دخمه زرتشتیان یزد(برج خاموشان یزد)

دخمه زرتشتیان چیست؟

نام دیگری که برج خاموشان با آن شناخته می‌شود، دخمه زرتشتیان است. اما دخمه چیست؟ دخمه درواقع به هربنایی گفته می‌شود که به جای آجر با خشت خام ساخته شده باشد. ساخت بنا با خشت خام در گذشته خیلی کاربرد داشته است؛ خصوصا در شهرهای کویری ایران مانند یزد!

اما ماجرای دخمه زرتشتی کمی فرق می‌کند. زرتشتیان عزیز ایرانی تا همین چند ده سال پیش، پس از فوت عزیزانشان، آن‌ها را داخل دخمه می‌بردند و بعد از انجام مراسمی خاص و آداب و رسومی معین، اموات را آنجا می‌گذاشتند.

دلیل اینکه دخمه‌های زرتشتی غالبا بالای تپه یا کوه ساخته می‌شده، این بوده که پرندگانی مانند کرکس بتوانند به اجساد دسترسی راحت‌تری داشته باشند. زرتشتی‌ها پس از اتمام کار، استخوان‌های اموات را هم داخل چاه می‌ریختند تا خاک را آلوده نکند.
 

معماری برج خاموشان

برج خاموشان نیز یک دخمه زرتشتی است و البته یکی از مشهورترین دخمه‌های زرتشتی؛ اگر مشهورترین آن‌ها نبوده باشد!

این برج مانند اکثر دخمه‌ها به صورت مدوّر (دایره‌ای) ساخته شده و در طراحی و ساخت آن فقط از گل و خشت خام استفاده شده است. برج خاموشان از یک نظر دیگر هم مانند تمام دخمه‌ها محسوب می‌شود و آن هم اینکه با نزدیک‌ترین آبادی یا روستا فاصله زیادی را دارد.

محیط برج خاموش درحدود صد متر است. کف آن هم به صورت شیبدار و رو به مرکزیت یک چاه عمیق ساخته شده است. چاهی که خودش به چهار چاه دیگر متصل شده است. البته اگر برای بازدید می‌روید، نیازی نیست از این طراحی خوفناک بترسید؛ زیرا چاه‌های این برج تا حدود یک متری با شن و ماسه پر شده‌اند.

برج خاموشان غیر از ظاهری که گفتیم، بخش‌های دیگری نیز دارد که عبارت اند از:

• جاده دخمه
• درب سنگی یا آهنی دادگاه
• کتیبه دخمه
• حلقه برای مردگان مرد
• حلقه برای مردگان زن
• حلقه برای مردگان کودک
• استودان یا همان سراده

این برج، اصول و قواعد خاصی مذهبی را در معماری خودش می‌بیند. به این شکل که اولا مکان دفن زنان، مردان و کودکان از همدیگر جدا و هرکدام معین بوده است. دوم اینکه چاه‌های موسوم به استودان برای ریختن استخوان‌های باقی‌مانده در مرکز هر دخمه وجود داشته است. سوم اینکه بردن اموات باید از جاده خاص دخمه و پس از انجام فرائض مذهبی انجام می‌شده است. پس جاده و درب سنگی هم نقش مهمی در معماری برج خاموشان دارد.

البته زرتشتیان در فرآیند معماری این برج هم دقت فراوانی داشته‌اند. به گفته محققین تاریخی، زرتشتیان برای ساخت این دخمه، 4 میخ بزرگ، 36 میخ متوسط و 260 میخ کوچک به زمین کوبیده‌اند و صد نخ پنبه را ریسیده و دور این میخ‌ها می‌پیچیدند تا دخمه به صورت مستقیم با زمین اتصالی پیدا نکند. (که زمین آلوده نشود).

ضمنا محیط داخلی دایره به سه نوار تقسیم‌بندی شده است. نوار انتهایی و بیرونی که مربوط مردان است. نوار میانی و داخلی که مربوط به زنان است و نهایتا نوار وسطی و ابتدایی که مربوط به کودکان بوده است.

علت ساخت دخمه‌ها

حالا شاید برایتان سوال شده باشد که اصلا چرا باید دخمه ساخت و مردگان را برای پرندگان در آنجا رها کرد؟ باید بگوییم که از نظر زرتشتیان محترم، این سنت یک سنت اصیل و مذهبی محسوب می‌شود. زیرا ازنظر زرتشتی‌ها، جهان از چهارعنصر خاک، آتش، آب و هوا تشکیل شده بود. بنابراین اگر مرده را خاک کنید، خاک آلوده می‌شود؛ اگر به آب بیندازید آب آلوده می‌شود؛ و اگر آتش بزنید، آتش و هوا آلوده خواهند شد!

زرتشتی‌ها سعی می‌کردند با ساخت دخمه و فرآیندی که توضیح دادیم، بدون آلوده کردن جهان، مرده را به طبیعت بازگردانند.

برج خاموشان یزد کجاست؟

همانطور که بالاتر گفتیم، دخمه‌های زرتشتی می‌بایست فاصله زیادی از شهرها و روستاهای قدیمی می‌داشتند. برج خاموشان نیز 15 کیلومتر از نزدیک‌ترین منطقه قابل سکونت که صفاییه یزد است، فاصله دارد. برج خاموشان بر روی کوهی که به نام کوه دخمه معروف شده است، قرار گرفته است.

البته دخمه‌های دیگری نیز در این مکان وجود دارند. برجی به نام مانکجی هاتریا و برجی دیگر به نام گلستان از جمله این برج‌ها هستند. دخمه گلستان در دوره قاجاریه ساخته شده و 25 متر قطر دارد. دخمه مانکجی نیز حدود 15 متر قطر دارد.

سفر به برج خاموشان یزد با علاالدین تراول

بازدید از قبرستان یا محلی که مربوط به گذشتگان و اموات باشد، همیشه یک مقدار انسان را غمگین می‌کند؛ اما درعوض عبرتی درونش دارد که نمی‌شود از راه‌های دیگر کسب کرد. اگر دوست دارید به حالی کمی متفاوت از این جنس دست پیدا کنید، برج خاموشان یزد یکی از بهترین گزینه‌ها برای چاشنی سفر یزد شما محسوب می‌شود.

ما در علاالدین تراول به دنبال این هستیم تا شما تجربه‌های خوبی از سفرهای گردشگری خود داشته باشید. بنابراین اگر سوالی برایتان پیش آمده می‌توانید با شماره تلفن پنج رقمی  02174495 تماس حاصل فرمایید. ضمن اینکه تمامی خدمات ممکن گردشگری، اعم از رزرو بلیط هواپیما، رزرو هتل و... نیز در علاالدین تراول با بهترین قیمت و کیفیت برای شما قابل دسترس هستند.