد مربوط است. به نحوی که تقریبا هیچ غریبه‌ای نمی‌توانسته بدون اجازه صاحبخانه در خانه لاری ها یزد بگردد. وجود هشتی، کریاس، دیوارها و دالان‌های بلند و نحوه قرارگیری اتاق‌ها در کنار هم، شاهد این مدعاست.

دو قسمت اندرونی و بیرونی در اتاق‌های چهارطرف خانه پخش شده‌اند. یکی از عجایب این خانه، فصلی بودن اتاق‌هاست. به نحوی که معماران براساس زاویه متفاوت تابش خورشید در فصول مختلف، اتاق‌هایی را در چهارطرف حیاط ساخته‌اند که هراتاق، مناسب سکونت در فصلی خاص باشد! ایده‌ای که شاید از معماران مدرن امروزی هم برنمی‌آید!

اتاق مهمانخانه هم در خانه لاری ها یزد یک جور معماری خاص دارد. زیرا تقریبا در تمام خانه‌های قدیمی، ساخت اتاق مهمانخانه رایج بوده است؛ اما با توجه به اینکه تاجران لاری ثروتمند بوده‌اند، کار متفاوتی کرده و یک حیاط اضافی هم برای راحتی بیشتر مهمانان خود تعبیه کرده بودند.

برای حفظ زیبایی مکان‌های قابل دید، مکان‌هایی مانند آشپزخانه، انبار و... از جلوی دید بیرون برده شده و در زیرزمین ساخته شده‌اند. جایی که سردابی بزرگ هم تعبیه شده تا آب قنات را گوارا و خنک و تمیز نگهداری کند و درآخر چون یزد شهری کویری است، تقریبا مانند تمام خانه‌های کوچک و بزرگ، خانه لاری ها یک بادگیر نیز دارد. این بادگیر البته ازنظر معماری کمی با خانه‌های دیگر یزدی متفاوت است و بر محور اصلی حیاط واقع نشده است. معماران این بادگیر را در گوشه ایوان قرار داده و چوب‌هایی هم داخلش تعبیه کرده‌اند تا بتواند علاوه بر تعبیه، خنکای خوبی هم به هوای خانه بدهد.

بخش‌های خانه لاری ها یزد

خانه لاری ها را با وسعت بالایی که دارد باید به صورت بخش بخش دید و شناخت. بخش‌های مهم و اصلی خانه لاری ها یزد عبارت است از مواردی که خواهیم خواند.

حیاط و ایوان خانه لاری ها

خانه لاری ها از سه حیاط بهره می‌برد. حیاط بزرگتر که شکل مستطیلی دارد، حیاط اصلی است و دو حیاط دیگر نیز در ابعاد و اهمیت کمتر هستند. این حیاط از ایوان بزرگی در کنار خودش بهره می‌برد که باعث می‌شود ساکنان در تابستان بتوانند خنکای خوبی برای نشستن در آن داشته باشند. فضای هشتی نیز به این حیاط متصل است. هشتی جایی است که مهمان باید می‌ایستاده تا اجازه ورود بگیرد. ضمنا فضاهای دیگری مانند اصطبل هم که کاملا با بیرون در ارتباط هستند، با دری جداگانه از این حیاط به بیرون هدایت شده‌اند.

اتاق‌های خانه لاری ها

اتاق‌ها همگی چسبیده به حیاط‌ها باز می‌شوند. هرکدام از اتاق‌ها نیز با سه پله و سطحی بالاتر از کف زمین ساخته شده‌اند. هراتاقی به واسطه دربهای متفاوتش شناخته می‌شود. به این ترتیب که اتاق سه دری برای بچه‌ها، اتاق پنج دری برای خانم‌ها و اتاق ارسی (با درب کشویی) و اتاق آیینه هم کاربردهای فرعی دارند. این عمارت مجموعا 22 اتاق را داراست!

درب‌های متعدد خانه لاری ها

خانه لاری ها در درون خود از انواع و اقسام دربها برخوردار است؛ اما کلا با دو درب به فضای بیرونی مربوط می‌شود. این دو درب هم مانند اکثر خانه‌های قدیمی از کلون (کوبه) متفاوتی برای تشخیص زن یا مرد بودن فرد بیرونی بهره می‌برند.

سرداب خانه لاری ها

یکی از مهمترین بخش خانه لاری ها، سرداب آن است. جایی که با عمقی حدودا 6 متری و در سمت ایوان و بادگیر قرار گرفته است. از سرداب غیر از آب انباری، برای نگهداری سایر اقلام و لوازمی که نیاز به خنکا داشته‌اند نیز استفاده می‌شده است. برای مثال گوشت، لبنیات، حبوبات و برنج را در آن نگهداری می‌کرده‌اند. غیر از این سرداب اصلی، یک سرداب فرعی هم در ضلع غربی خانه لاری ها موجود است که بیشتر به عنوان یک بهارخواب از آن استفاده می‌شده است.

سفر به خانه لاری های یزد با علاالدین تراول

خانه لاری ها همانطور که دیدید از انواع و اقسام بخش‌های جذاب برخوردار است و البته ما هرچه هم که بگوییم، جای دیدار از نزدیک و تجربه این خانه را نخواهد گرفت. زیبایی خانه لاری ها سحرآمیز است و باید حتما آن را از نزدیک لمس کنید. پس اگر به خانه‌های قدیمی و باستانی علاقه دارید، سفر به یزد را در برنامه خودتان بگنجانید. زیرا یزد شهری سنتی و بسیار زیباست که غیر از خانه لاری ها، مکان‌های دیدنی متعددی همچون باغ دولت آباد را هم برای شما دارد.

ما در علاالدین تراول به دنبال این هستیم که مقدمات و ملزومات سفر شما به هر نقطه از ایران و جهان از رزرو و خرید بلیط هواپیما تا تورهای متنوع ایرانگردی و جهانگردی، رزرو هتل‌های سراسر ایران از جمله هتل های یزد را فراهم کنیم. بنابراین اگر هر سوالی راجع به سفر دارید، می‌توانید با شماره پنج رقمی ما، یعنی 02174495 تماس حاصل فرمایید با به وب سایت مراجعه کرده و کلیه خدمات را به صورت آنلاین و غیرحضوری تهیه نمایید.